Türk Cumhuriyetleri ve Turan İhtimali

Bugünlerde sosyal medyada “Var bir hayalimiz” diye bir kalıp var. Aslında bu bizim için hayalden öte bir amaç niteliğinde. Turan… Yüzyıllardır kurmak istediğimiz ama bu yönde hiçbir çaba gösterilmeyen bir amaç. Turan illeri birbirinden türlü oyunlarla koparıldıktan sonra bu iller bir daha birleşemedi. Çoğu Rus egemenliği altına girdi, bazıları da Çin’in içinde kaldılar. Turan hedefi günümüzde de devam etmekte. Bu yazımda bağımsız 7 Türk devletinin genel durumları ile Turan kurulma ihtimalini anlatmaya çalışacağım.

Türkiye

Türkiye, Turan illerinin lideri konumundadır. Teknik özelliklerinden bahsetmeyeceğim fakat herkes bilir ve kabul eder ki Türkiye, bu ülkeleri toplayacak ve birleştirecek yegâne güçtür. Türk devletleri arasında siyasi açıdan en güçlüsü Türkiye’dir. İşte tüm bu sebeplerden ötürü eğer ileride bir Turan devleti kurulursa bu, Türkiye Cumhuriyeti toprakları üzerinden başlar ve başkenti Ankara olur.

Azerbaycan

86.600 KM2 yüzölçümüne sahip Azerbaycan’ın, Türkiye ile olan sınırı 17 KM’dir. Kafkasya bölgesinde bulunan ülke, SSCB’nin dağılmasından sonra 18 Ekim 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan etti. 66 vilayet ve bir özerk cumhuriyetten (Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti) oluşur. Başlıca ihracat kaynakları petrol ve doğalgazdır. Nüfusunun %96’sı Müslüman, %4’ü ise Zerdüşt, Yahudi ve Hristiyan’dır.

Rus etkisinin en az görüldüğü Türk devletlerindendir. En yakın ilişkileri bulunan ülke Türkiye’dir. “İki devlet tek millet” mottosu ile ilişkiler yürütülmekte. Fakat dünyadaki dengeler ve çevresel komşu faktörleri göz önünde bulundurulunca resmî olarak birleşme imkânsız gibi duruyor.

Özbekistan

31.576.400 kişilik nüfusuyla Türkiye’den sonra en kalabalık Türk devletidir. Özbekistan’ın komşularının hepsi güneyde Afganistan hariç Türk devletidir. SSCB’nin yıkılışından sonra 1 Eylül 1991’de bağımsızlığını ilan etmiştir. Yine Özbekistan da 12 il ve bir özerk cumhuriyetten (Karakalpakistan Cumhuriyeti) oluşur. Ülkede Özbekçenin yanı sıra SSCB hakimiyetinin neticesi olarak Rusça da yaygın olarak kullanılmakta. En hızlı büyüyen Türk devletidir. Gelecek 10 yılda en hızlı büyüyecek devletler arasında yer alıyor.

Rus etkisinin yer yer görüldüğü ülkelerdendir. Türkiye ile de bazı konularda işbirliği vardır. Turan kapsamında fizikî olarak birleşme yine bu ülke ile günümüz dünya şartlarında olanaksız gözüküyor.

Kazakistan

Yüz ölçümü bakımından Türk devletleri arasında en geniş topraklara sahiptir. Bunun yanında doğal kaynaklar açısından da en zengin Türk devletidir. Rusya ile kara sınırı bulunan iki devletten biridir. Aral Gölü ve Hazar Denizi’ne de sınırı vardır. 16 Aralık 1991’de bağımsızlığını ilan eden Kazakistan, 14 eyalet ve 3 şehirden oluşur. Petrol, altın, uranyum, kurşun ve demir ana ihracat ürünleridir. %24 ile Ruslar, Kazaklardan sonra en kalabalık nüfusu oluşturur. Resmî dili Kazakça ve Rusça’dır.

Rus etkisinin görüldüğü ülkelerdendir. Gerek nüfus gerekse dil bakımından bu görülmektedir. SSCB yıkılsa da yıllarca etkisi altında yaşamak kısmî asimileye yol açabiliyor. Kazakistan yeni dönemde ABD’nin de “göz bebeği” haline gelmiş durumda.

