Belarus: Tartışmalı Geçen Başkanlık Seçimleri Sonrası Gösteriler

Batı medyasında sık sık “Avrupa’nın son diktatörü” olarak anılan 65 yaşındaki Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’nun görev süresinin sona ermesi nedeniyle halk cumhurbaşkanı seçimi için sandığa gitti. İlk kez 1994 yılında devlet başkanlığı görevine seçilen Lukaşenko, en son 2015 yılındaki yapılan seçimlerde oyların yüzde 83,5’ini alarak koltuğunu korumuştu. Ancak seçimlere ciddi bir muhalefet olmadan girmişti.

Ülke çapında iktidara karşı protesto gösterilerinin alevlendiği bir dönemde, 26 yıldır ülkeyi yöneten ve yıllardır ağır insan hakları ihlalleri ve seçimlerde usulsüzlük yapmakla suçlanan Cumhurbaşkanı Lukaşenko, seçimlerde 6. döneminde oyların %79,7’sini alarak yeniden devlet başkanı seçildi. Seçimlere hile karıştığı, adil seçim olmadığı ve seçim gözlemcilerinin de oyların sayılmasında, kayda geçirilmesinde yanlışlar yapıldığını bildirmesi üzerine oyların çalınmış olabileceğini iddia eden protestocular başkent Minsk başta olmak üzere Zhodzina ve Baranoviçi’de sokağa çıkarak “Zafer Bizim” sloganları attılar. Öte yandan hükümetin seçim kampanyasının başladığı günden bu yana muhalefet üzerindeki baskıyı artırdığı öne sürülüyor. Viasna insan hakları merkezine göre, mayıs ayından bu yana protesto gösterilerine katılan 1300’den fazla kişi gözaltına alındı. BBC Rusça Servisi, polisin göstericileri dağıtmak için ses bombası, biber gazı ve plastik mermi kullandığını ve yer yer güvenlik güçleri ile eylemciler arasında çatışmalar yaşandığını bildirdi.

Lukaşenko’nun tüm bu gerginliklerin yaşandığı seçim atmosferine ülkenin başlıca müttefiki Rusya ile anlaşmazlık yaşadığı bir dönemden girdiğini unutmamak gerekiyor. Hatta Rusya’ya ait Wagner şirketinin askerlerini yakalatan Lukeşenko “Rus güvenlik şirketi Wagner’in arkasında Rus yönetiminden bakan yardımcısı seviyesinde kimseler olduğunu” söyledi. Uluslararası ilişkiler bağlamında Belarus halkının sakin şekilde yaşamasına izin verilmeyeceğini anladıklarını anlatan Lukaşenko, Rusya’nın Belarus’u kaybetmekten korktuğunu ama buna rağmen yanlış yaptığını ifade etti. Lukaşenko, “Hata üzerine hata yapıyorlar. Neden bizi boğuyorlar? Biz, sizin insanlarınız, aynı halkız.” şeklinde konuşmuştu. Belarus’ta istikrarsızlık oluşturma çabalarından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in bilgisi olabileceğini de aktaran Lukaşenko, güvenlik güçlerinin her duruma hazırlıklı olduğunu dile getirmişti. Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko, NATO çıkışıyla da oldukça dikkat çekmişti. Sözlerine, durumun siyasallaştırılmaması gerektiğini vurgulayarak “Bize ne siyaset ne de ekonomi oyunu lazım. Bizi Amerikalılar ve NATO ile korkutmaya gerek yok. Ne Amerikalılar ne de NATO bu 33 kişiyi gönderdi.” şeklinde devam etti. Tüm bu çıkışlar ve yaşanan olaylar sonucu Putin ise Lukaşenko’nun ülkede iyice azalan popülaritesinden ve Moskova’ya daha da mesafeli hareket etmesinden rahatsız duyduğunu gösteriyor. Öyle ki Rusya’nın Moskova Elçiliğinde kullanılan Belarus Cumhurbaşkanlığı oy sonuçlarına göre büyük bir farkla muhalif aday Svetlana Tikhanovskaya %78.5 aldı, Lukaşenko %6 oyda kaldığı iddia ediliyor. Lukaşenko’nun seçimlerdeki rakibi 37 yaşındaki eski öğretmen Svetlana Tikhanovskaya olarak görülüyordu. Tikhanovskaya ülke genelinde yaptığı mitinglerde, ülkenin duraklayan Sovyet tarzı ekonomisini ve hükümetin koronavirüs salgınına karşı verdiği tepkiyi eleştiriyor ve halktan büyük bir destek alıyordu.

Sonuç da Lukaşenko’nun Moskova yönetimi ile arasında yaşanan çatışmanın artması, iktidarını zora sokan faktörlerden biri olarak görülüyor. Koronavirüs salgınında ülkede gevşek politikalar izlediği ve bu politikalar nedeniyle vaka ve ölüm saylarının arttığı düşünüyor. Batılı ülkelerin ise 26 yıllık bir iktidarı kabul etmeyeceği gerçeği göz önüne alındığında Lukasenko’ya pek hoş gözle baktığı söylenemez. Son olarak Belarus’un Avrasya Coğrafyasında Rusya için vazgeçilmez ülke olduğunun ve batı hegemonyası (AB/NATO) altına bırakılamayacak kadar değerli olduğunu göz önünde bulundurmak gerekiyor.

Muhammet Kağan Kesemen

Stratejik Ortak Misafir Yazar