Goran-KYB İttifakı ve Köşeye Sıkışan Barzani (KDP)

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) hükümet krizi, ekonomik problemler, IŞİD’le mücadele, Bağdat’la istikrarsız ilişkiler, bağımsızlık referandumu gibi konular gündemi meşgul ederken, 17 Mayıs 2016 tarihinde KYB ve Goran arasında yapılan ve bir metin olarak imzalanan anlaşma, IKBY iç siyasetinde yeni dengeler ortaya çıkaracak gibi görünmektedir. Hatta KYB ve Goran arasında yapılan bu anlaşmayı Irak Kürt siyaseti açısından yeni bir dönüm noktası olarak ifade etmek yanlış olmayacaktır. Anlaşmanın yazılı metin itibariyle 11 bölüm ve 25 maddeden oluşmakla birlikte, siyasi anlam açısından bakıldığından metnin içeriğinden çok daha büyük bir anlam ve etkiye sahip olduğu söylenebilir. Bu anlam ve etkiyi IKBY’deki siyasi duruma bakmak yerinde olacaktır.

KYB ve Goran arasındaki bu anlaşmayı yeni stratejik anlaşma olarak da nitelendirmek mümkündür. 2004 yılında KDP ve KYB arasında da “stratejik anlaşma” olarak ifade edilen bir anlaşma yapılmış ve her iki parti seçimlere ortak listeyle girilmesi, IKBY’deki yönetimin ortak olarak paylaşılması ve IKBY Başbakanlığı’nın ikişer yıllık süreyle KDP ve KYB tarafından yürütülmesi öngörülmüştür. Bu anlaşma 2009’da Goran Hareketi’nin KYB’den ayrılarak kurulması ve seçimlerde yaklaşık yüzde 25 oy almasıyla sekteye uğrasa da bir süre daha devam etmiştir. Ancak 2013’te yapılan seçimlerde KDP ve KYB ayrı listelerle seçime katılmıştır. Bu seçimlerde yüzde 38 oy alan KDP, hükümet kurma çalışmalarında, KYB dışındaki, Goran ve diğer partilerle anlaşma yoluna gitmiştir. Önce KYB hükümet kurma sürecinin dışında kalmış, ancak hükümet kurulduktan sonra hükümete dahil olabilmiştir. Bu süreçten sonra KDP ve KYB arasındaki “stratejik anlaşma”nın bittiği, KDP ve KYB’li pek çok siyasetçi tarafından net bir biçimde ifade edilmiştir. KYB ve Goran arasında yapılan mevcut anlaşma da her iki tarafın IKBY Parlamentosu seçimleri, Irak Parlamentosu seçimleri ve yerel seçimlerde ortak listeyle katılacağını ve iki tarafın mevcut temsilcilerinin ortak çalışacağını ifade etmektedir. Bu durum özellikle IKBY Parlamentosu konusunda seçim matematiğini değiştirecek niteliktedir. Nitekim IKBY Parlamentosu için 2013’te yapılan son seçimlerde, KDP yüzde 38 oyla 38 sandalye, Goran yüzde 24 oyla 24 sandalye, KYB de yüzde 18 oyla 18 sandalye kazanmıştır. Bu sonuçlar itibariyle KDP, IKBY’deki hükümeti kurmuştur. KYB ve Goran arasında yapılan bu anlaşma ile KYB ve Goran’ın toplam sandalye sayısı 42’yi bulmaktadır. Her ne kadar 111 sandalyeye sahip IKBY Parlamentosu’nda 42 sandalye çoğunluğu elde etmese bile, oy oranı açısında KYB ve Goran ittifakı, KDP’nin oy oranının üzerine çıkmaktadır. IKBY Parlamentosu için 4 sene de bir seçim yapıldığı dikkate alındığında 2017’de yapılması planlanan seçimlerde, KYB-Gorran ittifakının sürmesi halinde, bu ittifakın hükümet kurulması konusunda önemli bir avantaja sahip olacağını söylemek yanlış olmayacaktır.

Öte yandan bu anlaşma KYB ve Goran arasındaki yerel ittifakı da güçlendirecek boyuttadır. Son yapılan yerel seçimlerde Süleymaniye İl Meclisi’nde 14 sandalye kazanan Goran birinci parti olmasına rağmen, 13 sandalye kazanan KYB ile anlaşmış ve Süleymaniye Valisi KYB’den seçilmiştir. Bu anlaşmayla birlikte KYB ve Goran arasındaki işbirliğinin diğer vilayetlerde de artması söz konusu olabilecektir. Her ne kadar IKBY sınırları dışında olsa bile Kerkük konusunda KDP karşısında KYB’nin elinin güçlenmesi muhtemeldir. Goran, Kerkük’te etkili olmasa bile, KYB’nin Goran’la yapmış olduğu ittifak sonucu, her iki tarafın ortak tabanının bulunduğu Süleymaniye ve Germiyan bölgelerinde KYB’nin kafası daha rahat olacağından, ağırlığını Kerkük ve diğer bölgelerde yoğunlaştırması mümkündür.

