Tarihte Karikatür Haritalarda Rusya Karşıtlığı ve Uluslararası İlişkiler

Uluslararası ilişkiler, siyasi tarih ve coğrafya bilgisiyle iç içe geçmiş yeni bir sosyal bilimler dalı olsa da mazisi itibariyle kökenleri oldukça geçmişe uzanmaktadır. Özellikle siyasi tarih ve coğrafya ile sarmal hale gelen bu dalın coğrafya ile bağı, savaş dönemlerinde yapılan ve çalışmamızın konusu olan karikatür haritalar ile zirveye ulaşmıştır.

Karikatür haritalarda, bir çok haritanın açıklaması alt kısmında yapılacak olsa da tarihe ve uluslararası ilişkilere muhabbeti olan bir çok kişi açıklamaları okumadan dahi haritaları anlayabilecektir. Bu haritalar daha çok “Rus yayılmacılığına” vurgu olarak yapılsa da zaman zaman farklı vurgulamalar için de kullanılmıştır. Çalışmamızın son bölümünde sergilenecek olan Birinci Dünya Savaşı’na dair “Karagöz Dergisi”nin de buna benzer basılan çalışmalar, bu alanda ülkemiz adına katkı olarak kayıtlara düşebilir.

İngiltere kaynaklı Rus karşıtlığını resmeden ilginç bir harita. Bu haritada Rusya, 8 kollu bir ahtapot olarak gösterilmektedir. Bu kollar sırasıyla, Kırım-Osmanlı Balkanları-Osmanlı Doğu Karadeniz’i-İran’ı-Sibirya-Baltık-Hazar ve Doğu Almanya’ya uzanmaktadır. Bu Ahtapot’a İngiltere’nin tepkisi, Doğu’ya doğru koşan adam olarak tasvir edilirken, beyaz bıyıklı adam olan Almanya, Ahtapotu kendi sınırlarında tutmaya çalışan olarak tasvir edilmiş. Fransa, toplarının ağızlarını Doğu’ya çevirmiş olarak görünmektedir.

Rusya: Asya’ya yayılan ve Batı’yı seyreden bir “Ayı”

Çin: Elinde pusulası ile bir “Domuz”

Türkiye: Anadolu’da bir “Kaplan”

ABD: Japon kıyılarını gözleyen bir kâşif

Hindistan: “Fil”

Avrupa da çeşitli hayvan karakterleri ile tasvir edilmiştir.

İngiltere: Oltasıyla balık tutan zengin bir adam. Balığın üstünde “Egypt” yazıyor. Süveyş emellerini vurguluyorlar ve bu tasvir muhtemelen denizlerdeki üstünlüğü ima ediyor.

Almanya: Rusya’ya doğru sipere yatmış, pür dikkat Rusya’yı gözleyen bir asker.

Fransa: İki adamın kavgasıyla iç çekişmeler tasvir edilmiş

İspanya: Paris Anlaşması ile açık denizlerdeki bir çok toprağını ABD’ye kaptırdıktan sonra düşünceli bir adam rolünde.

Sırbistan: Bir çocuk olarak gösterilmiş. (Rus çocuğu)

Rusya: Çar Nikolay olarak tasvir edilmiştir ve elinde bir zeytin dalı görülmektedir. Diğer haritalara nazaran Rusya’nın daha masum tasvir edildiğini söyleyebiliriz.

Türkiye: Sultan II. Abdülhamid ve uzun burnu ile tasvir edilmiş.

Rusya: Klasik olarak kötü karakterimiz. Tüm Avrupa’yı yutmak üzere ağzını açmış ve atağa geçmiştir.

Almanya: Bir yandan silahını Ruslara doğrulturken, diğer yandan da Fransa’yı tekmeliyor.

Avusturya: Alman müttefiki olarak silahını Ruslara doğrultmuş durumda.

İngiltere: Arkasında duran İrlanda “köpeği” ile Avrupa’nın ahvalini seyrediyor.

Türkiye: Yunanistan’ı yutmak üzere fesli bir karakter şeklinde

“Birinci Dünya Savaşı gözlerimizin önünde şekillendi adeta”

En baştaki Ahtapotlu haritanın hemen hemen aynısı bir harita. Rusya’nın devamlı Ahtapot, Ayı, Avrupa’yı yutmaya çalışan bir canavar gibi imgelenmesini anlamak açısından mühim bir harita. İncelemesi en üsttekiyle aynı şekildedir.

Rusya: Klasik kötü karakterimiz. Avusturya’nın kellesini almak üzere son rötuşları veriyor. Elinde kılıç olan bir asker.

Balkan Ülkeleri: Avusturya’yı parçalamak uğruna ayaklarına yapışmış durumdalar.

