2025 yılı itibarıyla ülkelerdeki milyarder sayılarını gösteren infografikte; ABD ve Çin açık ara önde yer alırken, Hindistan, İngiltere ve Almanya gibi ülkeler de önemli milyarder sayılarına sahip olduğu görülüyor.
Dünyada en fazla milyardere sahip olan ülkeler ve milyarder sayıları:
1. ABD – 870
2. Çin – 823
3. Hindistan – 284
4. İngiltere (UK) – 150
5. Almanya – 141
6. İsviçre – 116
7. Rusya – 89
8. Fransa – 72
9. İtalya – 69
10. Brezilya – 67
11. Kanada – 65
12. Avustralya – 49
13. Singapur – 48
14. Endonezya – 44
15. Tayland – 43
16. Japonya – 41
17. Güney Kore – 38
18. İsrail – 33
19. Türkiye – 31
20. Meksika – 28
21. İsveç – 28
Dünyada En Fazla Milyarder Olan Ülkeler (2025)
Bu verilere göre, en fazla milyardere sahip olan ülke ABD olurken, Çin çok küçük bir farkla ikinci sırada yer alıyor. Hindistan ise üçüncü sırada bulunarak Asya kıtasındaki ekonomik büyümesini yansıtıyor. Avrupa’da en fazla milyarder İngiltere, Almanya ve İsviçre’de yer alıyor. Türkiye ise 31 milyarder ile listeye dahil olmuş.
2020-2024 döneminde küresel silah ithalatındaki en büyük ülkeleri yüzdelik dilimlerle gösteren inforafikte; savaştan sonra Ukrayna’nın birinci sıraya yerleştiği görülüyor. Dünya genelindeki toplam silah ithal pazarının yüzdelere göre aktarıldığı görselde Ukrayna, Hindistan ve Suudi Arabistan’ın ilk üçte yer aldığı görülüyor.
Avrupa:
• Ukrayna – %8,8
• Polonya – %2,4
• Birleşik Krallık – %2,5
Asya:
• Hindistan – %8,3
• Suudi Arabistan – %6,8
• Katar – %6,8
• Pakistan – %4,6
• Japonya – %3,9
• Kuveyt – %2,9
• Güney Kore – %2,6
• Birleşik Arap Emirlikleri – %2,6
Afrika:
• Mısır – %3,3
Okyanusya:
• Avustralya – %3,5
Kuzey Amerika:
• Amerika Birleşik Devletleri – %3,1
Diğer ülkeler: %37.9
Silah ithalatının toplam değeri belirtilmemiş olsa da SIPRI verilerine göre küresel yıllık silah ticareti 100 milyar doların üzerinde. Bu verilere dayanarak:
-Ukrayna (%8,8) – 8,8 milyar doların üzerinde
-Hindistan (%8,3) – 8,3 milyar doların üzerinde
-Suudi Arabistan & Katar (her biri %6,8) – 6,8 milyar dolar civarında
-Pakistan (%4,6) – 4,6 milyar dolar civarında
-Mısır (%3,3) – 3,3 milyar dolar civarında
Bu oranlar yaklaşık tahminlerdir – yıllara göre değişkenlik gösterebilir.
Afrika’nın nüfusu ne fazla olan, en büyük şehirlerini merak ettiniz mi hiç? Şehirler, nüfus ve ülke bayraklarının yer aldığı infografikte ‘Kara Kıta’nın en büyük üç şehrinin Kahire, Lagos ve Kinşasa olduğu görülüyor.
Haritada Roma İmparatorluğu (kırmızı) ile Moğol İmparatorluğu (mavi) arasındaki tarihî ve en geniş sınırları kıyaslanıyor.
Roma İmparatorluğu, Avrupa, Kuzey Afrika ve Akdeniz çevresine yayılmışken, Moğol İmparatorluğu Asya’nın büyük kısmını kapsayarak Avrasya’nın içlerine kadar uzanmıştır. Çapraz taralı bölge, iki imparatorluğun etki alanlarının kesiştiği veya tarih boyunca mücadele yaşanan bölgeleri gösterebilir.
Sudan’da siyasi olarak ülke yönetimini kontrol altında tutan Sudan ordusu, bünyesindeki Hızlı Destek Kuvvetleri’nin (HDK) saldırısı sonrası ülkenin batısında birçok bölgeyi kaybetti. Türkiye’nin desteklediği Sudan ordusuna karşı HDK’nın ilerleyişini incelediğimizde, ülkedeki nüfus yoğunluğunun çok büyük bir kısmında öne çıktığı göze çarpıyor.
Bu sayfada Sudan’daki son gelişmeleri, en güncel harita ve gelişmelerle ele almaya çalışacağız.
Sudan Son Durum Haritası
Kasım 2025: Birleşik Arap Emirlikleri destekli Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK-RSF), Darfur bölgesinin başkenti El Feşir’i ele geçirdi. 2023 yılının başından bu yana Sudan Ordusu’nun kontrolündeki şehir kuşatma altındaydı ve HDK, şehri ele geçirdikten sonra binlerce insanı katletti.
Mart ayında Sudan ordusu, Türkiye’nin de desteğiyle başkent Hartum’u iki yılın ardından tamamen kontrol altına alarak iç savaşın başından bu yana en büyük zaferini elde etmişti.
Aşağıdaki harita kırmızı Sudan ordusu, yeşil ise HDK olarak gösterildi.
