Fransa’daki Seçimlerde Bir Garip Olay: Aday Skandalları

Fransa’daki 2017 başkanlık seçimlerinde patlak veren aday skandallarına bir yenisi, önümüzdeki haftalarda yapılacak olan yerel seçim yarışında Paris Belediyesi Başkanı adaylarından Griveaux’nun müstehcen görüntülerinin sosyal medyaya servis edilmesi eklendi. İki olay arasında zaman ve siyasi kamp açısından bir benzerlik olmasa da politik atmosfer ve Fransa siyasetine hâkim güçlerin etkisini düşünecek olursak şu soruyu sorabiliriz: Neden bu tür skandallar son dakika ortaya çıkıyor? Bu yazımızda bu soruyu 2017 seçimlerinin favori adayıyken, yolsuzluklarının ortaya çıkmasıyla Fransa siyasetinde persona non grata ilan edilen Fillon ve yakın zamanda adaylıktan çekilen Griveaux üzerinden irdeleyeceğiz.

François Fillon Kimdir? Yolsuzluk Skandalı Nasıl Ortaya Çıktı?

Uzun yıllardır Fransa siyasetinde yer alan, 2007-2012 yılları arasında Sarkozy Başkanlığında, başbakan olarak görev yapan Fillon, 2017 Başkanlık seçimlerine de adaylığını koymuştu. Öyle ki, sağcı liderler arasında aday belirleme yarışında Sarkozy ve Jupé’yi geride bırakarak oyların yüzde %44’ünden fazlasını alabilmiş, bu durum bazı Fransız medya organları tarafından, Fillon’un başkanlığı kesin olarak alacağı şeklinde dahi yorumlandı [1].

Ancak 23 Nisan 2017’de gerçekleşen seçimlerin ilk turunda Macron (%24) ve ırkçı lider Le Pen’in (%21) gerisine düşerek %20 oy ile yarıştan elendi. Esasen kampanyasını, Le Pen’den çok da farklı olmayarak, İslam karşıtlığı ve göç sorunu üzerine düzenleyen Fillon’un ilk turu rahatlıkla geçmesi, sonrasında da başkan olması bekleniyordu. Ancak haftalık olarak yayınlanan Le Canard Enchaîné (zincirlenmiş ördek) dergisi 25 Ocak 2017 tarihinde Fillon’un karıştığı skandallar zincirini servis ederek, adayın siyasi kariyerinde onarımı güç bir etki yarattı.

Gazetenin haberine göre Fillon’un vekilliğinden elde ettiği hakları kötüye kullanarak hayalî pozisyonlar açtığı, sonrasında eşi Penelope Fillon’u 1998-2002 yılları arasında vekil yardımcısı olarak işe aldığı ve diğer bir yardımcı olan Marc Joulaud’la birlikte toplamda 500.000 euro maaş ödediği iddia edildi. Gazete, 1 Şubat 2017 tarihli sayısında ise brüt olarak 830.000 euro’dan fazla ödeme yapıldığını yazarak aynı zamanda çocuklarını da 2005-2007 yılları arasında yardımcı statüsünde parlementoda görev verdiğini yazarak yapılan ödemelerin brüt 900.000 euro’ya vardığını belirtti [2].

Tüm bu olaylar François Fillon’un başkanlık yarışında saf dışı kalmasına neden olurken, olaylara ilişkin yorumu ise skandalların patlak vermesinden daha ilginç oldu:

“Bu, solun kurumsal bir devlet darbesi” [3].

Bu çıkışıyla beraber, bir taraftan siyasi kariyerini kurtarmaya çalışan Fillon, diğer taraftan da solu hedef tahtasına oturtmuş oldu.  Ancak çabası başkanlık yarışında kalmaya yeterli olmadı.

Benjamin Griveaux’nun Paris Belediye Başkanlığı Yarışından Çekilmesi

Aynı şekilde, halihazırda sosyalist partiden seçilmiş Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo’nun Mart 2019’da yapılacak seçimlerde tekrar aday olması ve Macron’un En Marche hareketinden seçimlere girmeyi hedefleyen Griveaux’nun çıkan uygunsuz görüntüleri Fransa kamuoyunu ikiye bölmüş durumda. Bir kesim, bu durumu Griveaux’nun özel hayatı ve kendi sorunu gibi değerlendirirken, ailevi ve dini değerlere daha fazla önem veren diğer bir grup ise adayın esasen evli olduğunu, bu nedenle evlilik dışı ilişkilerin normal karşılanamayacağı görüşünde. Bu ilk kesim gibi olayı değerlendiren Başbakan Eduard Philippe, adayların özel hayatına saygı gösterilmesi gerektiğini söyleyerek olayı kınamış ve Griveaux’ya desteğini açıklamıştır. Sonuç olarak sosyal baskılara dayanamayan Griveaux adaylık yarışından çekilmek zorunda kaldı. Bu durumda her ne kadar Parisliler Hidalgo yönetiminden, Paris’in pis durumunun kamu sağlığını tehdit ettiğinden şikâyet etse de Hidalgo’yu dengeleyecek başka bir adayın bulunmaması nedeniyle yine tekrar seçileceğini söyleyebiliriz zira anketler de benzer bir duruma işaret etmektedir [4].

Fransa Siyasetini Sol Blok mu Yönetiyor?

Aslında tartışılması ve üzerinde kafa yorulması gereken nokta, her önemli seçim arifesinde neden ve ne tür şekilde bu skandalların patlak verdiğidir. Özellikle Fillon’un uzun yıllar aktif bir politik yaşama sahip olduğunu, vekillik, senatörlük, başbakanlık yaptığını göz önünde bulundurursak çok önceden ortaya çıkması gereken bu büyük olayın son dakika seçimler arifesinde duyurulması üzerinde durulması gereken esas noktadır. Bu elbette, Fillon’un yaptıklarını haklı çıkarmaz ancak solcuların da Machiavelist ve arşivci bir tutumla “doğru zamanı” kolladığı da açıktır.

Burada Fransızların “grand corps d’Etat” dedikleri yani “devletin büyük organları”nı teşkil eden üst düzey bürokrasinin Fransa siyasetinde ne kadar etkili oldukları tekrar tekrar incelenmelidir. Tarihi olarak merkeziyetçi ve devletçi bir yapıda işleyen bürokrasiye mensup elitlerin, genelde Fransız mülkiyesi olan ENA’dan mezun olması ve son zamanlarda bu okulun faaliyetlerinin elitizmden çıkartılarak daha geniş halk kitlelerine ulaştırılmasını içeren tartışmalar da diğer bir mühim meseledir. Her ne kadar Fransa siyasetini kesin olarak solcular yönetiyor diyemesek de istenildiğinde solcular lehine gerekli şekillendirilmelerin yapıldığı da açıktır zira yine Canard Enchaîné gazetesi solcu Cumhurbaşkanı Hollande’ın berberinin 10.000 euro maaş aldığına dair yaptığı haberi de unutmamak gerekir [5].  Dolayısıyla, salt bir siyasi görüşün hâkimiyetinden çok stratejik konumlarda bulunan elitlerin neleri hedeflediğine, hangi politikaları nasıl oluşturarak yürütmek istediğine bakmak gerekir.