Azerbaycan Ermenistan Çatışmasının Arkaplanı

Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki sınır çatışmaları 1994’te imzalanan ateşkesten beri küçük çaplı da olsa devam etmektedir. Bu çatışmalar geçtiğimiz günlerde Ermenistan’ın saldırısıyla ve Azerbaycan’ın bu ateşe cevap vermesiyle oldukça şiddetlenmiş ve iki taraftan da askeri kayıplar verilmesine neden olmuştur. Azerbaycan askerleri Ermenistan tarafından gelen ateşe karşılık olarak, işgal altındaki bazı bölgelere operasyon düzenlemiş ve bazı köyleri ele geçirmiştir. Ele geçirilen köyler ve operasyon haritasını AA şöyle haritada göstermiştir:

Avrupa ülkeleriyle birlikte Rusya, Türkiye ve İran’ın da dikkatini çeken Azerbaycan Ermenistan Çatışması, bu ülkelerin açıklama yapmasına neden olmuş ve ardı ardına gelen açıklamalarda itidal çağrısı yapılmıştır. Bugün itibariyle de bu çağrılara yanıt olarak Azerbaycan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hasanov, ateşkes ilan ettiklerini ancak Ermenistan’ın ateş açmaya devam ettiğini açıklamıştır. Cumhurbaşkanı Erdoğan’da ”Eğer Ermenistan ateşi keserse Azerbaycan da ateşi kesecek, olayın aslı bu” demiştir. Yani Azerbaycan Ermenistan’ın ilk ateşi açmasına rağmen ateşkes ilan ettiğini duyurmuştur. Azerbaycan’ın bu sağduyulu ve soğukkanlı ateşkes çağrısının arkasında tabi ki farklı sebepler yatmaktadır.

Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ Sorununun temelinde Ermeni ayrılıkçılar ve Ermeni askerlerinin saldırgan tavırlarının yattığı bilinmektedir. Ermenistan’ın hukuksuz işgalini 2001 tarihinde dönemin Ermenistan Savunma Bakanı Serj Sarkisyan’ın Ermenistan parlamentosunda kendi ağzından söylediği sözlerle teyit etmek zor olmayacaktır:

“İşgal ettiğimiz topraklar var. Bunda utanılacak bir şey yok. Güvenliğimiz gereği bu toprakları işgal ettik. Biz bunu 1992 yılı ve öncesinde de söylüyorduk, şimdi de söylüyoruz. Belki üslubum diplomatik değil ama gerçek bu.”

Soyvetler Birliği’nin dağılması sonrasında bağımsızlıklarını ilan eden eski Sovyet ülkelerinden Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ Sorunu yıllar öncesine dayanmaktadır. Bağımsızlık sonrasında Ermenistan ile Azerbaycan arasında tampon bölge olan Dağlık Karabağ Özerk bölgesinin Azerbaycan’a bağlanması kararını alan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, bu kararı uygulatamamış ve Ermenistan bu bölgenin Ermenistan ile birleştiğini ilan etmiştir. Dönem şartları itibariyle Ermenistan’ın silah kapasitesinin fazla oluşu Ermeni güçlerinin bölgeyi işgalini kolaylaştırmıştır. İşgal sonrasında Dağlık Karabağ bağımsızlığını ilan etmiş ve Ermenistan’dan yardım alsa da Ermenistan dahil hiçbir ülke tarafından tanınmamaktadır.

Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki bu sorunun çözülememesinde Rusya’nın etkisi büyüktür. Çünkü Azerbaycan işgal altındaki topraklarından Ermeni güçlerini çıkaracak ekonomik ve askeri donanıma sahip olsa da, Ermenistan’a geniş çaplı bir saldırının aynı zamanda Rusya’ya olacağını düşünmektedir. Rus basınında da ”Ermenistan sınırlarının Rusya sınırları olduğu” çoğu zaman ifade edilmiştir. Bu gibi çıkarımların sebebi de Ermenistan’da bulunan Rus askeri üslerin varlığıdır. Rusya Ermenistan’a muazzam derecede askeri yığınak yapmakta ve ülkeye zaman zaman karşılıksız silah yardımlarında bulunmaktadır. Rusya’nın hali hazırdır Ermenistan’da 29 tane askeri karakolu bulunmakta ve bunların 14’ü Türkiye sınırına yakın bölgelerde yer almaktadır. Aynı şekilde Rusya’nın Ermenistan’da askeri üsleri vardır ve iki ülke ortak hava savunma sistemi kurmak için çalışmalarını sürdürmektedir.

Sonuç olarak Azerbaycan’ın bu çatışmaları sürdürme gayesi içinde olmamasının en büyük sebebi Rusya’dır. 22 yıldır süre gelen çatışmalarda ‘neredeyse her zaman’ Ermenistan tarafından provakatif eylemlerde bulunulmuş, ancak Azerbaycan hükümeti bu eylemlere karşı büyük taarruzlardan kaçınmıştır. Azerbaycan’ın savaşın iki ülkeye vereceği zararı düşünmekten ziyade, bu savaşın hangi ülkelere uzanacağını öngörmesi, olası büyük bir savaşın olmamasındaki en büyük gerekçedir. Geçtiğimiz günlerde Azerbaycan, Rusya ve İran Dışişleri Bakanlarının 7 Nisan’da Bakü’de üçlü görüşme yapacağının açıklanması sonrasında yaşanan bu çatışmalar ise oldukça düşündürücüdür. Ermenistan Silahlı Kuvvetleri’ndeki onca Rus askeri danışmana rağmen çatışma bölgesinde ki bu hararet akıllarda sorular bıraksa da, Azerbaycan’ın ateşkes ilanı sonrasında Ermenistan’ın yanıtı merakla beklenmektedir.