Baştan söyleyeyim, ben ne Turancıyım ne de Enver paşayı severim. Ben sadece toplumda sürekli olumsuz fikirlerle aşağılanan Enver paşanın aslında vatan haini olmadığını sadece başarısız olduğunu söylemek istiyorum. Vatan haini bir insana söylenebilecek en ağır ithamdır benim gözümde. Bir insan başarısız veya beceriksiz olabilir ama bu durum bizlere onun hain olduğunu göstermez.
“Yiğidi öldür ama hakkını yeme” der atalarımız. Enver paşanın ulaşılması güç ve uzun sürebilecek hayalleri vardır Osmanlı halklarını felakete atan. Ancak bu hayalleri ve hayallerine ulaşma stratejisi tamamen ülkesine olan sevgisinden kaynaklıdır. O Türk halklarının bir arada tek bir ülkede yaşamasını arzulamıştır.
Sıkıntı şu ki Türk halkları o kadar dağınıktır ki bu dağınıklık onların zayıflığının kaynağı olmuştur. Bu durum 8 yıl sürecek bir buhrana neden olmuştur. 8 yıldan kastettiğim 1. Dünya Savaşı’nın başladığı 1914 yılı ile Rus İç Savaşı‘nın bittiği 1922 yılıdır.
23 ocak 1913 günü gerçekleşen Babı Ali baskını ile beraber artık Enver paşa devletin en güçlü adamıdır. Bu darbe sonrası meclis ve padişah sadece sembolik bir duruma gelmiş ve devlet İttihat ve Terakki cemiyetinin kontrolüne girmiştir. Bu cemiyet turan ülküsünün Osmanlı da ki vücut bulmuş halidir.
Ertesi sene çıkacak olan, aslında daha önceden geleceği belli olan dünya savaşı sonunda başlamıştır. Bu savaş tabi ki Rusya’nın da varlığı sebebiyle Kafkasya ve Orta Asya Türklerini de etkileyecektir.
Osmanlının savaşa girmeden önce ki manevraları ve savaşa girişi zaten hepimizin malumu.
Enver Paşa savaşa girilmesiyle beraber halifenin cihat çağrısına bel bağlamıştır. Enver Paşa, cihat ilanı ile beraber itilaf devletlerinin kontrolünde ki Müslüman halkların büyük bir isyan dalgası başlatacağı düşüncesini taşıyordu. Ancak cihat ilanı beklendiği etkiyi yaratmaz. Çünkü bu haberin İslam dünyasına ulaşması büyük ölçü de önlendiği gibi zaten pek çok Müslüman gibi Türk gençleri de Rus ordusu içinde silah altına alınmışlardır. Ancak Enver Paşa Kafkasya ve Orta Asya’nın içinde yer aldığı turan ülkesi için kararlıdır. O kadar kararlıdır ki Osmanlı devleti pes ettiğinde bile Rusya’ya giderek bu sefer Türk azınlıkları hareketlendirmek için çaba göstermiştir.
Birinci Dünya Savaşı Osmanlı için büyük bir felaket ve acı bir yenilgi oldu. Suriye, Filistin, Hicaz, Yemen ve Irak kaybedildi. Milyonlarca insan öldü, hastalandı, sakatlandı ve toplum için yük haline geldi. Avrupa’nın hasta adamı savaşta dört yıl bile kalamadan pes etti. Bu sırada başta Sarıkamış ve Galiçya olmak üzere pek çok nedenden ötürü Enver paşanın eleştirildiği oldu.
Fakat Sarıkamış felaketi olduğundan çok daha fazla abartılmıştır. Tarihçi yazar Mehmet Niyazi şehit sayısının 23.000 olduğunu 90.000 rakamının 60.000 kayıp veren Rusların yalanı olduğunu söyler. Kayıplarımızın üçte ikisi Yemenli olmak üzere en fazla 32.000 olduğunu söylemek mümkün. Bu felakette çoğu Yemen’den gelmiş olan askerler, Kars gibi bir memlekette kış mevsiminde Sarıkamış’ı almak için gönderilmişlerdir. Geldikleri yerde çöl üniformalarıyla savaşan bu askerler Kafkasya’ya takviye edilirken de bu haldeydiler. Sorunun kaynağında da aslında bu yatıyor. Bu harekatta dağın çevresini dolaşıp Rusları çevreleyerek köşeye sıkıştırmak ve Sarıkamış’ı almak hedeflenmiştir. Hata ise askerlerin durumunun ve iklim şartlarının göz ardı edilmesi olmuştur.