Sudan son durum haritası – Harita: ISWNEWS
26 Mart 2025: Başkent Hartum’daki Başkanlık Sarayı’nı ziyaret eden Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Sudan Ordu Komutanı Abdulfettah Burhan, havalimanının HDK’den ele geçirilmesiyle iki yılın ardından başkent Hartum’da kontrol sağlanarak büyük bir zafer elde edildiğini aktardı.
HDK güçlerinin Cebel Evliya baraj köprüsü üzerinden Beyaz Nil’in batısında çekilirken görülmesi ise zaferi taçlandırdı.
Çin, ‘tarafsız politikasından’ vazgeçerek ilk kez Sudan ordusuna desteğini açıkladı. Öte yandan Rusya ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından desteklenen HDK’den, Rusya’nın desteğini çektiği iddia edildi.
25 Mart 2025: Sudan’da merkezi hükümet ile çatışan Hızlı Destek Kuvvetleri, son aylarda büyük güç kaybetti. 22 Mart’ta başkent Hartum’daki birçok stratejik noktayı HDK’dan ele geçiren Sudan ordusu, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın kontrolüne geçmesiyle birlikte Hartum’un büyük bölümünü kontrol altına almış oldu. 26 Mart itibariyle paylaştığı Sudan son durum haritası ise şu şekilde;
Sudan ordusu: Yeşil (TR destekli)
Hızlı Destek Kuvvetleri: Kırmızı (BAE, Rusya ve kısmen de İsrail destekli)
Sarı renkli alan, SPLA/AM yani Güney Sudan’ın bağımsızlığından sonra Sudan’da kalan Sudan Halk Kurtuluş Hareketi’ni tanımlıyor.
Mor renk ise diğer isyancı grupları.
Sudan Nüfus Yoğunluk Haritası
46 milyonluk Sudan’da en fazla nüfusa sahip olan şehir Omdurman. Başkent Hartum’un yanı başında yer alan Omdurman ve çevresi yani ülkenin orta bölgesi kalabalık nüfusa sahip.
Dünya haritasında Sudan:
Sudan İç Savaşı’nın Anatomisi: ‘Adım Adım Eşkıyanın İktidarı’
Afrika’nın en büyük üçüncü ülkesi Sudan, jeopolitik konumu ve doğal kaynaklar nedeniyle stratejik bir ülke. 1956 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra birçok askeri darbeyle karşı karşıya gelen ülke, 1989 yılında Ömer el-Beşir’in de içerisinde olduğu askeri cuntanın darbesiyle karşılaştı. Otuz yıl boyunca Sudan’ı demir yumrukla yöneten Beşir, 1983 yılında başlayan İkinci Sudan İç Savaşı’nı 2005 yılında imzalanan anlaşmayla sona erdirdi. II. Dünya Savaşı sonrası en çok sivil kaybın gerçekleştiği savaşlardan biri olan iç savaş, kıtlık ve hastalık sonucu ölenlerle birlikte iki milyon insanın hayatını kaybettiği bir felakete dönüştü. Beşir döneminde 2005 yılında imzalanan barış anlaşmasıyla iç savaş sona ererken, 2011 yılında Güney Sudan bağımsızlığını ilan etti. Darbe ile başlayan Beşir dönemi, sokak protestoları sonucu 2019 yılında yine askeri bir darbeyle son buldu. Sudan Silahlı Kuvvetleri ve “Hemedti” olarak bilinen Hızlı Destek Güçleri’nin (HDK) ortaklığında otuz yıllık Beşir dönemi sona ermiş, askeri-sivil bir hükümet kurulmuş ancak iki yıl sonra yine darbe yaşanmıştı.
Sudan’da askeri cunta, beraber yönetimi ele geçirdiği 100 bin kişilik Hızlı Destek Güçleri ile siyasi ve ekonomik anlaşmazlık yaşadı. Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve Hızlı Destek Güçleri lideri General Mohamed Hamdan Dagalu arasındaki güç paylaşımı sonrası yaşanan gerginlik, 15 Nisan 2023’te başkent Hartum’da iç savaşa dönüştü. Sudan ordusunu Suudi Arabistan ve Mısır desteklerken, HDK’yı Birleşik Arap Emirlikleri fonluyor. Birçok iddiaya göre Rus paralı asker grubu Wagner de HDK ile yakın işbirliği içerisinde.
Sudan’da dünyanın en büyük insanı krizine neden olan iç savaşın temeli tamamen bu. Taraflar arasındaki rekabet ve güç paylaşımı, şu ana kadar 20 binden fazla insanın ölümüne ve 10 milyon insanın yerinden edilmesine neden oldu. Peki ismi pek bilinmeyen Hızlı Destek Güçleri kim? Nasıl orduya meydan okuyabiliyor?
Bunun cevabı da aslında tarihi farkındalık adına çok önemli bir geçmişe dayanıyor.
