Türkiye ile İsrail Barışı: Doğu Akdeniz Doğalgazı

Yazar

18 Aralık 2015

1637

İsrail, enerji ithal eden bir ülke iken, enerji ihraç edebilecek bir ülke konumuna geldi. 2009 ve 2010’da Doğu Akdeniz’de bulduğu doğal gaz yatakları sayesinde. Daha öncede bahsettiğimiz gibi Mısır, Güney Kıbrıs, İsrail gibi ülkeler münhasır ekonomik bölgelerinde yaptıkları keşiflerle Doğu Akdeniz’i önemli bir enerji merkezine dönüştürdü.

dogu akdeniz

İsrail Mavi Marmara katliamından 3 gün sonra (3 Haziran 2010’da), Doğu Akdeniz’de Leviathan bölgesinde doğal gaz yataklarını bulduğunu açıklamıştı. Sonraki gelişmelerde önce Güney Kıbrıs hemen güneyindeki Afrodit’te, Mısır ise Zohr (Zuhr)’da yeni doğal gaz yatakları bulduklarını açıkladılar. Leviathan diye adlandırılan bu bölgede Lübnan ve Suriye’nin de hakkı var ve yakında onlarda bu bölgede doğal gaz yatakları bulurlarsa şaşırmamak gerekiyor. Putin Rusya’sının bu bölgedeki planlarını daha önceden yazmıştık.

İsrail’in kendi bölgesinde şuana kadar bulduğu doğal gaz yataklarının rezervi yaklaşık olarak 950 milyar metreküp. Yani bu miktar Türkiye’nin sadece 2014 yılındaki 48,7 milyar metre küp doğal gaz tüketiminin 20 katı demek.

Mısır’ın da kendi münhasır ekonomik bölgesinde bulduğu doğal gaz miktarı hemen hemen bu oranda, Kıbrıs adasının güneyinde bulunan rezerv ise 147 milyar metreküp.

İsrail Tamar’da bulduğu doğal gazı 2013’te kendi iç tüketimi için kullanmaya başladı. 2017-2018’de ise Leviathan yataklarından gaz çıkaracak ve bu çıkardığı gazın yüzde 80’ini dış pazarlara satmayı düşünüyor. Ama bunu nasıl gerçekleştirecek?

İsrail doğalgazı üç şekilde satabilir:
1.) Gazın Kıbrıs üzerinden Yunanistan’a satılması.
2.) Gazın Mısır’a taşınıp orada sıvılaştırılarak gemilerle Avrupa’ya taşınması.
3.) En kârlı yöntem ise gazı, doğalgaz bağımlısı Türkiye’ye ve oradan da Avrupa’ya satmak.

Gaz Türkiye’ye ve oradan da Avrupa’ya satılırsa, bu hem Türkiye’nin hem de Avrupa ülkelerinin Rusya’ya olan doğalgaz bağımlılığını düşürecektir.

(Türkiye, Mavi Marmara gemisindeki 9 kişiyi katleden İsrail’le sorunlu olduğu için bu gelişmelere uzak kalmıştı. Hatta daha önce ‘Doğu Akdeniz’de Neden Türkiye Yok?’ diye sormuştuk.)

Doğu Akdeniz’de bulunan doğalgaz yatakları ve Türkiye’nin gaz aradığı bölgeler

Ama 21. yy.’da sorunlu olan devletler çok kötü durumlarla karşılaşıyor. Türkiye ile İsrail’de bunu yaşadı ve gizlice görüşüp bazı maddeleri şart koşarak karşılıklı anlaşmaya çalışıyorlar. Bu görüşmeler ise Rus uçağı düştükten sonra hız kazandı ve karşılıklı söylemlerin medyaya düşmesinden bu gelişmeleri fark ettik.

Peki Türkiye’nin, İsrail ile ilişkilileri normalleştirmek için sunduğu üç şart neydi?

Bu üç şart şunlardır:
1.) İsrail özür dileyecek.
2.) Mavi Marmara’da ölen ve yaralananlara tazminat ödenecek
3.) Gazze’ye uygulanan abluka kaldırılacak.

Bu maddelerden ‘özür’ dilendi, ‘tazminat’ ödemeyi kabul ediyorlar ama ablukanın kalkmasıyla alakalı olumlu bir gelişme yok.

Tahminimce İsrail ablukayı kaldırmayacaktır. Ancak İsrail (söylenenlere göre de) ablukayı yumuşatacak ve Türkiye’ye Gazze’nin gelişiminde öncelik verecek. Ama dediğim gibi İsrail’in ablukayı kaldırması çok zor görünüyor.
Yazıyı bitirmeden Gazze’nin de Leviathan bölgesinde payı olduğunu söylemeden geçmeyelim. (Buradaki gazı İngilizlerle yaptığı anlaşma ile pazara sunulacaklar.)

Özetle, 21. yüzyılın uluslararası sisteminde ne zaman neyin olabileceği belli olmuyor. Düne kadar Rusya ile dost olan Türkiye neredeyse ‘düşman’ oldu. 5 yıldır ilişkilerin sıfıra indiği İsrail’le ilişkiler ise, Rusya ile sorunlardan dolayı yumuşamaya başladı. ‘Her hayırda bir şer, her şerde bir hayır vardır’ diyesim geliyor ama (İsrail’den dolayı) kararsızım.

Şakası bir yana küçük bir ihtimalle de olsa abluka kalkarsa (yumuşaması bile Filistinliler için müthiş bir gelişme) o zaman hayrı görebiliriz. Hükümetin İsrail’le abluka kalkmadan ilişkileri düzeltmesiyle birlikte de bir kez daha dış politikaya dair bir politikası çökmüş olacak. AK Parti hükümeti Suriye, İsrail ve Rusya olaylarından sonra dış politika hamlelerine ve iç politik sebeplerden dolayı (bir nevi de ‘oy devşirmek’ amaçlı) söylemlerine bir kez daha dikkat etmesi; dik bir duruşla bazı şeyleri başarması dileğiyle..