ABD Sağlık Sekreteri Azar’ın Tarihi Tayvan Ziyareti ve Etkileri

Tayvan Cumhurbaşkanı Tsai Ing-wen, geçtiğimiz Perşembe günü yaptığı açıklamada, ülkesinin ABD ile bir ticaret anlaşması ve güvenlik konusunda daha yakın ilişkiler içerisinde olacağını söylemiştir. Bilindiği üzere Tayvan ve Amerika Birleşik Devletleri resmi diplomatik müttefikler olmayabilir, ancak her iki ülke de son yıllarda ABD’nin adaya yaptığı en üst düzey resmi ziyaretin sona ermesinden sonra ilişkilerini artırmaya devam etmiştir. ABD Sağlık ve İnsan Hizmetleri Sekreteri Alex Azar, Cumhurbaşkanı Tsai Ing Wen ile Sağlık Bakanı Chen Shih-chung ve Dışişleri Bakanı Joseph Wu dahil olmak üzere üst düzey yetkililer ile birlikte bir araya geldi ve ardından Çarşamba günü Tayvan’daki üç günlük ziyaretini tamamlamıştır.

Ziyaret, Tsai’nin Çarşamba günü Tayvan’ın daha yakın güvenlik bağları ve Tayvan’ın ilişkisinin “hiç bu kadar yakın olmadığını” söylediği ABD ile ticaret anlaşması yapacağını ilan etmesini hızlandırdığı şeklinde yorumlanmıştır. [1] Tsai ticaret anlaşmasının, “iki yönlü ticaretin sadece bir kısmını oluşturan teknik özellikler tarafından engellendiğini” söylemiştir. Aynı zamanda bu, yaklaşık 160 ülke tarafından yasaklanan Tayvan’ın yem katkı maddesi ractopamin kullanımı nedeniyle ABD domuz eti ve dana eti ithal etme yasağına olası bir atıf olarak görülmüştür.

ABD Başkanı Donald Trump, Salı günü muhafazakar akademisyen Hugh Hewitt ile yaptığı röportajda Tayvan’ın COVID–19 sürecinde üstlendiği sorumluluğu da övmüştür. Buna kanıt olarak Tayvan sadece 481 COVID–19 vakasını doğrulamış ve dört aydan fazla bir süredir yerel bulaşma vakası bildirmemiştir. Buna karşılık ABD, her ikisi de dünyadaki en yüksek toplamlar olan 5.4 milyondan fazla COVİD–19 vakası ve 170.000’den fazla ölüm bildirmiştir.

Azar ziyareti sırasında, Tayvan’ın Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi küresel sağlık forumlarına katılımına destek verdiğini açıklamıştır. Azar, Wu ile özel bir toplantıdan önce “Amerika Birleşik Devletleri, Tayvan’ın başarılarının dünya sahnesinde tanınması gerektiğine ve Tayvan’ın bu dersleri ve dünya standartlarında uzmanlığını uluslararası forumlarda paylaşabileceğine inanıyor” şeklinde açıklamada bulunmuştur. Aynı zamanda Azar, ziyareti sırasında Tayvan ve diğer küresel sağlık ortaklarıyla DSÖ’ye alternatifleri tartışacağını söylemiştir.

Tayvan, büyük ölçüde Pekin’in itirazları ve baskıları nedeniyle 2017’ten bu yana yıllık Dünya Sağlık Meclisi’ne katılmaktan engellenmektedir.  2017’den itibaren de, Trump yönetimi ABD’yi DSÖ’den tamamen çıkarma sürecine başlatmıştır. Pazartesi günü Azar, Tayvan ile ABD arasında aşı geliştirme ve bulaşıcı hastalık kontrolü de dâhil olmak üzere sağlık işbirliği konusunda ilk mutabakat zaptının imzalanmasını denetlemiştir. Tayvan Amerikan Enstitüsü, fiili ABD Büyükelçiliği, Mutabakat Zaptını “Tayvan ve Amerika Birleşik Devletleri halkının sağlığını ve refahını artırmayı ve birlikte küresel sağlık güvenliğini teşvik etmeyi amaçlamaktadır” şeklinde açıklamıştır.

Tsai’ın adını geldiğinde yanlış telaffuz eden Azar, ziyareti boyunca muhalif Kuomintang (KMT) üyeleri tarafından eleştirilere maruz kalmıştır. Ayrıca Tayvan hükümeti, Azar ve delegasyonunu olağan 14 günlük karantina gerekliliğinden muaf tuttuğu için eleştiriler almış, ancak delegasyonun tüm üyeleri ABD’den ayrılmadan ve Tayvan’a geldikten sonra COVID–19 için teste tabi tutulmuştur. Azar’ın ziyareti Tayvan’ın komşularından tahmin edilebilir eleştiriler almıştır. Tayvan Savunma Bakanlığı’na göre, Pazartesi günü, iki Çin savaş uçağı Tayvan Boğazı’nın orta hattını kısa bir süre geçmiş ve kara füzeleri tarafından takip edildikten sonra geri çekilmiştir.[2] ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Çin’in Azar’ın Tayvan ziyaretine olan itirazlarını eleştirmiş ve muhafazakâr bir haber kaynağına verdiği röportajda Pekin’in tepkisinin “zayıflık ” işareti olduğunu söylemiştir.

Tayvan’ın Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yeni fiili Büyükelçisi Hsiao Bi-khim Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Tayvan’ın potansiyel bir Çin işgalini caydırmak için ABD’den sualtı deniz mayınları ve seyir füzeleri satın almayı tartıştığını söylemiştir.[3]

Hsiao, herhangi bir istilanın değerlendirmesini çok acı verici hale getirmek için Tayvan’ın uygun maliyetli, ancak caydırıcılık için yeterince ölümcül olarak nitelendirilen asimetrik yeteneklerini genişletmesi gerektiğini belirtmiştir. Kararlı bir ilerici geçmişe sahip eski bir Demokratik İlerici Parti (DPP) milletvekili olan Hsiao, Tayvan Ulusal Güvenlik Konseyi’nde kısa bir süre danışmanlık görevinde bulunduktan sonra Haziran ayında yeni görevine atanmıştır. Hsiao, siyasi kariyerine DPP’nin ABD temsilciliği için faaliyet koordinatörü olarak başlamış, daha sonra Tayvan’a dönmüş ve 2002’de ABD vatandaşlığından vazgeçtikten sonra milletvekili olmuştur. [4] Şu anda Taipei’nin Washington’daki varlığına liderlik etmekte, hem Tayvan hem de ABD arasında gayri resmi ama karşılıklı olarak önemli ortaklıklarını derinleştirmek için sağlam adımlar atmaktadır.