Eşkıyadan Orduya: Hızlı Destek Güçleri
‘İç savaşlar ve darbeler ülkesi’ olan Sudan’da devrik lider Beşir, Çad sınırındaki Darfur bölgesinde bir isyan hareketi ile karşılaştı. 2003 yılında çoğunlukla Arap olmayan ayrılıkçıların hükümete karşı silahlanması sonucu başlayan çatışmalar, Devlet Başkanı Beşir’in çoğunluğu Arap milislerden oluşan ve Darfur’da faaliyet gösteren ‘Cancavid’lerle işbirliği yapmasıyla devam etti. İsyancılar ile ordu arasındaki çatışmalar, atlı süvarilerden oluşan ‘Cancavid’lerin müdahalesiyle farklı bir boyut kazandı. Cancavid’lerin amacı orduya destek olmaktı ancak tamamen kendi çıkarlarına göre hem isyancılarla hem de yerel halkla savaştı. Köyleri basarak kadınlara tecavüz eden, binlerce insanı katleden bu milisler Ömer el Beşir’e zaferden çok utanç kaynağı oldu. Cancavid’lerin katliamları nedeniyle 2009’da Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Beşir’i soykırım ile suçladı. UCM’nin bu kararı sonrası Beşir, 2010 yılında Cancavid’leri orduya dahil etmek için çalışmalara başlamış, birlikler önce “Sınır Koruma Birlikleri”, sonrasında ise “Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK)” adı altında Güvenlik ve İstihbarat Teşkilatı’na resmen dahil edildi. Bu kurumsallaşma döneminde “Cancavid” milislerinin lideri Musa Hilal, Devlet Başkanı Beşir ile ilişkilerini kesince, Hilal’in kuzeni ve şu an hâlâ HDK lideri olan Muhammed Hamdan Dagalu yeni lider oldu. Dagalu, önceden eski bir yol kesici, bizim tabirimizle eşkıyalık yapan biriydi.
Mohamed Hamdan Dagalu
Aslında HDK’yı 2013 yılında yarı organize bir paramiliter güce çeviren Beşir’in öncelikli amacı kendi güvenliğinin sağlanmasıydı ancak öyle olmadı. HDK’yı başkentteki stratejik noktalarda, sorunlu sınır bölgelerine ve altın madenleri gibi ekonomik merkezlerde görevlendirdi.
Sudan lideri Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve Hızlı Destek Güçleri lideri General Dagalu arasındaki güç mücadelesi Nisan 2023’te savaşa dönüşünce, ordunun çaresizliği de gözler önüne serildi. Sudan ordusunun karşısında, isminden de anlaşılacağı üzere oldukça hareketli ve savaşa hazır 100 bin kişilik bir güç vardı.
HDK ile Sudan ordusu arasındaki savaş ikinci yılına yaklaşırken; ABD, Suudi Arabistan ve Birleşmiş Milletler’in barış görüşmelerine öncülük etmesine rağmen uzlaşı sağlanamadı. HDK, 5 eyaletten oluşan Darfur bölgesinin 4 eyaletini kontrol ederken, başkent Hartum’da da büyük bir alanda hakimiyetini sürdürüyor. Sudan hükümeti de iç savaştaki üstünlüğü ele geçirmeden masaya oturmaya sıcak bakmıyor.
Türkiye’nin yurt dışında en büyük askeri üssünün bulunduğu hatta Afrika politikasını yürüttüğü merkez ülke olduğu iddia edilen Somali, Eş-Şebab terör örgütünün saldırıları ve farklı özerk bölgeler tarafından parçalanmış şekilde. Son dönemde Eş-Şebab saldırılarıyla tekrar gündeme gelen ülke, Türkiye’nin Somali ordusuna tahsis ettiği 2 adet Baykar Bayraktar Akıncı TİHA ile örgüte karşı önemli bir hava gücü elde etti.
“Somali’de neler oluyor?” sorusuna cevap arayan onlarca kişi bu konuda eksik bilgilerle karşılaşabiliyor. Bu sayfada güncel bilgi ve haritaları paylaşacağız.
Somali Son Durum Haritası
23 Mart 2025:
El Kaide’ye bağlı Eş-Şebab, her yıl düzenlediği “Ramazan Taarruzu” operasyonlarıyla Somali ordusunun kontrol ettiği Warsangali Laangaabs, Agoonyar, Gendersi, Awbkar Gaabane, Guulane, Bariire ve Sabiid’i ele geçirdi.
Örgüt, Ocak 2025’ten bu yana Hiran ve Orta Şabelle’deki saldırılarını yüzde 50 artırarak 2024’ün tamamından daha fazla kasaba ele geçirdi ve hükümet kontrolündeki kilit bölgeleri hedef aldı.
Somali hükümeti, çeşitli bölgelerde El-Şebab’a karşı koordineli operasyonlar için güçlerini konuşlandırdı. Alt Şabelle’deki Awdheegle bölgesi ve Orta Şabelle’deki Buursha Şeyh kasabasında köylerin geri alınması sağlandı.
Not: Aşağıdaki haritalarda Türkiye’nin desteklediği Mogadişu hükümetinin kontrolündeki bölgenin çok küçük olduğu görülüyor. Aslında bunun sebebi, 18 milyon nüfuslu Somali’nin nüfus dağılımının merkezi hükümetin kontrolündeki bölgelerde (başkent Mogadişu’da) yer alması.
(Aşağıdaki haritadaki saldırı yönlerini ve tarafların ele geçirdiği bölgeleri ‘oklar’ üzerinden görebilirsiniz.)
Somali son durum haritası (23 Mart 2025) – Harita: Clash Report
Kırmızı: Hükümet güçleri
Yeşil: El-Şebab (El Kaide)
Gri: Çatışmalı bölgeler
Siyah: IŞİD – Somali
Ülke nüfusunun yarısından fazlasının yaşadığı Somali başkenti Mogadişu, savaşın en önemli çatışma noktasını oluşturuyor. Eş-Şebab saldırıları da başkentin çevresinden merkeze doğru ilerliyor. Farklı kaynaklara göre başkentin 6 km ötesinde. Mogadişu çevresinde son durumu yakından gösterelim:
Somali’nin başkenti Mogadişu’da son durum haritası (23 Mart 2025) – Harita: Clast Report
Somali Nüfus Haritası
Somali nüfusunun yüzde 50’den fazlası başkent Mogadişu’da yer alıyor. Kuzeydeki Somaliland ve Puntland’ı saymazsak Eş-Şebab kontrolündeki nüfus, geri kalan Somali nüfusunun yüzde 20’sinden daha azı.