Enver Paşanın eleştirildiği bir diğer konu ise en iyi askerlerin Galiçya cephesinde, yani ülke dışında savaştırılması olmuştur. Ancak Enver Paşanın burada hedefi farklıdır. Savaş sonrasında paylaşım zamanı geldiğinde masada daha güçlü olabilmek için Avrupa içinde ki cephede de yer alması gerektiğini düşünmüştür.
Birinci Dünya Savaşı yüzünden ülkede salgın hastalıklar daha da yayılmış, genç nüfus sıkıntısı yaşanmış, iş gücü askerde olduğu için ülke içinde ki işler yapılamaz olmuştur ve en önemlisi de kadın, çocuk, yaşlı ve engelliler ihtiyaçları olan gençlerin olmayışı yüzünden kıtlıkta perişan olmuşlardır.
Osmanlı Devleti dayanılmaz hale gelen durumu yüzünden pes ettiğinde Almanya ve Avusturya-Macaristan halen mücadeleye devam etmektedirler. Osmanlı savaşta pes etmiştir ancak Enver Paşanın pes etmeye ve uğruna yaşadığı ideallerinden vazgeçmeye niyeti yoktur. Zaten Enver Paşaya kalsa, Osmanlının ateşkes istemesini de kabul etmeyip mücadeleyi sonuna kadar götürecektir. Ancak Osmanlının düşüşüyle beraber İttihat ve Terakki kadroları için Anadolu da kalmak intihar olurdu. Çünkü savaşın getirdiği ortamdan sorumlu tutulabilirlerdi. İngilizler Osmanlının teslim olmasıyla beraber İttihat ve Terakki üyeleri için yakalatma kararı çıkarmışlardır. Bu yüzden Enver paşa ve yoldaşları Rusya’ya kaçtılar. Anadolu’da başaramadıklarını Rusya da yapmak yani şanslarını tekrar denemek için yola çıktılar.
Enver Paşa 1911 yılında da İtalyanlara karşı gerilla savaşı yürütmek için Libya’ya gönüllü olarak gitmişti. Şimdi yine aynı yöntemi Ruslara karşı yürütecekti.
Enver Paşa henüz Bolşeviklerle mücadeleye başlamamıştı. Almanya da gizlendiği sıralarda Anadolu’da ki milli mücadeleye katılmak istediğini belirtmiş ama bu isteği reddedilmiştir. Bolşeviklerin kendi düşüncelerine destek vermediğini gördüğünde ise Basmacı hareketine katılmıştır.
Orta Asya da 1922 yılında yani Rus iç savaşının son yılında bir çok çarpışmaya girmiştir.
Komutasında ki Basmacılar ile beraber Duşanbeyi ele geçirmiş, daha sonra Horasan’a yürümüş ve kızıl ordudan Buhara ve Horasan’ı terk etmesini söylemiştir. Ancak 28 Haziran’da Kafiran savaşının kaybedilmesiyle artık dağlara çekilecek ve gerilla savaşına girecektir.
1922 yılının 4 Ağustos’unda, kurban bayramına denk gelen bir günde kızıl orduya karşı çarpışırken vurulmuştur. Öldüğünde henüz 40 yaşındadır ve mezarı 1996 da Türkiye’ye getirilebilmiştir.
Sovyetler Birliği, Türk Kurtuluş Savaşına(1919-1922) önemli ölçüde destek verirken Enver Paşanın buna rağmen onlara karşı savaşması elbette düşündürücü bir durum. Belki de bu yardımlardan haberi yoktu yada Kurtuluş Savaşı bittikten sonra bunun bir öneminin olmayacağını düşünmüştü. Bu sorunun cevabını bilemiyorum.
Enver Paşanın görüşleri benim görüşlerime tamamen ters olsa da onun vatan haini değil vatansever olduğunu kabul ederim. Bizleri bir felakete sürüklemiş olabilir ama bu onun isteklerinin dışında olan durumlardır. Kendisinin uğruna yaşadığı ve hiç pes etmeden üzerine koştuğu hayalleri vardır. 1911’de Libya’dan başlayıp 1922’de Tacikistan’da biten acı dolu macerası bana bu yüzden ilham kaynağı olmuştur.