Kırgızistan

Çin ile kara sınırı bulunan tek Türk devletidir. KKTC ve Azerbaycan’dan sonra 200.000 KM2 ile en küçük yüzölçümüne sahip ülkedir. 31 Ağustos 1991’de SSCB’nin yıkılmasının ardından o da bağımsızlığını ilan etmiştir. Başkent Bişkek ile birlikte 8 ilden oluşur. Manas Destanı bir Kırgız edebiyat ürünüdür. Nüfusun %73’ü Kırgızlar, %15’i Özbekler, %6’sı Ruslar ve kalan kısmı da diğer etnik kökenlerden oluşur.

2010’a kadar ekonomik anlamda hızla bir yükseliş gösteren hatta Dünya Ticaret Örgütü’ne kabul edilen ilk Bağımsız Devletler Topluluğu üyesi olan Kırgızistan, 2010’da Devlet Başkanı Bakiyev’in devrilmesiyle hızlı bir yoksulluk sürecine girdi. Bunun en büyük sebebi etnik çatışmalar oldu. Kırgız-Özbek çatışması ülkeyi büyük oranda buhrana soktu. Büyüyen bir Türk devleti Rusya’nın işine gelmez…

Türkmenistan

Kazakistan ve Türkiye’den sonra 491.200 KM2 ile yüz ölçümü bakımından üçüncü ülkedir. SSCB yıkıldıktan sonra 27 Ekim 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan eden Türkmenistan, idari olarak 5 il ve başkent Aşkabat’tan oluşur. Dünya’nın 4. en büyük doğalgaz üreticisidir. Nüfusun %86’sını Türkmenler, %6’sını Özbekler ve %5’i de Ruslardan oluşmakta.

Rusya, Çin ve İran ile doğalgaz konusunda işbirlikleri var. Özbekistan ve Kazakistan ile Hazar Denizi ve su yataklarının kullanımı konusunda anlaşmazlıklar yaşanıyor. Orta Asya’nın en fakir ülkelerinden Türkmenistan, doğalgaz ihracatı konusunda Rusya ile işbirliği yaptığından dolayı ekonomisi kötü durumda. Tabii bunda önceki kurucu başkanın keyfi politikaları da dahil.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)

KKTC, bir ada ülkesidir. 3.355 KM2 yüzölçümü ile bu açıdan en küçük Türk devletidir. 1974’ki Kıbrıs Barış Harekatı’ndan sonra 1976’da Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu daha sonra 15 Kasım 1983 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ilan edildi. Eğitim ve tarım ülkenin ana gelir kaynağıdır. Nüfusun %99’u Müslümandır.

Türkiye, garantör devlettir. Birçok yardımı olmuştur, olmaya da devam etmektedir. Devlet işleri Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı’dan ziyade Başbakan Ersin Tatar ile yürütülmekte. Bunun en büyük sebebi Cumhurbaşkanı Akıncı’nın Doğu Akdeniz’deki tavrı ile alakalıdır. Doğu Akdeniz’de Türkiye olarak kendimiz ve KKTC’nin haklarını savunmak üzere bulunurken Akıncı’nın bunun tersi yönündeki açıklamaları büyük tepkilere yol açtı.

Turan İdeali

Bizim gönlümüzdeki Turan; fizikî olarak birleşen, tek devlet haline gelen bir yapıdır. Günümüz dünyasında, devletler arası denge politikaları ve çıkarların olduğu hatta Türk devletleri arasında bile anlaşmazlıkların yaşandığı bir dönemde gönlümüzdeki Turan’ın gerçekleşmesi imkânsız diyebiliriz.

Yukarıda anlattığım gibi olmasa da 2009’da Türk Keneşi isimli Türk Konseyi kuruldu. Bu konsey bizi tabii ki memnun etti. Bu konseye KKTC ve Türkmenistan katılmamıştır. Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan ve Türkiye kurucu üye, Özbekistan ise gözlemci üyedir. Türk devletleri arasındaki dayanışma ve işbirliğinin sağlanması açısından mutlu edici bir gelişme olup aktifliği düşündürmektedir.

Ez cümle; yine de gerçek anlamda Turan’ın kurulamayacağı şu zamanda bu konseyin düşünülmesi ve kurulması mutlu edici. Fizikî yapısı olmasa da Turan mantığı işletilirse dünya rahat nefes almaya işte o zaman başlar.

Uğurcan Şiyhan

Stratejik Ortak Misafir Yazar