‘Düşürülemez’ Denilerek Korku Salınan F-117 Nighthawk’ın Hikayesi

Fütüristik tasarımıyla ön plana çıktı, duyurulması ile birlikte tam bir propaganda aracına dönüştü. Körfez Savaşı’nda üne kavuştu, Kosova Savaşı’nda ünü yerle bir oldu. Hem hikayesiyle hem tasarımıyla ender bir uçak bu. Peki nedir bu F-117?

1970’lerde proje başlatıldı. Sır gibi saklandı, öyle ki 1988’e dek Pentagon’da bile böylesi bir projenin olduğunu bilenlerin sayısı birkaç kişiydi. İlk prototipi (T-38A, F-16, A-10 ve C-130 parçalarından yapılmıştı) 1977’de uçuruldu.

Tasarımı o kadar garipti ki ses hızını bile aşamıyordu. Bazıları, ses bariyerini aşarken çıkaracağı patlama sesinden ötürü, tespit edilmesin diye “bilerek” ses hızını aşmayacak şekilde tasarlandığını söyler. Ama infrared alıcılardan saklanabilmesi için modifiye edilen motorun güç kaybı ve radarlardan saklanabilmesi için tasarlanan şekilsiz yüzeyinin aerodinamik kusurları sebebiyle ses hızını aşamadığı düşüncesi daha hakimdir.

64 adet üretildi. Üretimi ayrı, kullanımı ayrı bir servete mal oluyordu. B-2 Spirit’lere kıyasla adeta astarı yüzünü geçiyordu.

Henüz 80’lere yeni gelinmişken yenileme çalışmaları başladı. “Senior Sky” isimli gizli proje kapsamında Lockheed Martin tarafından YF-22 ve Northrop tarafından YF-23 prototipleri hızla oluşturuldu.

1991 Körfez Savaşı ve 1999 Kosova Savaşı’nda görev aldı.

“Düşürülemez!” dendi. Düşürüldü. Peki nasıl?

29 Mart 1999 günü Yugoslavya’ya yapılan NATO müdahalesi sırasında Yarbay Zoltan Dani tarafından komuta edilen Yugoslav 250. Hava Savunma Tugayı’nın 3. Taburuna ait orta irtifa hava savunma sistemleri ABD ordusu mensubu bir F-117’yi düşürdü. Taburun elinde Sovyet S-125 Neva roket sisteminin Yugoslav versiyonu (NATO kod adı SA-3 Goa) olan roket sistemi vardı.

Yerel saatle 20:15’de 13 kilometre mesafeden birçok roket ateşlendi. 2009 yılında uçağı düşüren roketleri ateşleyen asker olduğu tespit edilen Dorde Anicic’in söylediğine göre Yugoslav ordusu, NATO anti-hava savunma sistemi silah sistemlerine yakalanmamak için kendi sistemlerini 17 saniyeden daha fazla çalıştıramıyorlardı. Buna rağmen uçağı 23 kilometre ötedeyken tespit ettiler. Yarbay Zoltan Dani 2007’deki bir röportajında F-117’nin bomba atmak üzere kapaklarını açması yüzünden tespit edildiğini söylemişti. Bu gerçekten de oldukça mümkün bir senaryodur.

“Vega-31” kod isimli F-117’yi uçuran pilot Yarbay Darrell Patrick “Dale” Zelko bir Körfez Savaşı gazisiydi. İki roketin ateşlendiğini ve doğrudan kendisine yöneldiğini fark etti. İlk roket uçağı vuramadı. Oldukça yakından geçen roket uçakta ağır sarsıntıya sebep oldu. İkincisi ise uçağı vurmayı başardı. Yarbay ağır hasar alan uçağın kontrolünü tamamen kaybetti ve uçak savrularak düşmeye başladı. Patlama, o sırada Bosna üzerinde bulunan bir KC-135 Stratotanker uçağından görülebilecek kadar büyüktü.

Oldukça zor durumda olan pilot fırlatma için doğru açıyı kestirmekte oldukça zorlansa da kendini uçaktan fırlatmayı başardı. Paraşütü açılır açılmaz acil durum radyosundan yardım çağrısında bulundu. Patlamayı gören KC-135 bu sinyalleri de almıştı. Yarbay Dale’in daha paraşüt yere inmeden acil durum radyosunu kullanması eğitimine tezat oluşturuyordu. Ama kendisi daha sonra radyoyu “Yüksekteyken sinyalin daha uzağa gidebilmesi ve eğer Yugoslav güçleri tarafından yakalanırsa canlı ele geçirildiğine dair bir kanıt oluşturabilmek” amacıyla kullandığını savunmuştur.

Yarbay Dale, Ruma kasabası güneyindeki boş alana indi. Daha havadayken kapağını farkettiği bir direnaj kuyusuna girip gizlendi. Burada Belgrad eteklerine bomba yağdıran B-2 Spirit’lerin bomba sarsıntılarını hissettiğini belirtmiştir. Kendisinin saklandığı yer uçak enkazının 1 mil kadar uzağındaydı. Bölgede arama yapan Yugoslav askerleri, polisleri ve siviller Dale’in saklandığı çukurun birkaç yüz metre yakınından geçmişlerdi. Dale bu bilgiyi kurtarıldıktan sonra öğrendi. Yaklaşık 8 saat sonra ABD Hava Kuvvetleri arama ve kurtarma timi tarafından bir MH-53 Sikorsky ile kurtarıldı. Kanopisinde yazan “Yüzbaşı Ken “Wiz” Dwelle” ismi yüzünden bir süre haberlerde yanlış isimle anıldı. Düşen “Something Wicked” (Hınzır bir şey) isimli F-117 uçağı, Körfez Savaşı’nda da 39 sorti yaparak görev almıştı.

ABD güçleri 70’lerin teknolojisiyle üretilmiş, hali hazırda birçok fuarda sergilenmiş uçağın enkazını yok etmek için girişimde bulunmadı. General Bruce Carlson, Sırbistan’nın uçaktan kalanları Rusya’ya verse bile oluşacak sonuçların “minimal” olduğunu belirtmiştir.

F-117’nin bazı parçaları hala Belgrad Havacılık Müzesinde sergilenmekte. Kalan parçalar Rusya ve Çin’e gönderildi ve “anti-hayalet uçak” teknolojisinin gelişimi için kullanıldı. Uçaktan kalan bir “hatıra” parça NATO müdahalesi sırasında Zeljko Raznatoviç tarafından batılı bir gazeteciye adeta “sergilendi”.

Şimdi bir fırın işleten Zoltan Dani ile ordudan emekli olan Dale Zelko 2011’de tanıştılar ve arkadaş oldular.

“Düşürülmesi imkansız” denilen F-117’lerin karizması yerle bir oldu. “Senior Sky” projesi hız kazandı ve adaylardan Lockheed Martin YF-22 prototipi, geliştirilmek ve seri üretime geçirilmek üzere seçildi. F-117 macerasından elde edilen tecrübeler ile F-22 programı tamamlandı. Ve F-117’ler 2008’de apar topar emekliye ayrıldılar.

Burak Orçan

Stratejik Ortak Misafir Yazar