Almanya: Kömür bölgesi ve Weltpolitik emelleri ile Ortadoğu için Fransa ile kavgaya tutuşmuş durumda.

İngiltere: Her zamanki asil ve yalnız duruşuna burada bir son vermiş. Kılıcını çektiği gibi Avrupa’daki kargaşaya atılıyor.

Yunanistan: Gözleri Türkiye’de ve elindeki kılıcını temizliyor.

Türkiye: Elinde kılıcı, şaşkın bir asker.

Haritanın başında “Gerçek Avrupa” yazısı dikkat çekiyor. Bu kez Ahtapot olan Rusya değil.

Almanya: Ahtapot rolünde kendisini buluyor ve Bismarck liderliğinde birliğini kuruyor. Bir eli Avusturya’da. Güven dolu bir dost eli olsa gerek.

Avusturya: Slav yayılmasına “dur” diyor ancak Sırplardan çelme yiyecek gibi.

Rusya: Sanayileşmeye vurgu yapılarak, çalışan bir kadın rolünde tasvir etmiş kendisini ve bir Rus adam, Slav bir çocuğu kurtarmanın derdinde.

İngiltere: Her zamanki asilliğine atıf var. Dürbünle seyir halinde.

Yunanistan: Akrep tasvirinde ve Türkiye’ye yapışmış durumda.

Türkiye: Dünya umurunda olmayan bir adam şeklinde uzanmış yatıyor ve İran tarafından ayakları kesilmek üzere..

Türkiye: Sol elinde tüfeği, sağ elinde Çanakkale’ye vurduğu kilidin anahtarı ile bekleyen fesli bir asker. Kıyılarında İtilaf devletlerinin gemileri bekliyor.

Fransa: At arabası üzerinde “kılıç” ile Alman askerlerine doğru ilerliyor.

Almanya: Batıda Fransa ile, Doğuda Rusya ile çarpışıyor.

İngiltere: Kıyılarında gezen Alman gemilerini def etmeye çalışıyor.

Rusya: Cebinde votkası, sağ eli Almanlar tarafından kesilen bir Rus işçisi.

Rusya: Sırtına aldığı bohçasıyla Avrupa’yı izliyor. Her an bir parça kapma umudunda.

İngiltere: Köpeği İrlanda ile Avrupa’dan izole olmuş durumda.

Fransa: İşgalci olarak gördüğü Prusya’ya karşı koyma telaşında.

Prusya: Birlik halinde yayılma amacında bir yaşlı. Belçika’yı avucunun içine almış.

Türkiye: Avrupa’daki toprağı “esneyen adam” tasvirinde. Anadolu’da ise nargile içerek uyuyan bir kadın olarak tasvir edilmiş.

1877 Avrupası’nı efsanelerle resmetmişler.

Rusya: 93 Harbi, Türkler için unutulmayacak savaşlardan birisidir. Balkanların neredeyse tamamını bunu savaşla kaybettik. Bunu resmetmek amaçlı, Rusya kılıcını İstanbul’a batırmış bir karakter olarak görünüyor.

Türkiye: Eli başında “ne yaptım ben” der gibi Rusları izliyor.

Fransa: İç çekişmelerle boğuşuyor.

Almanya: Fransa’yı gözlemekte.

İngiltere: Büyük Doğu Planı için atını o yöne doğru sürüyor.

İran: Efendisi Rusya’ya diz çöküyor.

Rusya: Saldırgan bir tiple yine sahnede. Slav kardeşlerini korumak ve Avrupa’yı yutmak için ağzının suyu akıyor adeta.

Almanya: Rusya’ya “bir adım daha atma” diyor.

Fransa: Almanya’ya saldırmak üzere.

Avusturya: Üstünde Sırp ve Bulgar yazan iki domuzu tutmuş bekliyor.

Rusya: Silindir aracını Avrupa’ya sürüyor. Kötü karakter olmaya devam ediyor anlaşılan.

Türkiye: Çanakkale Boğazı’nı bir eliyle kapatıyor diğer eli ise Yavuz ve Midilli gemilerinde. Arkasında bir köpek tasviri var. Köpeğin kuyruğunda da Alman bağrağı.

İlgiltere: Müttefiki Fransa’nın yanında, Alman kurduna karşı gayet kararlı duruyorlar.

ABD: İngiltere kıyılarında görünen “büyük ağabey” gemilerini Alman kıyılarına yolluyor.

Hacivat: Karagöz, bunlar nasıl balık böyle?

Karagöz: Ne olacak? Bir nevi köpekbalığı. Bu taraflarda yeni türediler. Denizin dibi hep bunlarla dolu.

Fransız: Boğaz girdikçe sıkışıyor. Ne kadar itsem nafile, Moskof’un duası da nafile.

  150 yıl geçmiş, değişen hiçbir şey yok.