Rusya Dejavusu: Polonya Uçak Kazası

Polonya, 10 Nisan 2010 tarihinde bir devletin yaşayabileceği en kötü senaryolardan birini yaşamıştı. Polonya’nın Varşova şehrinden Rusya’nın Smolensk şehrine uçan, içerisinde Polonya devletinin siyasi politikacılarını, elit tabakasını ve yüksek rütbeli görevlilerini taşıyan uçağın kaza yapması sonucu içerisinde bulunan 96 kişinin ölümüne sebep olmuştur.

Olayın önemi, sadece kazada hayatını kaybedenlerin kimliği değil, bir ulusun onuru ve siyasal geleceğidir. Peki, Polonya hükümeti neden Rusya’ya gidiyordu?

5 Mart 1940’da Sovyet diktatörü Stalin, gizli servise Kızılordu tarafından esir alınan 22 bin Polonyalı savaş esirinin öldürülmesi için emir vermişti.

Rusya’nın Belarus sınırındaki Smolansk kentine yakın Katin ormanında, üç ayrı Sovyet toplama kampında tutulan Polonyalı savaş esirlerinin neredeyse tamamı katledildi. Haziran 1940’da sona eren katliamda, Polonya halkının en eğitimli ve üretken kesimini oluşturan 22 bin savaş esiri, kafalarından vurulduktan sonra toplu mezarlara gömüldü. Katliam önce Alman diktatör Adolf Hitler’in Nazi askerlerine yüklendi, ancak daha sonra failin SSCB olduğu ortaya çıkarıldı.

Polonya Devlet Başkanı Lech Kaczynski, Kaczynski’nin eşi Maria Mackiewicz, Polonya Merkez Bankası Başkanı Slawomir Skrzypek ve Polonya Genelkurmay Başkanı Franciszek Gagor ve birçok üst düzey yetkili ile birlikte 96 kişi Katin katliamının 70’inci yıl dönümünde Rusya’ya anma törenlerine katılmak için gidiyordu.

Uçak kazasında hayatını kaybeden bazı isimler şöyledir:

Lech Kaczyński, Polonya Cumhurbaşkanı
Maria Kaczyńska, Polonya Cumhurbaşkanı’nın eşi, Polonya First Ladysi
Ryszard Kaczorowski, Sürgündeki hükümetin son cumhurbaşkanı
Jerzy Szmajdziński, Temsilci heyetinin yedek meclis başkanı
Władysław Stasiak, Cumhurbaşkanlığı şefi
Aleksander Szczygło, Ulusal Güvenlik bürosu başkanı
Paweł Wypych, Cumhurbaşkanı Sekreteri
Mariusz Handzlik, Cumhurbaşkanı Müsteşarı
Andrzej Kremer, Dış işleri Bakanlığı vekili
General Franciszek Gągor, Polonya Ulusal Ordusu Genelkurmay Başkanı
Andrzej Przewoźnik, Şehitlik ve Direniş Anıtları Koruma Konseyi Sekreteri
Grzegorz Dolniak, Temsilciler meclisi üyesi
Przemysław Gosiewski, Temsilciler meclisi üyesi
Izabela Jaruga-Nowacka, Temsilciler meclisi üyesi
Aleksandra Natalli-Świat, Temsilciler meclisi üyesi
Jolanta Szymanek-Deresz, Temsilciler meclisi üyesi
Zbigniew Wassermann, Temsilciler meclisi üyesi
Janusz Kochanowski, Kamu denetçisi
Sławomir Skrzypek, Polonya Ulusal Bankası başkanı
Janusz Kurtyka, Tarihçi ve Tarih Enstitüsü başkanı
Tadeusz Płoski, Polonya Ordusu Askeri Düzen Başpiskopusu
Piotr Nurowski, Polonya Olimpik Komitesi Başkanı
Ryszard Rumianek – Kardinal Stefan Wyszyński Üniversitesi Rektörü

Polonya devleti bir anma gününe giderken, aynı yerde 2. ulusal trajedi yaşamıştır. Düşen uçakla ilgili yapılan soruşturmada ise, ilk başta Tupolev-154 tipi uçağın 20 yaşında olduğu saptanmıştır. Rus ve Polonyalı heyetlerin soruşturması sonucunda Rus tarafı Polonyalı pilotları, Polonya tarafı ise Rus hava kontrol görevlilerini hatalı bulmuştur. Ancak bu raporlar pek tatmin edici olmadığı ortaya çıktı.

Olay uluslararası kamuoyunda büyük yankı bulmuştu. Adli Patlayıcılar Laboratuvarı’nın (FEL) Birleşik Krallık Savunma Bakanlığına bağlı bir laboratuvar, 2010 yılında Rusya’da düşen Polonya cumhurbaşkanlığı uçağındaki örneklerde “patlayıcı izleri” bularak söz konusu maddelerin TNT içerdiğini belirtti. Uçak kazası Polonyalı ve Rus yetkililerin raporlarında pilot hatasıyla açıklanıyordu fakat durumun böyle olmadığı ortaya çıktı.

Polonya-Rusya arasındaki ilişkilerin geçmişten bu yana pekiyi gittiğini söyleyemeyiz. Cumhurbaşkanı Lech Kaczyński, Anti-komünist Katolik bir sağcı fikir ve düşünce yapısıyla direkt olarak Rusya’nın desteklemediği ve benimsemediği özelliklere sahiptir.

Özellikle son yıllarda ABD-Polonya arasında artan işbirliği bu ilişkileri daha da alt üst etmiştir. 2010’da ABD-Polonya arasında füze üssü anlaşması imzalanmıştır. Rusya Polonya’nın ABD füzelerine ev sahipliği yapmasına karşı çıkmıştır bunun sebebi ise füzelerin Rusya’ya yönelik bir tehdit olduğunu dile getirmişlerdir. Polonya ise ABD’den füze kalkanı projesine üs verme karşılığında daha ciddi kazanımlar elde edilmesini istemiştir.

Bu bir tesadüf müdür? Suikast midir? Komplo teorisi midir? Bilemeyiz. Ancak Rusya’nın geçmişten bu yana kendisine yakın olarak gördüğü ittifak hissettiği devletlerle olan münasebetinde en ufak bir saptama olduğunda karşı devletlerin böylesi dramatik olaylar yaşaması insanı kuşkuya düşürmüyor değil.

Fakat olayın başlıca suçlusu olarak Polonya hükümetinin olduğunu söyleyebiliriz. Bu görüşümün nedeni, devlet kademesinde bulunan üst derecedeki bütün yöneticilerin aynı uçağa binmesi protokole aykırı bir durumdur. Günümüzde yapılmayacak ve düşünülemeyecek kadar basit olan ciddi bir istihbarat ve güvenlik durumudur.

Cihangir Gör

Stratejik Ortak Misafir Yazar

KAYNAKÇA

• https://www.cnnturk.com/2010/dunya/04/09/polonya.rusya.katinle.ilgili.belgeleri.aciklasin/571496.0/index.html
• https://tr.wikipedia.org/wiki/2010_Polonya_Hava_Kuvvetleri_Tu-154_Kazas%C4%B1
• https://www.bbc.com/turkce/haberler/2010/07/100703_poland_us