Narcos Afganistan… Ülke, Birleşmiş Milletler raporuna göre dünyada illegal olarak afyon üretiminde %90 oranıyla zirve yapmış durumda. Afganistan’da 1950’li yıllarda İran’da uyuşturucunun yasaklanmasından sonra afyon üretimi epey artmıştır.
Afganistan ve komşusu Pakistan yirmi yıl içinde Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’ya en fazla uyuşturucu gönderen ülkeler haline gelmiştir.
Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgal etmesinin ardından İslami yönüyle haram olmasına aldırılmaksızın özellikle mücahitlerin uyuşturucu üretiminden para kazandığı tespit edilmiştir.
Araştırmacı Vanda Felbab Brown’ın iddiasına göre Gulbeddin Hikmetyar, Molla Muhammet Nazım Akhunzade ve İsmetullah Müslim bu dönemde mücahitlerin eğitimi ve Ruslara direnmek adına maddi kazanç için bu yolu tercih etmişlerdir. Amerikalı tarihçi Alfred Mccoy’a göre bu dönemde CIA özellikle Hikmetyar’ın ticareti için yardımcı olmuştur.
1989’da Sovyetler Birliği’nin Afganistan’da savaşı kaybederek ülkeden çekilmesinin ardından cihatçılar arasında bir çekişme başlamıştır.
Rusların bölgeyi terk etmesiyle beraber kesin bir zafer elde eden ABD ve müttefikleri mücahitlerden desteğini kesmişlerdir. Bu durum da zaten zengin bir ülke olmayan Afganistan’da cihatçılar arasında ekonomik gelir elde edebilmek için daha fazla uyuşturucu üretimi ihtiyacı oluşturmuştur.
1999 yılında Taliban’ın mücadeleden başarı elde etmesinden sonra ülkedeki afyon üretimi 4.5 tona kadar yükseldi. 2000 yılının Temmuz ayında Taliban lideri Molla Muhammet Ömer ülkedeki uyuşturucu pazarını yok etmek için Birleşmiş Milletler ile temasa geçti. Uyuşturucu üretiminin İslami şeriata uygun olmadığını söyleyen Molla Ömer bölge halkı tarafından takdir edildi.
Taliban’ın uyuşturucu üretimine yasak getirmesinin ardından İngiliz Beckley Foundation’ın verilerine göre ülkede Taliban kontrolündeki alanlarda, %99’luk büyük bir düşüş yaşandı. Ancak Afganistan’da görev yapan eski İngiliz askeri Dr. Mike Martin’e göre, üretimdeki düşüşle artan uyuşturucu fiyatından ülkedeki bazı partiler yararlanmaya devam etti. Buradan anlaşılan, %99 oranında olmasa da bir düşüş olduğu, fiyatların yükseldiği ve uyuşturucu üzerinden para kazanılmaya devam edildiğidir.
Bazı teorisyenlerine göre, uyuşturucu tacirlerinin fiyat yükseltmek adına Molla Ömer’i manipüle ettiği de söylenir. Daha önce Sovyetlerle savaş mevcutken uyuşturucu üretimi konusunda fetvalar verilmiyordu ancak kontrol sağlandığında bu konunun üzerine gidildi. Bu durum elbette kuşku uyandırıcıdır.
Amerikalı gazeteci Gretchen Peters’in araştırmalarına, CNN’in haberine, araştırmacı Jasper Pharr’ın raporlarına göre Taliban uzun süre direnebilen, kurutulmuş afyonları ekerek 11 Eylül Saldırıları’ndan sonra gelebilecek Amerikan operasyonuna yönelik ekonomik hazırlıklarda bulunuyordu.
2001 yılının Kasım’ında ABD öncülüğündeki koalisyonun Afganistan’a savaş ilan etmesinin ardından ülkedeki ekonomik durum daha da kötüye gitti ve çiftçiler daha fazla uyuşturucu ekerek geçimini sağlamaya çalıştı. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin tespitine göre, 1300 kilometre karelik bir alan uyuşturucu için kullanılıyordu.
Taliban’ın merkezden uzaklaştırılmasının ardından yeni bir Afganistan modeli üzerine çalışan müttefik kuvvetler, Almanya’nın Bonn kentinde masaya oturarak, ülkelere çeşitli görevler verdi. Yeni ve demokratik Afganistan için İngiltere’nin uyuşturucu ile mücadelede özel bir misyon yüklenmesi rica edildi, İngilizler de bu görevi kabul etti.
2004 yılında Hamid Karzai hükümetin başına gelse de ülkede Taliban sorunu bitmiyordu. Kırsala çekilen örgüt toparlanma ve yeniden yapılanma sürecine girmişti ve 2001-2004 arasında her yıl daha fazla uyuşturucu ekimi gerçekleşiyordu. Uyuşturucu baronlarıyla iş tutan yetkililerin de yolsuzluğa bulaştığı haberleri geliyor ve bu durum mücadeleyi zorlaştırıyordu.