Eş-Şebab kaynaklarını ‘daha fazla’ referans alarak hazırlanan MEPA News’in 21 Mart tarihli yayınladığı Somali haritasına göre ise Somali çok fazla detaylı taraflara ayrılmış ve özerk bölgeler de gösterilmiş.
• Yeşil: Eş-Şebab terör örgütünün kontrol ettiği bölgeler. Örgüt, ülkenin güney ve orta kesimlerinde geniş bir hakimiyet alanına sahip. Özellikle kırsal bölgelerde güçlü konumda ve büyük şehirlerin dışında etkin.
• Kırmızı: Mogadişu yönetiminin (Somali merkezi hükümeti) kontrol ettiği alanlar. Başkent Mogadişu ve bazı stratejik şehirlerde hükümetin kontrolü devam ediyor, ancak çevresi çoğunlukla Eş-Şebab tehdidi altında.
• Sarı Çizgili: Yerel milis gruplarının etkin olduğu bölgeler. Bu bölgeler genellikle hükümete ya da özerk yönetimlere bağlı yerel güçlerin denetiminde.
• Siyah Çizgili: IŞİD’in varlık gösterdiği bölgeler. IŞİD, Somali’de Eş-Şebab kadar güçlü olmasa da, özellikle Puntland bölgesinin kuzeyinde varlığını sürdürüyor.
• Mor: Somaliland. Fiili olarak bağımsız olan Somaliland, Somali’den ayrılma iddiasında. Kendi yönetimi ve askeri gücü var, ancak uluslararası alanda tanınmıyor. Bu yılın başında Etiyopya ile Somali arasında gerginlik sebebi olmuştu.
• Pembe: Puntland. Kendi özerk yönetimine sahip olan Puntland, Somali hükümetiyle iş birliği yapıyor ancak bağımsız bir yönetim gibi hareket ediyor.
• Açık Pembe: Galmudug. Somali hükümetine bağlı bir özerk bölge olup, Mogadişu ile iş birliği yapıyor.
Somali’de BAE ve İsrail Planı
Somali’nin özerk Puntland bölgesinin, Sudan’daki paramiliter RSF (Hızlı Destek Kuvvetleri HDK) modeline benzer bir biçimde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve İsrail’in bölgesel vekil gücüne dönüştürüldüğünü öne süren çarpıcı bir analiz mevcut. Özellikle liman anlaşmaları, yabancı paralı askerler ve istihbarat-teknoloji destekli askeri kapasite iddialarıyla bu yapı, geniş bir uluslararası ağ ile bağlantılı gösteriliyor.
BAE ve İsrail’in Somali’deki Puntland Planı
Puntland’ın RSF Modeline Dönüşümü
Sudan’da Dagalo ailesinin yönettiği HDK, zamanla merkezi otoriteye karşı bağımsız hareket eden güçlü bir paramiliter yapıya dönüşmüştü. Aynı modelin Puntland’da da inşa edildiği öne sürülüyor:
Said Abdullahi Deni (Puntland Başkanı) ve çevresindeki aile yapısı, Sudan’daki Dagalo ailesine benzetiliyor.
Algoney Dagalo ve Abdulrahim Dagalo, Sudan’da HDK liderliğiyle tanınan figürler.
Finansal ve Askeri Destek Ağları
Görsel, bu paramiliter yapılanmanın nasıl finanse edildiği ve desteklendiğini iddia ediyor:
DP World: Dubai merkezli bu liman işletme şirketi, Bosaso Limanı gibi stratejik noktalarda faaliyet gösteriyor ve bu anlaşmalar üzerinden yolsuzluk/komisyon ağı oluşturulduğu ima ediliyor.
Dubai Para Ağı: Kara para aklama ve silah-finans ağı için bir merkez olduğu öne sürülüyor.
Altın ve para: Kaynakların yağmalandığı ya da yasa dışı kullanıldığına dair imalar.
Askeri Unsurlar ve Yabancı Etki
İsrail ve BAE / Askeri Donanım: İddialara göre, İsrail ve BAE, Puntland’daki bu yeni vekil güce radar sistemleri, füzeler, insansız hava araçları ve askeri danışmanlar sağlıyor.
Kolombiyalı Paralı Askerler: Görselde Kolombiya kimliğiyle bir kişinin yer alması, bölgede aktif yabancı paralı askerlerin varlığına dikkat çekiyor.
Darfur Arap Aşiretleri ve Abdirahim Mohamed: Bölgesel milis grupların etnik bağlantılarla kurulan askeri yapılara entegre olduğu ima ediliyor.
Başkent Mogadişu çevresi:
Mart ayının başındaki Somali haritası:
Temmuz 2022 Somali haritası:
Somali son durum haritası (Harita: MEPA News)
HRW’nin Somali 2024 Raporunun Özeti
Human Rights Watch 2025 Dünya Raporu’na göre Somali’deki son durum ve öne çıkan başlıklar şu şekilde:
• Sivillere Yönelik Saldırılar: El-Şebab, 2024 yılında sivillere yönelik bombalı saldırılar, suikastlar ve intihar eylemleri gerçekleştirdi. Örneğin, Mogadişu’daki bir plaj restoranına yapılan saldırıda 37 kişi öldü, 200’den fazla kişi yaralandı.
