Gambot Diplomasi ve Türkiye

Gambot Diplomasi ve Türkiye

Gambot Diplomasi Nedir

Türkçemize Gambot/ganbot şeklinde geçen İngilizce “Gunboat” kelimesi silahlı gemi anlamına gelmektedir. Gambot diplomasiyi James Cable, “uluslararası uzlaşmazlık olması durumunda savaş olmasındansa deniz gücünün, bölgesel ya da yetkisel alanda diğer ulusu uyarmak adına kullanılması” olarak tanımlamaktadır.[1]

Gray’e göre donanmanın karada meydana gelen olayları değiştirebilme yeteneği deniz kuvvetlerinin stratejik yönünü teşkil etmektedir. “Ganbot diplomasi” olarak da ifade edilen bu yöntemle diğer ülke karasularına yakın konuşlanan donanma ile caydırıcılık sağlanmakta ve bu faaliyet siyasi alanda denge görevi görmektedir.[2]

Gambot Diplomasi yöntem olarak iki farklı şekilde uygulanmaktadır. İlki “bayrak gösterme” denilen yöntemdir. Bu yöntemde deniz gücünün hedefteki devlete sürekli olarak gösterilmesiyle uygulanır. Yöntemin amacı hedef devlette panik ve korku oluşturmaktır. İkinci yöntem ise denizden yardım, tatbikat ziyaretleri ve iyi niyet ziyaretleriyle yapılan “Deniz Nüfuz ve Etki Politikaları” olarak isimlendirilir. Bu yöntem bir ülkeye sadece savaş gemisi satmak ya da hibe etmek değildir, hedef ülkeye nüfuz etmek ve istenilen ilişkilerin kurulmasını sağlamaktır.

Türkiye’nin Gambot Diplomasi Uygulamaları

Birleşmiş Milletler’e üye olan 193 ülkeden 150 tanesi kıyı devletidir. Dış temsilcilik sayısı bakımından Türkiye dünyada en fazla temsilciliği bulunan 5. ülkedir. Türkiye öncülük ettiği Karadeniz Deniz Görev Grubu, Daimi Deniz Görev Grupları, Denizde Denetim Harekatı ve Hint Okyanusunda görev yapan çok uluslu kuvvetler bünyesinde yer alan görev gruplarında bulunmakta ve sadece çevre denizlerde değil Atlantik, Pasifik ve Hint Okyanusunda da Türk bayrağını dalgalandırmaktadır.[3]

Türk Deniz Kuvvetleri’nin envanterinde suüstü, sualtı ve uçar unsurlar olmak üzere 12 denizaltı, 16 fırkateyn, 9 Korvet, 18 hücumbot, 16 karakol botu, 11 mayın avlama gemisi, 32 çıkarma gemisi ve aracı, 33 yardımcı sınıf gemi, 14 uçak, 43 helikopter ve 10 insansız hava aracı yer almaktadır. (Not: Bu bilgiler Türk Deniz Kuvvetlerinin kendi sitesinden alınmıştır.)

Karadeniz vapuru cumhuriyetin kuruluşundan 3 yıl sonra 12 Haziran 1926’da genç Türkiye Cumhuriyeti’ni tanıtmak amacıyla yola çıkmış 86 günde 10 bin deniz mili yol kat ederek 12 ülkede 16 şehir ziyaret edilmiş ve 5 Eylül 1926 tarihinde yurda geri dönmüştür. Bu tanıtım faaliyeti önemli bir ganbot diplomasi örneğidir.

1997 yılında Kosova Krizi kapsamında Arnavutluk’tan Türk vatandaşları gemi gönderilerek tahliye edilmiş, 2006’da Lübnan, 2011’de Libya’da iç savaş sebebiyle can güvenliği tehlikede olan Türk vatandaşları yine gemilerle tahliye edilmiştir.[4]

Türk Deniz Kuvvetleri 2014 yılında Türk dış politikasını desteklemek amacıyla Barbaros Türk Deniz Görev Grubu’nu oluşturmuştur ve 1866 yılından sonra ilk kez Ümit Burnunu geçerek 29 Afrika ülkesinde liman ziyaretinde bulunmuştur.

1890 yılında batan Ertuğrul gemisinin anısına 2015 yılında Uzakdoğu seyahatine çıkan Türk Deniz Kuvvetleri’ne ait TCG Gediz fırkateyni  Japonya’nın Kushimoto kasabasına anma ziyaretinde bulunmuştur. Türkiye bu görevler ile kıtalararası gücünü gösterdiği önemli bir ganbot diplomasi faaliyeti göstermiştir.

