COVID-19 Pandemisinin Refah Devleti ve Sağlık Politikalarına Yansıması

Aralık 2019’da Çin’de başlayan ve sonrasında dünya geneline yayılan koronavirüsün (COVID-19) menşei Çin’den daha hızlı bir şekilde Avrupa’da yayılması yine bu devletlerin siyasi ve sosyal yapılarının tekrar sorgulanmasına yol açmıştır. Bu çerçevede, Çin’de ilk çıktığında pek umursanmazken, virüsün Avrupa kıtasına gelmesiyle entelektüel düzeydeki tartışmalar yine bu kıta üzerinde yoğunlaşmıştır. Bizce bu paradoksun Goody’nin de “Tarih Hırsızlığı” adlı çalışmasında belirttiği “özgürlükçü Batı”, “despot Asya” ikileminin ampirik bir şekilde tekrar değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır [1]. Bu doğrultuda Batı kamuoyu tarafından otoriter ya da bazı siyaset bilimciler tarafından hibrit bir rejim olarak değerlendirilen Türkiye’nin COVID-19 krizinde ürettiği kamu politikaları, kendilerini her platformda özgürlükçü ve insan haklarına oldukça saygılı addeden Avrupa ve ABD’nin uyguladığı politikalar şu soru etrafında tekrar düşünülmelidir: “liberal özgürlükçü düzende bireysel haklar kamu güvenliğinin önüne mi geçmiştir?”

Bizim görüşümüze göre, kamusal alandan kendini soyutlayan ve sadece “düzenleyici” rolünü üstlenen Batı devletlerinin uyguladıkları ve/veya uygulayacakları sağlık politikaları toplumları nezdinde bir meşruiyet krizi yaşamaktadır. Diğer taraftan, toprak örgütlenmesi noktasında yerelleşme siyasetini önceleyen Avrupa Birliği hükümetlerinin, ulusal bir krizle baş etmede kapasite kaybına uğradıkları da gözlemlenmektedir. Fransa, virüs ülke geneline yayılana kadar harekete geçmeyerek sonrasında Macron “savaştayız” beyanında bulunmuş [2], İngiltere “toplum bağışıklığı” adı altında herhangi bir kısıtlama yapılmayacağını açıklamıştır. Ancak gelinen noktada her iki devlet de bireylerine karşı tecrit tatbik etmek zorunda kalmıştır ki İngiltere Başbakanı Boris Johnson dahi bu virüse yakalanmıştır [3]. Pandemiye karşı çok geç harekete geçen İtalya’nın durumu ortadayken, İspanya ise virüsle mücadele edebilmek için NATO’dan yardım talep etmek zorunda kalmıştır [4]. Buna karşın, COVID-19 henüz bir pandemi bile değilken Türkiye, Vuhan’da bulunan vatandaşlarını askeri uçakla tahliye ederek, bu konuda önlem alan ilk ülkelerden birisi olmuştur.  Her ne kadar Türkiye’de de bir liberalleşme söz konusu olsa da sağlık alanında özel hastanelerin devlet eliyle kamu politikalarına daha kolay bir şekilde dâhil edildiğini ve temel aktörlerden biri haline getirildiğini görüyoruz. Merkeziyetçilik, liberalleşme ile tutarlı olmayan bir yönetim sistemi olarak düşünülse bile COVID-19 ile mücadelede Türk hükümetinin ilgili bilim kurullarıyla koordineli bir biçimde çalışarak üretilen politikaları daha etkin şekilde uyguladığına (yine bu merkeziyetçilik sayesinde) şahitlik etmekteyiz.

Sonuç olarak refah devleti kavramının yukarıda belirtilen çerçevede tekrar düşünülmesi gerekmektedir. Yine de burada tek görev devlete ve ilgili kurumlarına düşmemektedir. Her şeyi devletten beklemek yerine alınan önlemlere riayet etmenin önemini son bir hafta içerisinde oldukça yoğun bir artış sergilemekte olan salgın bize bir kez daha göstermiştir.