• Yerinden Edilme ve İnsani Yardım: Çatışmalar ve aşırı hava koşulları nedeniyle on binlerce kişi yerinden edildi. 2024 sonu itibarıyla yaklaşık 4,4 milyon insanın acil gıda yardımına ihtiyaç duyacağı tahmin ediliyor.
• Somaliland: Anayasa değişiklik süreci, federal devletler ile merkezi hükümet arasında gerilim yarattı. Özellikle başkana verilen ek yetkiler konusunda ciddi tartışmalar yaşandı.
• Etiyopya ile Gerilim: Somaliland ile Etiyopya arasında yapılan Mutabakat Zaptı, Etiyopya’ya Somaliland kıyılarına erişim sağladı. Bu durum Somali ile Etiyopya arasında diplomatik kriz yarattı.
• Afrika Birliği Misyonu: Afrika Birliği Geçiş Misyonu (ATMIS) askerlerini çekmeye devam etti. Ancak, yerini alacak yeni misyonun finansmanı konusunda belirsizlikler sürüyor.
• Birleşmiş Milletler ile İlişkiler: Somali hükümeti, BM Siyasi Misyonu’nun (UNSOM) sona erdirilmesini talep etti ancak daha sonra geri adım attı. BM’nin insan hakları faaliyetleri konusunda tartışmalar devam ediyor.
İnfografik, 2024 yılı itibarıyla NATO ülkelerinin ve NATO dışındaki Rusya ile Ukrayna’nın aktif askeri personel sayılarını karşılaştırmalı olarak gösteriyor. Bu verilere göre Rusya ve Ukrayna savaş boyunca asker sayılarını artırırken, NATO içerisindeki en büyük orduya sahip üç ülke sırayla ABD, Türkiye ve Polonya.
NATO’nun En Büyük Orduları ve Rusya-Ukrayna Karşılaştırması
NATO ülkeleri işe birlikte Rusya ve Ukrayna Asker Sayıları
1. Rusya – 1,500,000
2. ABD – 1,300,000
3. Ukrayna – 880,000
4. Türkiye – 355,000
5. Polonya – 202,000
6. Fransa – 200,000
7. Birleşik Krallık – 184,000
8. Almanya – 182,000
9. İtalya – 166,000
10. Yunanistan – 143,000
11. İspanya – 133,000
12. Romanya – 81,000
13. Kanada – 68,000
14. Bulgaristan – 37,000
15. Hollanda – 41,000
16. Macaristan – 42,000
17. Belçika – 25,000
18. Çekya – 28,000
19. Norveç – 23,000
20. Danimarka – 20,000
21. Litvanya – 23,000
22. Slovakya – 18,000
23. Hırvatistan – 14,000
24. İsveç – 24,000
25. Letonya – 17,000
26. Estonya – 7,000
27. Slovenya – 7,000
28. Lüksemburg – 2,000
29. İzlanda – NATO üyesi olup ordusu olmayan tek ülke.
Son dönemde İsrail, ABD ve hatta İngiltere’nin savaş uçaklarıyla vurduğu Yemen’de son durum, uzun bir süredir aynı. Suudi Arabistan’ın 2015 yılında Arap ülkeleriyle birlikte İran destekli Husiler’e karşı başlattığı operasyon, savaşın ilerleyen zamanlarında kendi içerisinde de bölündü ve kısmi başarıyla Husiler’in ilerleyişi durdu.
Genel kapsamda bakıldığında ise büyük bir başarısızlık ile sonuçlanan Arap Koalisyonu, zamanla Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Suudi Arabistan arasında da çıkar çatışmasına döndü. Şu anda ana hatlarıyla üçe bölünen Yemen son durum haritası ve tarafları ele alacağımız bu sayfada, güncel harita ve bilgilere yer vereceğiz.
Yemen Son Durum Haritası
18 Nisan 2025: BAE basınına göre Yemen hükümeti, İran destekli Husiler’den Hudeyde Limanı‘nı geri almak için yaklaşık 80 bin asker konuşlandırmaya hazırlanıyor. Amaç, Husiler’in deniz irtibatını kesmek. Operasyonun İsrail ve ABD desteğiyle başlayacağı iddia ediliyor.
21 Mart 2025:
Yemen’de son durum haritası 2025 (Mart MepaNews)
Kırmızı: Yemen Başkanlık Konseyi (Suudi Arabistan destekli)
Sarı: Husiler (Ensarullah Hareketi, İran destekli)
Mavi: Güney Geçiş Konseyi (BAE destekli)
Çizgili Kırmızı Bölge: Arap Yarımadası El Kaidesi’nin varlığı
Gri Noktalar: Tarafların karşılıklı çekişme içerisinde olduğu bölgeler
17 Mart 2025: ABD öncülüğündeki hava saldırıları Saada, Hacca, Sanaa, Marib, Dhamar, Al Bayda, Ibb ve Taiz dahil olmak üzere çok sayıda Yemen şehrine yapıldı. Husi kaynakları saldırıların 53 sivilin ölümüne yol açtığını iddia ediyor.
Bu sayfa, çatışmaların gelişimine göre güncellenmektedir. Aşağıdaki bilgiler 2021 öncesi Yemen’deki durum sayfa bilgilerine aittir.