2020 yılında Libya’daki Ulusal Mutabakat Hükümeti ile darbeci Hafter güçleri arasında yaşanan çatışmalarda Türkiye, UMH ile yapılan deniz yetki alanlarının sınırlandırılması anlaşması kapsamındaki çıkarlarını korumak ve Birleşmiş Milletler’in tanıdığı Libya’nın resmi hükümeti olan UMH’ne destek vermek amacıyla Libya açıklarında dört savaş gemisi[5] görevlendirmiştir. Bunun yanında Türk Deniz Kuvvetleri Doğu Akdeniz’de faaliyet gösteren sismik araştırma gemilerimiz ile sondaj gemilerimize refakat görevi icra etmiş deniz yetki alanlarımıza girmeye çalışan yabancı petrol araştırma gemilerini engellemiştir.[6]

Milli Savunma Bakanlığı Akdeniz’deki harekat ve eğitim faaliyetleri çerçevesinde TCG GİRESUN fırkateynimizin Mart-Eylül 2020 tarihleri arasında limana uğramaksızın kesintisiz 182 gün seyir icra ettiğini duyurmuştur.[7] Bu durum önemli bir güç ve bayrak gösterisidir.

Ürettiği platformlarla Deniz Kuvvetlerimizin gücüne güç katan Türk tersaneleri, tasarım ve üretim konusunda edindikleri tecrübeler ile önemli ihracatlara imza atmaktadır. 2010 yılından bu yana Türk şirketler, Türkmenistan Donanması ve Türkmenistan Sahil Güvenlik güçlerine 10 adet Tuzla Sınıfı Devriye Botu, 2 adet çıkarma gemisi, 6 adet hücum bot, 5 adet arama/kurtarma gemisi, 1 adet hidrografik gemisi ve 1 adet yolcu gemisi olmak üzere toplamda 25 adet gemi teslim etmiştir[8]. Katar’a 2 adet silahlı eğitim gemisi[9], 4 adet çıkarma gemisi[10] ve Katar sahil güvenliği için 9 adet gemi satışı yapılmıştır[11]. Hindistan donanması için 45 bin tonluk 5 filo destek tankeri üretimini kapsayan 2.3 milyar dolar değerindeki iş birliği ihalesini askeri gemi üreten bir grup özel tersanenin kurduğu TAIS şirketi kazanmıştır[12]. Ayrıca Türkiye,  Pakistan’a 4 adet, Ukrayna’ya 4 dört adet MİLGEM Ada sınıfı korvet ihracatı için anlaşma yapmıştır[13]. Bunlara ek olarak Deniz Kurdu ve Mavi Vatan tatbikatları ile Türk Deniz Kuvvetleri harekat kabiliyetlerini tüm dünyaya göstermektedir.

Sonuç

Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Türkiye’nin dış politika hedefleri ve çıkarları doğrultusunda elindeki imkan ve kabiliyetler ölçüsünde çevre denizler dışında okyanuslarda da bayrak göstermektedir. Türk Savunma Sanayinin üretmiş olduğu MİLGEM projesi kapsamında üretilen Ada sınıfı korvetler, LST sınıfında dünyanın en büyük tank çıkarma gemileri, LCT sınıfında dünyanın en hızlı çıkarma gemileri, Tuzla sınıfı karakol gemileri, Lojistik destek gemileri, TCG UFUK istihbarat, eğitim ve test gemisi, TCG ALEMDAR denizaltı kurtarma gemisi deniz kuvvetlerinin imkan ve kabiliyetlerini arttırmıştır.

Yakın zamanda teslim edilmesi beklenen LHD sınıfı TCG ANADOLU ve İstif sınıfı fırkateynler bu kabiliyetleri dahada artıracak, gelecek yıllarda üretilmesi planlanan MİLDEN (milli denizaltı) ve hava savunma muhripleri deniz kuvvetlerine önemli katkı sağlayacaktır. Türk Deniz Kuvvetleri’nin genişleyen harekât yarıçapı ve buna koşut olarak da çevre denizlerin ötesinde görev yapabilecek tipte ve yetenekte platformların hizmete alınması ihtiyacını artıracaktır. Dolayısıyla Türk Deniz Kuvvetleri’nin uçak gemisi tedarikini gündemine alması doğru bir hareket tarzıdır.  Uçak gemileri günümüzde açık deniz harekâtlarının olmazsa olmazıdır.[14]

Stratejik Ortak Misafir Yazarı

Batuhan Kahriman