Türkiye’nin yurt dışında en büyük askeri üssünün bulunduğu hatta Afrika politikasını yürüttüğü merkez ülke olduğu iddia edilen Somali, Eş-Şebab terör örgütünün saldırıları ve farklı özerk bölgeler tarafından parçalanmış şekilde. Son dönemde Eş-Şebab saldırılarıyla tekrar gündeme gelen ülke, Türkiye’nin Somali ordusuna tahsis ettiği 2 adet Baykar Bayraktar Akıncı TİHA ile örgüte karşı önemli bir hava gücü elde etti.
“Somali’de neler oluyor?” sorusuna cevap arayan onlarca kişi bu konuda eksik bilgilerle karşılaşabiliyor. Bu sayfada güncel bilgi ve haritaları paylaşacağız.
Somali Son Durum Haritası
23 Mart 2025:
El Kaide’ye bağlı Eş-Şebab, her yıl düzenlediği “Ramazan Taarruzu” operasyonlarıyla Somali ordusunun kontrol ettiği Warsangali Laangaabs, Agoonyar, Gendersi, Awbkar Gaabane, Guulane, Bariire ve Sabiid’i ele geçirdi.
Örgüt, Ocak 2025’ten bu yana Hiran ve Orta Şabelle’deki saldırılarını yüzde 50 artırarak 2024’ün tamamından daha fazla kasaba ele geçirdi ve hükümet kontrolündeki kilit bölgeleri hedef aldı.
Somali hükümeti, çeşitli bölgelerde El-Şebab’a karşı koordineli operasyonlar için güçlerini konuşlandırdı. Alt Şabelle’deki Awdheegle bölgesi ve Orta Şabelle’deki Buursha Şeyh kasabasında köylerin geri alınması sağlandı.
Not: Aşağıdaki haritalarda Türkiye’nin desteklediği Mogadişu hükümetinin kontrolündeki bölgenin çok küçük olduğu görülüyor. Aslında bunun sebebi, 18 milyon nüfuslu Somali’nin nüfus dağılımının merkezi hükümetin kontrolündeki bölgelerde (başkent Mogadişu’da) yer alması.
(Aşağıdaki haritadaki saldırı yönlerini ve tarafların ele geçirdiği bölgeleri ‘oklar’ üzerinden görebilirsiniz.)
-
Kırmızı: Hükümet güçleri
-
Yeşil: El-Şebab (El Kaide)
-
Gri: Çatışmalı bölgeler
-
Siyah: IŞİD – Somali
Ülke nüfusunun yarısından fazlasının yaşadığı Somali başkenti Mogadişu, savaşın en önemli çatışma noktasını oluşturuyor. Eş-Şebab saldırıları da başkentin çevresinden merkeze doğru ilerliyor. Farklı kaynaklara göre başkentin 6 km ötesinde. Mogadişu çevresinde son durumu yakından gösterelim:
Somali Nüfus Haritası
Somali nüfusunun yüzde 50’den fazlası başkent Mogadişu’da yer alıyor. Kuzeydeki Somaliland ve Puntland’ı saymazsak Eş-Şebab kontrolündeki nüfus, geri kalan Somali nüfusunun yüzde 20’sinden daha azı.
Eş-Şebab kaynaklarını ‘daha fazla’ referans alarak hazırlanan MEPA News’in 21 Mart tarihli yayınladığı Somali haritasına göre ise Somali çok fazla detaylı taraflara ayrılmış ve özerk bölgeler de gösterilmiş.
• Yeşil: Eş-Şebab terör örgütünün kontrol ettiği bölgeler. Örgüt, ülkenin güney ve orta kesimlerinde geniş bir hakimiyet alanına sahip. Özellikle kırsal bölgelerde güçlü konumda ve büyük şehirlerin dışında etkin.
• Kırmızı: Mogadişu yönetiminin (Somali merkezi hükümeti) kontrol ettiği alanlar. Başkent Mogadişu ve bazı stratejik şehirlerde hükümetin kontrolü devam ediyor, ancak çevresi çoğunlukla Eş-Şebab tehdidi altında.
• Sarı Çizgili: Yerel milis gruplarının etkin olduğu bölgeler. Bu bölgeler genellikle hükümete ya da özerk yönetimlere bağlı yerel güçlerin denetiminde.
• Siyah Çizgili: IŞİD’in varlık gösterdiği bölgeler. IŞİD, Somali’de Eş-Şebab kadar güçlü olmasa da, özellikle Puntland bölgesinin kuzeyinde varlığını sürdürüyor.
• Mor: Somaliland. Fiili olarak bağımsız olan Somaliland, Somali’den ayrılma iddiasında. Kendi yönetimi ve askeri gücü var, ancak uluslararası alanda tanınmıyor. Bu yılın başında Etiyopya ile Somali arasında gerginlik sebebi olmuştu.