2021 ve Öncesi Yemen
Yemen’de Suudi Arabistan öncülüğünde Husilerle mücadele eden koalisyon güçleri, meşru Hadi hükümetini desteklerken, Birleşik Arap Emirlikleri’nin ülkenin güney sahillerinde faaliyette olan koalisyon güçleri içerisindeki Güney Geçiş Konseyi‘ni (GGK) fonlaması dikkat çekiyor. Hadi hükümeti güçleri ile Güney Geçiş Konseyi üyeleri arasında çıkan çatışmalarda ateşkes sağlanmıştı. BAE desteğiyle ülkenin güneyinde bağımsız bir devlet kurma planları olduğu belirtilen GKK, kontrol ettiği bölgelerde özerklik ilan etti.
İran Genelkurmay Başkanı Bakıri’nin danışmanlık desteği verdiklerini açıkladığı Husiler, büyük çoğunluğu İHA saldırısı olmak üzere sahadaki Hadi hükümetinden daha etkili operasyonları Suudi Arabistan topraklarında gerçekleştiriyor.
Yemen’de taraflardan biri de El Kaide. Arap yarımadasının en güçlü yapılanmalarından birine sahip olan örgüt, ağırlıklı olarak çöl bölgeleri ve bazı sahil kentlerinde etkinliğini sürdürüyor.
Yemen’de Savaşın Tarafları:
Suud öncülüğündeki koalisyon güçleri ve meşru Hadi hükümeti
BAE destekli Güney Geçiş Konseyi (GKK)
İran destekli Husiler
El Kaide örgütü ve onu destekleyen aşiretler
Yemen’de savaşın cepheleri – İnfografik: İNSAMER
Arap dünyasındaki en yoksul ülkesi Yemen’de hükümet gelirlerinin yüzde 65’ini petrol ve gaz ihracatı oluşturuyor.
2015’ten bu yana Yemen ekonomisi yüzde 30’dan fazla küçüldü.
Yaklaşık 30 milyonluk ülkede 22 milyon Yemenli, insani yardıma muhtaç halde. Bu sayının yaklaşık 10 milyonu ise acil insani yardıma muhtaç.
Yemen Data Project grubunun bildirdiğine göre, Mart 2015 ile Mart 2018 arasında koalisyonun hava saldırılarının yüzde 30’undan fazlası askeri olmayan hedeflere oldu.
İnsani yardım örgütü Care Deutschland’ın Genel Sekreteri Karl-Otto Zentel’e göre 20 bin hava saldırısı sonucu toplam 70 bin kişinin hayatını kaybetti ve dört milyon kişi yerinden edildi.
16 milyon kişinin temiz suya erişimi olmayan Yemen’de her 10 dakikada bir çocuk hayatını kaybediyor.
Yemen’de Son Durum Haritası
15 Kasım 2021
26 Nisan 2020: Koronavirüs salgını nedeniyle iki haftalık ateşkes ilan eden Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon, ateşkesi bir ay daha uzattı. Husilerin Yüksek Siyasi Konsey Başkanı Mehdi el-Meşat, ülkedeki krizi sona erdirmek için Suudi Arabistan ile sürekli iletişim halinde olduklarını açıkladı.
Geçtiğimiz yıl yapılan anlaşmaya rağmen BAE destekli Güney Geçiş Konseyi (GGK), askeri ve güvenlik kuvvetlerine, olağanüstü hal ve özerklik ilanı talimatı verildiğini duyurdu. Yemen’in güneyinde yer alan 8 ilden Hadramevt, Şebve, Mehra, Ebyen, Sokotra makamları özerklik ilanını reddetti.
Yemen’in sahil şehirlerinde nüfuz alanına sahip GKK, meşru Hadi hükümetinin geçici başkenti Aden’in de büyük bir kısmını kontrol ediyor.
Yemen son durum haritası – Harita: Mepa News
Yemen İç Savaşı Nasıl Başladı?
Yemen, 1918’de Osmanlı’dan ayrılarak bağımsızlığını ilan etti. Güney Yemen ise 1967’de İngilizlerden bağımsızlığını elde etti. 22 Mayıs 1990’da Kuzey ve Güney Yemen birleşti. 29 milyonluk nüfusun yüzde 65 Sünni ve yüzde 35 Şii. Kuzeybatıda yoğunlaşan Şiilerin çoğunluğunu Zeydiyye koluna mensup Husiler oluşturuyor.
2004’te dönemin lideri Ali Abdullah Salih’e karşı ayaklanan Hüseyin Bedrettin El Husi aynı yıl öldürüldü ve yerine kardeşi Abdül Malik El Husi aldı.
2011’de Arap Baharı sonrası devrilen Salih’e de onun yerine geçen Hadi’ye de karşı çıkan Husiler, Yemen’i 6 bölgeye ayırmayı öngören anayasa tasarısını reddederek kendilerine daha fazla söz hakkı doğuracak iki bölgeyi yapıya geçiş çağrısı yaptı. Husilere bağlı gruplar ayaklandı.
Husiler Sana’yı Ele Geçirdi
21 Eylül 2014’te Husiler, başkent Sana’yı ele geçirdi. Ocak ayında Cumhurbaşkanı Hadi’nin konutu ile Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı kuşatan Husiler, Hadi’yi istifaya zorladı ve Hadi istifa ederek Suudi Arabistan’a kaçtı. Riyad’dan dönen Hadi doğrudan Aden’e giderek istifasını geri çektiğini açıkladı.