Bununla birlikte KYB – Goran anlaşmasının üçüncü tarafların da bu anlaşmaya dahil olması konusundaki açık tavrını da, KDP’nin hareket sahasını daraltmaya yönelik bir hamle olarak okumak mümkündür. Nitekim KDP, anlaşmaya açık ve sert bir dille karşı çıkarak kapıları kapatmış durmaktadır. Ancak IKBY Parlamentosu içerisinde ve IKBY siyasetinde denge rolünü oynayan İslamcı partilerin tavrı net olarak ortaya çıkmış değildir. Yine de İslamcı partilerin 2015 Haziran ve Ağustos’unda IKBY Başkanı Mesut Barzani’nin görev süresinin uzatılmasına yönelik yapılan parlamento toplantılarındaki pozisyonları dikkate alındığında, KYB – Goran ittifakının İslamcı partiler için bir çekim noktası haline gelmesi muhtemeldir. Bu durumun ortaya çıkması halinde KDP’nin IKBY iç siyasetinde yalnızlaşması ihtimalini ortaya çıkarmaktadır. KDP’nin anlaşmayı sert bir dille eleştirmesi ve IKBY’deki istikrarı bozucu bir nitelik taşıdığını ifade etmesi, KDP’nin “yalnızlaştırılmaya çalışıldığı” mesajını aldığını ve diğer partilere karşı sert bir tutum sergileyeceğini gösterir niteliktedir. KDP’nin, Süleymaniye’de KDP karşıtı yapılan gösterilerden sorumlu tuttuğu Goran üyelerine karşı takındığı tutum bu konuda örnek teşkil etmektedir. Bilindiği gibi Süleymaniye’de yapılan gösterilerin ardından Goran üyesi IKBY Parlamentosu Başkanı Yusuf Muhammed Sadık’ın Erbil’e girmesine izin verilmemiş, Goran’ın IKBY Hükümeti’ndeki dört bakanı azledilmiş ve Goran ve Goran’a bağlı medya kuruluşlarının temsilciliklerine yönelik başta Duhok olmak üzere çeşitli noktalarda operasyonlar düzenlenmiş ve büroları kapatılmıştır. Ancak KDP’nin yeniden aynı tavırla hareket etmesi, IKBY’deki siyasi krizi bir çatışma ortamına taşıyabilir. Nitekim KYB – Goran anlaşmasında bu çatışma ortamı öngörülmüş, anlaşmanın 9. maddesinde iç savaş suç sayılmıştır.

KYB – Goran anlaşması yerel özerkliklerin arttırılmasını savunurken, IKBY içerisindeki ikili yönetimin ortadan kaldırılması konusunda mutabakat da içermektedir. Bu noktada KYB’nin IKBY iç siyasetinde yeniden yönetici pozisyon almaya çalıştığını söylemek mümkündür. Nitekim 2003’ten sonra KYB her ne kadar IKBY’deki yönetim içerisinde yer alsa da IKBY’nin yürütücü gücü KDP olmuş, KYB’nin profili gittikçe düşmüş ve son seçimlerde üçüncü parti olmuştur. Goran’ın KYB’den ayrılarak kurulduğu ve aynı tabanı paylaştığı düşünüldüğünde, bu anlaşma, KYB’nin IKBY’nin yönetim yapısı içerisinde de gücünü arttırmasına imkan verebilecek niteliktedir.

Sonuç itibariyle bu anlaşma her yönüyle IKBY açısından yeni dengeler ortaya çıkarmaktadır. Bu dengeler IKBY iç siyasetinde yeni bir dönemin başlangıcı olabilir. Anlaşma, IKBY’deki bütünleşmeyi savunsa da KDP’nin pozisyonunu ve gücünü korumak için daha müdahaleci davranması durumunda IKBY’deki siyasi kriz ve ayrışma derinleşebilir. KYB ve Goran, anlaşmanın etkisiyle krizin parlamentoda aşılması için bir zorlama içerisine girebilir. Ancak özellikle parlamento başkanının seçilmesi konusundaki görüş ayrılığı nedeniyle, KDP’nin geri adım atmaya yanaşmaması durumunda (ki düşük bir ihtimal barındırmaktadır), parlamentoda çözüm zor görünmektedir. Siyasi krizin aşılması için bir erken seçim senaryosunun gündeme gelmesi de muhtemeldir. Ancak IKBY’deki ekonomik kriz, IŞİD’le mücadelenin devam etmesi, bağımsızlık referandumu, Bağdat’la aşılamayan sorunlar gibi konular, erken seçim ihtimallerini de şüpheye düşürmektedir. Bu noktada IKBY’nin bir sonraki planlanan seçimlere kadar (2017’ye) siyaseti belirsizlikler içerisinde yürüterek, seçimler için tarafların pozisyon alacağı ve elini güçlendirmeye çalışacağı bir sürece götürmesi en olası senaryo olarak gözükmektedir.

Bilgay Duman (ORSAM)