Ne kadar görüş farklılığım olsa da ben böyle fedakar insanlara her zaman saygı duyarım.
Enver Paşa yani İsmail Enver Bey vatanı için hayalleri olan vatansever biridir, vatan haini değil!
Muhammed Ali Çalışkan
StratejikOrtak.com MİSAFİR YAZAR
E-BÜLTENE ABONE OLUN
Stratejik Ortak yazarlarının makalesi ve haritalar ücretsiz e-postanıza gelsin.
Abone oldunuz, teşekkürler.
Bir şeyler yanlış oldu. Lütfen daha sonra tekrar deneyin.
Kesinlikle bir kahramandır enver paşa,bikere admın ruhunda teslim olmak prs etmek yok,tıpkı amcası oğlu Merhum Fahrettin paşa gbi.saygıyla anıyorum.
Bu adamlara vatansever diyenin aklına şaşarım kendi egoları uğruna ülke bataklığa sürüklenmiş binlerce insan yok yere ölmüş bunlar başka ülkelere kaçmış japonya gibi bir ülkede olsa adam canına kıyar bunlar canını kurtarıp başka can yakma peşine dusmus
Katılıyorum..
enver paşa osmanlı’nın en veatan sever komutanıdıydı tek amacı Türkiyeyi orta asya daki türkler ile birleştirmek bu yolda yaptığı hatalar da vardır ayrıca cok genç yasta ordunun basina gectiği içn tecrübesizdir ilerleyen yıllarda atatürk nutuk da enver paşa cok iyi bir asker ve kahramındır demiştir
ve bu onun hain olmadiği ittihat ve terakki deki tek gercek türkçünün o oldugun gösterir
Enver Paşa’yı sevmeyenlerin birinci sırasında ermeniler gelir. İkinci sırada batının gönüllü uşağı olan vatan hainlerimiz, üçüncü sırada da gaflet içinde olan cahillerimiz gelir.
Bravo kardeşim .İşte aklın yolu birdir.Çok mükemmel bir fomülasyon.Aynen Atatürk’ü sevmeyenlerin kim olduğunuda bu formülden çıkarabiliriz.Kutluyorum böyle bilinçli Türk evlatlarını.
Mehmet sen ne saçmalıyorsun Allah askina
Merak ediyorum Enver döneminde sarıkamış harekatında savaşan bir asker olsan ve soğuktan ölmek üzere olsan Enver hakkında ne düşünürdün? Senin mantığına göre Allah ıma bin şükürler olsun ki Enver gibi bir vatan kahramanı beni köyümden aldı cepheye sürdü ve tek bir kurşun atmadan şehadete ereceğim. der ve şehit olurdun. Söylediklerinden bunu anlıyorum. Nasıl bir zihin yapısına sahipsin ki böyle düşünüyorsun. Enver bir vatan hainidir çünkü devleti savaşa sokmuş, binlerce askeri kendi hayalleri uğruna cepheye sürüp ölmesine sebep olmuş savaşı kaybedince yaptıklarının bedelini ödemeden ülkesinden kaçmıştır. Buda yetmemiş kurtuluş savaşı sırasında Atatürk ü darbeyle indirip yerine geçmeye çalışmıştır. Bütün bunlara rağmen Enveri hâlâ kahraman olarak göstermeye çalışıyorsanız ya Atatürk düşmanısınızdır yada hastalıklı bir düşünce yapısına sahipsinizdir.
o zaman senin mantığına göre düşünürsek osmanlı padişahları da cihad düşüncesi altında ülkeyi devamlı savaşa soktukları için ülkelerini sevmiyorlardı. dikkat ettiysen ben enver paşadan haz etmediğimi ve fikirlerine katılmadığımı zaten söylüyorum. osmanlı padişahları da ülkeyi devamlı cihan hakimiyeti ve cihad fikri nedeniyle gençleri savaşlara gönderdiler o zaman bu osmanlı padişahlarının ülkelerini sevmediklerini mi gösterir? hayır. bu onların hastalıklı fikirlere sahip olduklarını gösterir. enver paşada aynı bu şekilde hastalıklı fikirlere sahiptir ama ülkesini seviyordur. şimdi sen kıbrısa çıkarma yapıp ülkeyi kaosa sokan bülent ecevit için yada kurtuluş savaşını örgütlediği için atatürkün de vatan haini olduğunu düşünüyorsundur. nede olsa onlarda savaşı tercih ettiler ama savaşmayıp halklarımızın ezilmesini seyredebilirlerdi dimi?