Suudi Arabistan Öncülüğündeki Koalisyon Hava Harekatı Başlattı
Husiler ve devrik lider Salih Abdullah’a bağlı silahlı güçlerin (geçici başkent ilan edilen) Aden’e doğru ilerlemesi üzerine 26 Mart 2015’te Suudi Arabistan öncülüğündeki Bahreyn, Kuveyt, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, Ürdün, Fas ve Sudan’dan oluşan koalisyon Yemen’de “Kararlılık Fırtınası” adlı hava harekatını başlattıklarını duyurdu.
6 Kasım 2019: Yemen ile BAE destekli ayrılıkçı Güney Geçiş Konseyi (GGK) arasında Riyad Anlaşması imzalandı.
GGK’ye bağlı askeri birlikler kontrol ettikleri Aden, Ebyen ve Şebve şehirlerini terk edecek.
Tüm askeri birlikler 60 gün içinde Savunma Bakanlığı bünyesinde birleşecek.
Yemen’de son durum haritası (Ekim 2019):
Yemen son durum haritası (Ekim 2019) – Harita: MEPA News
13 Aralık 2018: Husi heyeti üyelerinden Cemal Amir, 6 Aralık’ta BM öncülüğünde İsveç’in başkenti Stockholm’de başlayan barış görüşmelerindeki son durumu AA muhabirine açıkladı. Amir’in açıklamalarına göre Yemen barış görüşmelerindeki son durumun özeti şu şekilde:
BM; Hudeyde, Taiz, Merkez Bankası ve Sana Havalimanı olmak üzere beş ana sorunu çözmek için anlaşma taslakları sundu.
Husiler ve Yemen hükümeti geçiş noktalarının açılması ve sükunet adımlarının atılması konusunda hemfikir.
Kapsamlı ateşkes başlığını ise Husiler kabul etti fakat Yemen hükümeti reddetti.
Havacılık Genel Kurulunun yeniden işlerlik kazanması ve iki taraf arasında havalimanının açılması konusunda anlaştı. Böylece tüm Yemen havalimanları BM’nin teknik gözetimine verilecek.
Husiler, Hudeyde kenti ve havalimanından çekilme ile kapsamlı ateşkes yapılmasını onayladıklarını ifade etti.
Taraflar arasında 16 bin esire ilişkin listeler karşılıklı teslim alındı. Esir takası 20 Ocak’ta Kızılhaç Komisyonu tarafından gerçekleşecek.
“Yemen krizini bitirmek için siyasi çözümden başka bir alternatif olduğuna inanmıyoruz” diyen Kuveyt Dışişleri Bakanı Şeyh es-Sabah, tarafların çözüme ulaşması halinde Yemen’deki savaşı bitirecek anlaşmanın imza törenine ev sahipliği yapmaya hazır olduklarını söyledi.
21 Kasım 2018: Husiler, Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri, El Kaide ve IŞİD’in kontrol ettiği alanlar renklendirilmiş. En yoğun çatışmalar ülkenin batısındaki Hudeyde Havalimanı çevresinde.
Yemen Son Durum Haritası (21 Kasım 2018) – Harita: SouthFront
20 Temmuz 2018:
9 Temmuz 2018:
Yemen son durum haritası (9 Temmuz 2018)
28 Ocak 2018: Yemen’in güneyinde yer alan geçici başkenti Aden’de ‘BAE destekli’ ayrılıkçı Güney Hareketi ile resmi hükümet güçleri arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. Milisler bazı hükümet binalarında kontrolü sağladı.
22 Mayıs 2017:
10 Ocak 2017: Anadolu Ajansının düzenlediği haritada Yemen’de El Kaide kontrolünde bölgelerin olmadığı gösteriliyor.
Yemen son durum haritası (10 Ocak 2017) – AA
2 Ocak 2017:
17 Aralık 2016:
12 Aralık 2016 Yemen son durum haritası
21 Kasım 2016:
21 Kasım 2016 Yemen son durum haritası
Yemen’de Son Durum ve Savaş Haritası (31.05.2016) – Harita: A7_Mirza
Yemen hükümeti ile Husiler arasında devam eden doğrudan görüşmeler ‘ateşkesin ihlali’ gerekçesiyle hükümet tarafından askıya alındı. (2 Mayıs)
1-) Suudi öncülüğündeki Koalisyon güçleri ve Meşru Hadi Hükümeti (Halk Direnişi Güçleri – HDG)
Suudi Arabistan 27 Mart 2015’te 9 ülkeyle birlikte meşru yönetimdeki Hadi hükümetine destek için hava operasyonlarına başladı. Arap Baharı sonrasında seçimle yönetime gelen Mamsur Hadi, Husiler’in başkent Sana’a darbesi sonucu Aden’e kaçtı ve buradan ülkeyi yönetmeyi hedefledi. Şuan Suudi uçak koalisyonu Meşru Hadi hükümetine ve onun emrindeki HDG ile ortak operasyonlar sürdürüyor.
2-) ‘İran Destekli’ Şii Husiler ve Devrik Lider Salih Abdullah’a bağlı güçler
Şii mezhebinin Zeydi kolundan olan Husiler, ismini 2004’te dönemin lideri Ali Abdullah Salih’e ilk isyanı başlatan Hüseyin Bedrettin El Husi’den alıyor. Özü itibariyle Enserullah hareketi olarak da bilinirler ve Hadi hükümetine karşı hareket ediyorlar. Başkent Sana’a ve çevresi kontrollerinde. Bir zamanlar kendisine savaş açtığı, Arap Baharı sonrasında devrilen Salih Abdullah’a bağlı milislerle birlikte Hadi hükümetine karşı savaşıyorlar.