CS Monitor’un hazırladığı raporda, uyuşturucu baronları zaman içinde Karzai hükümetinde önemli görevlere gelerek paralarını aklıyorlar ve bu sektörde çalışmaya devam ediyorlardı. 2006’da yayınlanan Birleşmiş Milletler raporu ülke gelirinin %52’sinin (2.7 milyar dolar) uyuşturucu satışından kaynaklandığını ifade ediyordu.
Merkezi hükümetin gücünün yüksek olduğu bölgelerde uyuşturucu üretiminin düşük olduğu ancak “güvensiz” olarak tanımlanan alanlarda ise üretimin arttığı bilinen bir durum. Afgan devlet otoritesi Kabil’in dışındaki kırsal bölgelerde tamamen bitiyor. Taliban, IŞİD (Sadece Celalabad ve çevresinde) ve uyuşturucu satıcıları ülkenin kırsal alanını kontrol etmeye devam ediyor.
Ülkedeki haşhaş üretimine 3.3 milyon kişinin katıldığı biliniyor. Böylece uyuşturucu ile mücadelenin imkansızlığı da bir istihdam paradoksuna sebep oluyor. Bu kişilerin uyuşturucu ekmemesi sağlansa bile, 3.3 milyonluk bir nüfusun iş bulması oldukça zor olacak. Yine de hükümet özellikle Afganistan kuzeyinde bazı haşhaş tarlalarının yok edilmesi konusunda adımlar atmış ve başarılı sonuçlar da almıştır.
Amerikan Carnegie Uluslararası Barış Vakfı’nın yayınladığı makaleye göre, 2007 itibariyle, Balk eyalet valisi Ata Muhammet Nur kendi sınırları içinde uyuşturucu üretimini sonlandırmıştır.
28 Ekim 2010’da ABD ve Rusya’nın Celalabad’da düzenlediği uyuşturucu operasyonu, tarihe iki süper gücün ortak hareket ettiği nadir anlardan biri olarak geçmiştir. Operasyonda 932 kilo eroin, 156 kilo afyon, 250 milyon dolar nakit para ve ekim ekipmanları ele geçirilmişti. Karzai bu operasyonu kınayarak Afganistan’ın egemenlik haklarını ihlal olarak yorumlamıştı.
2013 yılına gelindiğinde ise BM’nin Afganistan bölgesinde gerçekleştirdiği araştırmalara ve New York Times’ın haberinde ifade ettiği üzere Taliban direniş için bölgede ekim sağlayan çiftçileri zorlamıştır.
İngilizce yayın yapan Pakistan gazetesi Daily Times’ın iddiaları da ABD ve Avrupa ülkelerinin Taliban’ın uyuşturucu ticaretiyle bağlantısı olduğu aktarılmıştır.
Afganistan’ın en fazla uyuşturucu üretimi olan yerler Helmand, Kandahar, Herat ve Feyzabad. Bu bölgeler aynı zamanda ülkenin sınır bölgeleri olarak biliniyor. Pakistan, İran, Çin, Tacikistan sınırları.
Avrupa Birliği’nin hazırladığı kapsamlı rapora göre, Afganistan 10 yıldan fazla bir süredir Avrupa’ya en çok uyuşturucu pazarlanan ülke konumunda.
Avrupa Birliği ülkeleri içinde ortalama 1.5 milyon uyuşturucu kullanıcısı olduğu biliniyor bu durum da “kara marketin” devamının geleceğine işaret gibi.
BBC’nin araştırmasına göre Rusya da ciddi bir eroin sorunu yaşıyor ve yarım milyon kişi Afganistan’dan gelen uyuşturucu sebebiyle problemlerle boğuşmakta.
Afganistan’ın “özgürleştirilmesinden” sonra Pakistan ve İran’dan gelen göçmenlerin çoğunun uyuşturucu bağımlılığı ile mücadele etmesinden ötürü yaklaşık 2, 2.5 milyon kişinin de ülke içinde bağımlı olduğu ve fiyatların düşüklüğü sebebiyle kolayca uyuşturucu temin edebildikleri, kamuya açık alanda da bu uyuşturucuları tükettikleri biliniyor.
Birleşmiş Milletler raporuna göre, Afganistan’da uyuşturucu kullanımı sadece işsizler arasında değil, aynı zamanda hükümet personeli, çiftçiler ve özel işletmelerde çalışanlar arasında da yaygın hale geldi.
Özellikle çocuklar arasında da haşhaş kullanımının özellikle Kandahar ve Helmand gibi illerde çok artmış durumda olduğu ifade edildi.
Afganistan’ın uyuşturucu ile mücadelesi kolay sonlanacak gibi gözükmüyor. İlerleyen yıllarda ciddi bir çalışma ile değişmesini umuyoruz.
E-BÜLTENE ABONE OLUN
Stratejik Ortak yazarlarının makalesi ve haritalar ücretsiz e-postanıza gelsin.
Abone oldunuz, teşekkürler.
Bir şeyler yanlış oldu. Lütfen daha sonra tekrar deneyin.