Osmanlı padişahlarının hastalıklı düşünceye sahip olduğunu kabul etmen önemli bir gelişme. Dersen ki osmanlı padişahları ülkelerini sevmiyor evet sevmiyor derim çünkü imparatorluklarda vatan kavramı saçma durur. Ben idealist bir insanım Atatürk derki savaş zaruri olmadığı sürece cinayettir. Buradan yola çıkarak Ecevitin Kıbrıs çıkarmasını doğru buluyorum çünkü savaş gerekiyordu. Atatürk ün kurtuluş savaşını da destekliyorum çünkü ana yurdu işgalden kurtardı. Ama Enverin vatan sevgisi olsa dahi bunu icraatlarıyla göstermesi gerekirdi. Tıpkı Atatürk gibi. Ona bakarsan Hitlerde vatansever bir insandı. Madem adamı tasvip etmiyorsun o zaman ne diye vatansever olduğunu iddia ediyorsun?
osmanlı padişahlarının ülkelerini sevmediğini de nereden çıkarıyorsun. belki bikaç tanesi sevmiyor olabilir nede olsa her toplumun içinden iyi insanda çıkar kötü insanda ama çoğu sever vatanını. sen diyorsun ki ecevitin müdahalesi doğru ama enverin ki yanlış. peki ikisi arasında ne fark var? birinde kıbrısta ki türkler zulme maruz kalıyor diye işgal ediliyor. diğerinde ise kafkasya ve ortaasya da türkler zulme uğruyor diye saldırılıyor. kendi onayladıkların arasında da çelişki yok mu sence. icraati hangi ara göstersin iktidarını güçlendirdikten bir yıl sonra zaten savaş çıkıyor savaş bittiğinde ingilizler yakalama kararı çıkarıyor. bu yüzden kaçmak zorunda kalıyor. tasvip etmiyorum çünkü o bir milliyetçi bense eşitlikten yanayım ama yiğidi öldür hakkını yeme derler. vatan hainliği bence bir insan için en ağır ithamdır bu yüzden düşmanıma bile olsa haksız yere böyle söylenmesine rıza gösteremem
1 yıl sonra savaş mı çıkıyor? Rusların limanını bombardıman yapan ve osmanlıyı savaşa sokan enver değil mi? Ayrıca kafkasya ve orta asyadaki türkleri zulümden kurtaracam diye anadoludaki insanları savaşa sokarak kendi halkına zulüm etmiş olmuyor mu? Birde bu açıdan düşün ayrıca enverin orta asya türklerini zulümden kurtarmak için savaşa girdiğini düşünmek saflıktan başka bir şey değildir.
mehmet rusyadaki türkler için anadoludakileri savaşa sürüklemek zulüm demişsin. senin dediğine göre ecevitte kıbrısa askerlerimizi soktu ve bütün ülke ambargoya tabi tutulup sefalet çekti. o sefalet yüzünden heryerde kuyruklar oluştu ve bu kuyrukları akp propaganda aracı olarak kullanıyor. sen ecevitin yerinde olsan aman anadolu zarar görmesin diye kıbrıs türklerinin katledilemsini mi izlerdin? rusyanın kontrolündeki türklerde aynı şeyi yaşamıyormuydu? zorla silah altına alınıyor ve toprakları gasp edilip ruslar yerleşmiyormuydu? asimilasyon için baskı hatta ölüme maruz kalmadılar mı? en son 1916’da kırgızlar bu yüzden isyan ettiler ve her 6 kırgızdan biri katledilmedi mi? üstelik kırgızlar soykırıma uğrarken erkekleri ruslar için almanlarla savaşmıyor muydu? enver paşanın turan hayali yok muydu? asıl saf sensin kardeşim kusura bakma.