Türk Dış Politikası’nın Farklı Bir Açıdan Değerlendirilmesi: TİKA

Dış politika denince hemen herkesin aklına büyükelçiler, konsoloslar, Dış İşleri Bakanlığı’nın yaptığı müzakereler, antlaşmalar vb. faaliyetler gelir. Bu faaliyetler pek tabi dış politikanın önemli bir ayağını oluşturur. Ancak günümüzde dış politika stratejilerini belirlerken farklı enstrümanlar da kullanılıyor. Bunlardan en önemlisi de kamu diplomasisidir. Kamu diplomasisi köklü ilişkiler inşa eder. Diğer ülkelerin ihtiyaçlarını, kültürlerini, toplumunu anlamak, varsa yanlış algıları düzeltmek ve ortak paydalar bulmak kamu diplomasisinin başlıca hedefidir.

1991 yılında SSCB’nin dağılmasından sonra Orta Asya ve Kafkasya’da birçok devlet bağımsızlığını kazanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti o günlerde bağımsızlığını kazanan Türk Cumhuriyetlerini ilk tanıyan devlet olmuştur. Bu devletler ile ortak bir dil, hafıza ve kültüre sahip olmamız bölgesel ilişkilerin güçlenmesine zemin hazırlamıştır. Türkiye açısından 90’lı yıllarda ilk öncelik uluslararası toplum tarafından Türk devletlerinin kabul edilmesi olmuştur. Daha sonraları ise yeni kurulan bu ülkelerde yaşayan soydaşlarımız için sosyal, ekonomik ve kültürel alanda birçok çalışma yapmıştır. Yapılan bu yardımlar devamında yerini uzun soluklu projelere bırakmıştır. Burada yapılacak olan faaliyetleri ve dış politika önceliklerini uygulayacak, koordine edecek bir kuruma ihtiyaç duyulmuştur. İşte bu ihtiyaç neticesinde 1992 yılında Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı yani TİKA kurulmuştur.

TİKA, başta ortak değerlere sahip olduğumuz ülkeler olmak üzere birçok bölge ülkede Türkiye Cumhuriyeti’nin dış politikasının icracı bir unsuru haline gelmiştir. Özellikle soydaşımız olan ülkelerde 1995 yılından itibaren eğitim faaliyetlerini hızlandırmış çok sayıda okul, kütüphane ve laboratuvar yapmış, üniversitelerin teknik donanımını artıracak yardımlarda bulunmuştur. Ülkemizin bölgesinde ve dünyada etkili bir aktör haline gelme çabasının bir uzantısı olarak TİKA faaliyet alanını genişletmiş bugün 60 ülkedeki 62 program koordinasyon ofisi ile 5 kıtada 150 ülkede faaliyet göstermektedir. 2017 resmi rakamlarına göre Türkiye 8 milyar 120 milyon dolar ile dünyada en fazla insanı yardım yapan ülke olmuştur.

Peki Türkiye 150’den fazla ülkede bir çok alanda yürüttüğü kamu diplomasisi ve bu ülkelerin ihtiyaçlarına yönelik yardımlar ile ne amaçlamaktadır? Türkiye Cumhuriyeti imparatorluk geçmişi ile 1000 yıldır çok farklı etnik ve dini kökenden insanlarla bir arada yaşama ve adaletle idare etme tecrübesine sahiptir. Tüm bu faaliyetleri de yürütürken barış kuşağı oluşturmayı hedeflemiş yalnızca ilişkide olduğu devletlerin başkanları ve yönetenleri ile diplomatik ilişkiler kurmayı değil kamu diplomasisi ile o ülkelerin halklarını kazanmayı, gönüllerinde yer etmeyi düstur edinmiştir.

Dış politikanın önceliği ülke çıkarlarını gözetmek bu doğrultuda faaliyetler yürütmektir. Ancak Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu günden bugüne dek ‘Yurtta sulh, cihanda sulh’ ilkesiyle hareket etmiş çıkarlarını, insanlığın ve vicdanın önüne koymamıştır. Bu yüzdendir ki yönetimler, idareciler değişse dahi Balkanlardan Orta Asya’ya, Kafkaslardan Afrika’ya kadar bu bakış açısı değişmeyecektir. Orada yaşayan idareciler de gün gelecek değişecekler ama Tika’nın yaptığı okula giden Türkmenistanlı genç, kütüphanesinde okuyan Kosovalı çocuk, hastanesinde tedavi olan yaşlı teyze ve açtığın su kuyusundan bir yudum da olsa su içmiş olan Somalili çocuk Türkiye Cumhuriyeti’nin yaptıklarını unutmayacaktır.

Dış politika sadece çıkarlar doğrultusunda ülkelerin liderleri ile anlaşmalar yapmak, uluslararası kurumlar neyi işaret ediyorsa o doğrultuda politikalar üretmek değildir. Dış politika ilişkide olduğunuz ülkelerin insanlarının gönlüne değmektir, ihtiyaçlarına el uzatmaktır. Dünya ancak bu bakış açısı ile hareket ederse huzuru ve adaleti tesis edebilecektir.