BRICS Ülkeleri ve Eleştirel Bir Bakış

Bric 2001 yılında Jim O’Neil tarafından ortaya atılan bir kavramdır. Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin’in baş harflerinin bir araya getirilmesiyle “BRİC” ifade edilmiştir. Bu ülkelerin temel özellikleri gelişmekte olan ülkeler olması, bugünkü güçlü konumlarının yanında geleceğin dünyasında önemli bir pozisyona erişeceği, nüfus ve coğrafya açısından avantajlara sahip olmalarıdır.[1] Nitekim günümüzde BRİC ülkelerinin  toplamda 2 milyar 794 milyonluk nüfusu 2020 yılına gelindiğinde 3 milyar 148 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. 2008 küresel krizinde özellikle Çin ve Hindistan’ın büyümelerini devam ettirmeleri, Breziya’nın krizin etkisinden hızlı bir şekilde çıkması, Çin’in 2011 yılında Japonya’yı geçerek dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olması ve Rusya’nın uluslararası alanda gözle görülür tırmanışı BRİC ülkelerine karşı bakış açılarını değiştirmektedir.

2011 yılında Güney Afrika’nın da katılımıyla topluluk adı BRİCS’e evrildi. 2008 yılından beri BRİCS ülkeleri her yaz çeşitli gündemlerle liderler zirvesi yapılmaktadır. Başkanların görüşmelerinden önce bazı bakanlıklar toplantılar gerçekleştirmektedir. Birçok makale, kitap, tez ve araştırma raporunda adından sıkça söz ettiren BRİCS ülkeleriyle ilgili Toronto Üniversitesi bünyesinde “BRİCS Bilgi Merkezi” kurulmuştur.[2]

2018 BRİCS toplantısı Güney Afrika Cumhuriyetinde yapılmıştır ve bu toplantıya Türkiye Cumhuriyeti adına katılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan BRİCS topluluğuna Türkiye’nin dahil olması talebini iletmiştir.[3]

Eleştirel Bir Bakış

BRİCS ülkeleri Türkiye de dahil edilerek GSYH’larının toplamı hesaplandığında 20.993 trilyon dolara ulaşmaktadır.[4] BRİCS ülkeleri içerisinde yer alan Güney Afrika Cumhuriyeti GSYH’sı ve nüfus kriterleri açısından listeye eklendiğinde dünya ticaretinin %24.7’lik bir kısmını oluşturmaktadır. Güney Afrika Cumhuriyeti dahil edilmeden hesaplandığında ise %24.3 oranı karşımıza çıkmaktadır. Güney Afrika Cumhuriyeti yeni alternatif güç unsuru içerisinde Meksika, Endonezya, Türkiye ve Arjantin’in gerisinde kalmaktadır.

BRİCS ve Alternatif Ülkelerin Dünya Ticaretindeki Payı

Kaynak: Dünya Bankası, “GDP: Brazil, Turkey, Indonesia, Mexico, China, Republic of Korea, Russian Federation, İndia, South Africa, Argentina”, Erişim: 26.07.2018.

Bric ve Alternatif Ülkeler Dünya Nüfusundaki Payı

Kaynak: Dünya Bankası, “Population: Brazil, Turkey, South Africa,  İndonesia, Mexico, China, Korea Republic, Russia Fedaration, İndia, Argentina”, Erişim: 26.07.2018.

Yukarıdaki tablolar yorumlandığında ise BRİCS’in oluşmasında sadece ekonomik veya nüfus avantajları değerlendirilmediği ortaya çıkmaktadır. BRİCS için önemli olan aynı zamanda coğrafi dağılımdır. Birbirinden uzak coğrafyalarda kendi medeniyeti içerisinde liderlik yapabilecek az sayıda ülke seçilmiştir. Birçok ülke başvuru yapmasına karşın Çin’in direnci nedeniyle organizasyon genişlememektedir.

BRICS ülkelerine bakıldığında Samuel Huntington’un Medeniyetler Çatışması eserinde belirttiği medeniyetlerin -batı haricinde- önemli potansiyel merkez ülkeleri görülmektedir. Fakat tablonun parçalarında eksiklikler mevcuttur.

BRICS ülkeleri arasında özellikle Çin, Rusya ve Hindistan birbirlerine yakın davranışlar sergileseler bile aralarında var olan tarihi çatışmalar en ufak kıvılcımda alevlenebilir. Çin Hindistan’a karşı Pakistan kartını oynarken Hindistan Çin’e karşı ABD kartını muhafaza etmektedir. Ayrıca Rusya ve Hindistan özellikle son dönemde önemli anlaşmalara imza atmışlardır. Bu ülkelerin hiçbiri bir diğerinin çok fazla güçlenmesini ve sorunlarını tam anlamıyla çözmelerini istemez.

BRİCS’in ideolojik bakış açısı her ne kadar ABD dışında bir alternatif güç odağı oluşturmak gibi dursa da bu ülkelerin tamamı aynı fikirde midir? Örneğin Brezilya’da Bolsonaro hükümeti hiçbir BRİCS ülkesine olmadığı kadar yakındır ABD’ye. Bu yakınlık muhtemelen hepsinin toplamından bile daha fazladır. Veya Güney Afrika Cumhuriyeti ve Hindistan’ın Batı dünyası ile bir kavgaları yoktur. Hatta ilişkileri oldukça iyi olduğu söylenebilinir.

Sonuç olarak sorunları gündeme taşımadan BRİCS ülkeleri 11 toplantı gerçekleştirebilmiştir. G20’nin aksine bu toplantılardan “Kalkınma Bankası” gibi somut adımlarda çıkmaktadır. Sahip oldukları kaynaklar ve halihazırdaki durumları ciddi bir potansiyel taşıdıklarını göstermektedir. Fakat BRİCS Batı kapitalizminde oyuk açmış büyük kaçış olacak mı bunu zaman gösterecek.