3-) El Kaide örgütü ve onu destekleyen aşiretler
El Kaide’nin Arap Yarımadası’ndaki hareketi olarak kabul edilen örgüt daha öncede Suudi Arabistan ve Yemen’de çeşitli saldırılarda bulunmuştu. ABD, Yemen’de ki El Kaide örgütünün dünyadaki en tehlikeli El Kaide yapılanması olduğunu açıklamıştı. Yemen’de ki bu El Kaide örgütü, Husiler’in etkinliğini arttırmasıyla daha da büyümeye başladı. Çünkü Husilere karşı olan Sünni aşiretlerin belli bir kısmı, El Kaide’ye destek vermeye başladı.
Yemen Hakkında Önemli Bir Not:
Yemen Arap toplumları arasında halkın aşiretlere en bağlı olduğu ülkelerden. Ülke ‘i kırsalda yaşamaktadır. Ülkede güçlü büyük aşiretlerin olması, aşiretlerin ordu ve siyasete etki gösttermesine de neden oluyor denebilir. Ülkede mezhepsel ve dini çatışmaların olduğu bilinse de aşiretler arasındaki çatışma da gözardı edilmemelidir.
Yemen ile ilgili Nisan ayındaki önemli başlıklar:
– Yemen’de geçtiğimiz günlerde El Kaide kontrolündeki Mukalla şehrine Suudi koalisyonu operasyon düzenledi. Suudi koalisyonu öldürülen El Kaide üyesi sayısını 800 olarak verirken, diğer kaynaklar bu sayının 100’ün altında olduğunu belirti. (27 Nisan)
– Yemen’de Suudi destekli meşru hükümet Taiz’de Husilerle ateşkes ilan etti. Ardından El Kaide’yle çatışmaya başladı ve Mukalla şehrine girdi. (24 Nisan)
– Yemen’in en önemli şehirlerinden olan Taiz’de Husilerle Yemen güçleri arasında kısmi ateşkes sağlandı. (16 Nisan)
– Yemen’de, Birleşmiş Milletler’in yaptığı çağrı ile gece yarısından sonra ateşkes yürürlüğe girdi. Bugün iki tarafta ateşkesi ihlal etti. (11 Nisan)
2015-2025 yılları arasında ülkelerin reel GSYİH (GDP) büyümesini gösteren infografikte, en büyük büyümeyi Hindistan (77%) ve Çin (74%) gösterdiği dikkat çekiyor.
ABD, 30.3 trilyon dolarlık GSYİH ile lider konumunu sürdürüyor ancak büyüme oranı %28 ile gelişmekte olan ülkeler kadar yüksek değil. Almanya ve Japonya gibi gelişmiş ekonomiler de düşük büyüme gösteriyor (sırasıyla %10 ve %6).
En Büyük Ekonomiye Sahip 15 Ülkenin 2015-2025’teki Büyüme Oranları
Brezilya, Rusya ve Güney Kore gibi ülkeler orta seviyede büyüme kaydediyor, ancak Güney Kore %29 ile daha güçlü bir performans sergiliyor..
İngiltere, Fransa, İtalya ve Kanada gibi büyük ekonomiler %10-17 arasında büyüme göstermiş, yani istikrarlı bir büyüme trendi içinde..
En Büyük Ekonomiye Sahip 15 Ülkenin 2015 ve 2025’teki GSYİH’ları
1. Amerika Birleşik Devletleri: 2015 – $23.7T, 2025 – $30.3T
2024 BM Dünya Nüfus Beklentileri (UN World Population Prospects 2024) verilerine göre en fazla göç veren ülkeler ve kaybettikleri nüfus sayıları aşağıda belirtilmiş. Pakistan ve Sudan en büyük göç veren ülkeler olurken, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan gibi ülkeler de ciddi kayıplar yaşadı. Göçün temel nedenleri ekonomik kriz, savaş, işsizlik ve daha iyi yaşam arayışı…
Son günlerde Volkswagen’ın araç üretiminin pandemi öncesine göre yüzde 50 düştüğü biliniyor ve savunma sanayi ürünlerinin üretimine döneceği iddia ediliyor. Bu grafik de Alman savunma sanayi şirketi Rheinmetall’in piyasa değerinin otomotiv devi Volkswagen’i geçtiğini gösteriyor.
Volkswagen’in piyasa değeri (mavi çizgi) 2021’de €140 milyar civarına kadar yükselmiş ancak son yıllarda büyük bir düşüş yaşamış. 2025’e gelindiğinde yaklaşık €50 milyar seviyesine gerilemiş.
Rheinmetall’in piyasa değeri (yeşil çizgi) 2022’den itibaren hızla yükselerek Volkswagen’i geçmiş. Özellikle Rusya-Ukrayna savaşı sonrası artan savunma harcamaları nedeniyle büyüme ivmesi kazanmış.
Savunma Devi Rheinmetall’in Piyasa Değeri Volkswagen’i Geçti
Visual Capitalist tarafından hazırlanan haritaya göre, Çin’in Afrika kıtasındaki ekonomik nüfuzu, limanlar üzerinden daha net anlaşılıyor. Aşağıda haritanın altında Çin’in Afrika’da liman işletmesine sahip olduğu ülkeler, bölgelere göre listelendi.
Çin’in dünya üzerindeki tek askeri üssünün Doğu Afrika ülkesi Cibuti’de olduğunu da söylemeden geçmeyelim.