• Pembe: Puntland. Kendi özerk yönetimine sahip olan Puntland, Somali hükümetiyle iş birliği yapıyor ancak bağımsız bir yönetim gibi hareket ediyor.
• Açık Pembe: Galmudug. Somali hükümetine bağlı bir özerk bölge olup, Mogadişu ile iş birliği yapıyor.
Somali’de BAE ve İsrail Planı
Somali’nin özerk Puntland bölgesinin, Sudan’daki paramiliter RSF (Hızlı Destek Kuvvetleri HDK) modeline benzer bir biçimde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve İsrail’in bölgesel vekil gücüne dönüştürüldüğünü öne süren çarpıcı bir analiz mevcut. Özellikle liman anlaşmaları, yabancı paralı askerler ve istihbarat-teknoloji destekli askeri kapasite iddialarıyla bu yapı, geniş bir uluslararası ağ ile bağlantılı gösteriliyor.
Puntland’ın RSF Modeline Dönüşümü
Sudan’da Dagalo ailesinin yönettiği HDK, zamanla merkezi otoriteye karşı bağımsız hareket eden güçlü bir paramiliter yapıya dönüşmüştü. Aynı modelin Puntland’da da inşa edildiği öne sürülüyor:
Said Abdullahi Deni (Puntland Başkanı) ve çevresindeki aile yapısı, Sudan’daki Dagalo ailesine benzetiliyor.
Algoney Dagalo ve Abdulrahim Dagalo, Sudan’da HDK liderliğiyle tanınan figürler.
Finansal ve Askeri Destek Ağları
Görsel, bu paramiliter yapılanmanın nasıl finanse edildiği ve desteklendiğini iddia ediyor:
DP World: Dubai merkezli bu liman işletme şirketi, Bosaso Limanı gibi stratejik noktalarda faaliyet gösteriyor ve bu anlaşmalar üzerinden yolsuzluk/komisyon ağı oluşturulduğu ima ediliyor.
Dubai Para Ağı: Kara para aklama ve silah-finans ağı için bir merkez olduğu öne sürülüyor.
Altın ve para: Kaynakların yağmalandığı ya da yasa dışı kullanıldığına dair imalar.
Askeri Unsurlar ve Yabancı Etki
İsrail ve BAE / Askeri Donanım: İddialara göre, İsrail ve BAE, Puntland’daki bu yeni vekil güce radar sistemleri, füzeler, insansız hava araçları ve askeri danışmanlar sağlıyor.
Kolombiyalı Paralı Askerler: Görselde Kolombiya kimliğiyle bir kişinin yer alması, bölgede aktif yabancı paralı askerlerin varlığına dikkat çekiyor.
Darfur Arap Aşiretleri ve Abdirahim Mohamed: Bölgesel milis grupların etnik bağlantılarla kurulan askeri yapılara entegre olduğu ima ediliyor.
Başkent Mogadişu çevresi: 
Mart ayının başındaki Somali haritası:
Temmuz 2022 Somali haritası:
HRW’nin Somali 2024 Raporunun Özeti
Human Rights Watch 2025 Dünya Raporu’na göre Somali’deki son durum ve öne çıkan başlıklar şu şekilde:
• Sivillere Yönelik Saldırılar: El-Şebab, 2024 yılında sivillere yönelik bombalı saldırılar, suikastlar ve intihar eylemleri gerçekleştirdi. Örneğin, Mogadişu’daki bir plaj restoranına yapılan saldırıda 37 kişi öldü, 200’den fazla kişi yaralandı.
• Yerinden Edilme ve İnsani Yardım: Çatışmalar ve aşırı hava koşulları nedeniyle on binlerce kişi yerinden edildi. 2024 sonu itibarıyla yaklaşık 4,4 milyon insanın acil gıda yardımına ihtiyaç duyacağı tahmin ediliyor.
• Somaliland: Anayasa değişiklik süreci, federal devletler ile merkezi hükümet arasında gerilim yarattı. Özellikle başkana verilen ek yetkiler konusunda ciddi tartışmalar yaşandı.
• Etiyopya ile Gerilim: Somaliland ile Etiyopya arasında yapılan Mutabakat Zaptı, Etiyopya’ya Somaliland kıyılarına erişim sağladı. Bu durum Somali ile Etiyopya arasında diplomatik kriz yarattı.
• Afrika Birliği Misyonu: Afrika Birliği Geçiş Misyonu (ATMIS) askerlerini çekmeye devam etti. Ancak, yerini alacak yeni misyonun finansmanı konusunda belirsizlikler sürüyor.
• Birleşmiş Milletler ile İlişkiler: Somali hükümeti, BM Siyasi Misyonu’nun (UNSOM) sona erdirilmesini talep etti ancak daha sonra geri adım attı. BM’nin insan hakları faaliyetleri konusunda tartışmalar devam ediyor.
