BM’nin Çarpıcı ‘Suriye’deki Yabancı Terörist Savaşçı’ Raporu

Birleşmiş Milletler Terörle Mücadele Ofisi (BMTMO) geçen hafta yayınladığı “Suriye’deki Yabancı Terörist Savaşçı Olgusunu Anlamayı Genişletmek” başlıklı raporu, katılımcı sayısı az olsa da Yabancı Terörist Savaşçı (YTS) konusunda oldukça önemli bir çalışmayı kamuoyu ile paylaşmıştır. Çalışma kısıtlı katılımcı sayısına rağmen terör örgütlerine katılım ve örgütten ayrılma konularında önemli bilgiler içermektedir. Çalışmamızda ilgili rapor ile alakalı önemli noktalar ele alınacaktır.

Çalışmanın literatür taramasında YTS’ler ile ilgili şu genellemelere varılmıştır:

• YTS’lerin çoğu 18-29 yaş arası erkeklerdir.
• YTS’lerin çoğu yüksek eğitim almamış dini bilgileri zayıf kişilerdir.
• YTS’lerin ekonomik durumları bir tutarlılık göstermemekle beraber ülkeden ülkeye değişmektedir.
• YTS’lerin büyük bir çoğunluğunun uyuşturucu satıcılığı ve şiddet gibi bir suç geçmişi vardır.
• YTS’ler evil, bekar, çocuklu veya çocuksuz olabilir.
• YTS’lerin büyük bir çoğunluğu ya işsizdir ya da düşük ücretli işlere sahiptir.
• İdeolojinin rolü üzerinde bir anlaşma bulunmamakla beraber literatur’de dünyevi olanlar dini motivasyona göre ağır basmaktadır.
• Son olarak, örgütten ayrılmanın en yaygın sebepleri stratejiler, yöntemler, yaşam şartları, terör örgütlerinin ve liderlerinin yozlaşması konusunda yaşanan hayal kırıklıklarıdır.

Çalışmanın özünü, Suriye’de savaşmaktan vazgeçen kişilerin kim oldukları, neden gittikleri ve niçin döndükleri oluşturmaktadır. Çalışmada toplamda 12 farklı milliyetten 43 kişi ile görüşülmüştür. Bu kişilerden 33’ü Suriye’ye ulaşmış ancak geri dönmüşlerdir.  Geriye kalan 10 kişi ise gidiş yolunda resmi makamlar tarafından durdurulan kişilerdir. Çalışmaya katılan kişiler kendi iradeleri ile BM yetkililerine cevap vermek isteyen kişilerden oluşmaktadır.

YTS’lerin kişisel bilgilerine bakacak olursak 1’i bayandır. Kişilerin Suriye’de kaldıkları süre 1 hafta ile 2 yıl arasında değişmektedir. Çalışma yapıldığı zaman diliminde katılımcılardan 21’i 16-29 yaş arasında, 12’si 30-34 yaş arasında olup diğerleri 35 yaş ve üzeridir.  Ancak katılımcıların Suriye gitmek için yola çıktıklarındaki yaşları göz önünde alındığında katılımcıların Suriye’ye giderken yüzde 70’inin 16-29 yaş arasında olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu da; Suriye’deki savaşın daha önceki savaşlardan daha fazla şekilde gençleri etkilediği gerçeğini doğrulamaktadır. Çalışmaya katılan 43 kişiden 27’si bekar 15’i evli 1’i boşanmıştır. Bu kişilerden 14’ünün çocuğu vardır. Çalışmanın dikkat çeken bir sonucu da kişilerin kardeş sayıları ile ilgili rakamlardır. Katılımcılardan 15’inin 7 veya daha fazla, 9’unun 5-6 kardeşi vardır. Buda başka çalışmalarda da ortaya çıkarılan aile ne kadar büyükse kişilerin radikalleşmesinin o denli yüksek olduğu sonucunu desteklemektedir. Bu kişilerden sadece 7’sinin üniversite diploması varken 2’si hiç eğitim almamıştır. Çalışmaya katılan kişilerden yüzde 33’ü işsizdir. Bu kişilerden 22’sinin (işsizler dahil) geliri 500 doların, 10’unun geliri 1000 doların altındadır. Sadece 4’ünün 2000 dolar ve üzerinde geliri vardır.

Katılma Sebepleri

Katılımcıların bir grubu, Suriye’ye gitme kararlarında kişisel motivasyonun ve sosyal ağların etkili olduğunu belirtmiştir. Katılımcıların 14’ü Suriye’ye gitme sebeplerinin doğru olanı yaptıklarını düşünmeleri olduğunu söylemişlerdir. Arkadaş ve etkisi ve sosyal ağlar terör örgütlerine katılımda önemli bir etkendir. Katılımcıların 14’ü Suriye’ye gitme kararlarında bir arkadaş veya bir akrabanın etkili olduğunu söylemiştir. İkinci bir grup ideolojik amaçlı olarak örgüte katılmaktadır. Katılımcılara terör örgütüne katılımda ‘cihat’ etkisi sorulduğunda 15’i ‘oldukça çok etkili’ olduğunu söylemiştir. Doğrudan ideolojinin önemi sorulduğunda 10 katılımcı ideolojinin ‘oldukça çok önemli’ olduğunu söylemiştir. Katılımcılardan sadece 7’si Halifeliğin kurulmasına yardım etmek için Suriye’ye gitmeye karar verdiklerini söylemiştir. Katılımcıların yüzde 40’ı Suriye’ye gitme motivasyonunun Sünni kardeşlerini Suriye rejimi ve müttefiklerinden koruma zorunluluğundan kaynaklandığını ifade etmişlerdir. Diğer bir grubun ise insan hakları ihlalleri ve demokratik ortamların eksikliği gibi politik nedenlerden dolayı örgüte katıldıkları ortaya konulmuştur.

Ayrılma Nedenleri

Katılımcıların sadece 2’si örgütten ayrılmalarında arkadaşlarının etkili olduğunu söylemişlerdir. Aileler örgüte katılım konusunda doğrudan bir etken olmasa da örgütten ayrılmalarda önemli bir etkendir. Örgütten ayrılmada ailenin rolü sorusuna cevap veren 30 katılımcıdan 14’i geri dönmesinde ailesinin önemli (10’u ‘oldukça çok önemli’, 4’i ‘çok/oldukça önemli’) olduğunu söylemiştir. YTS’leri geri dönmeye motive eden asıl etkenler Suriye’de yaşadıkları ve gördükleridir. Katılımcılardan 32’si daha önce hiçbir askeri deneyimi olmadığını ve askeri eğitimi Suriye’de aldıklarını belirtmişlerdir. Bu eğitimler ise mermi olmadan ve atış yapmadan yapılan eğitimler şeklinde olduğu için katılımcılar tarafından hiçbir işe yaramadığı düşünülmüştür. Katılımcıların yaşadıkları hayal kırıklığı ya da gözlerinin açılmasının sebebi olarak yüzde 44’ü yönetimin hataları, yüzde 67’si strateji konusunda farklı düşünme, yüzde 50’si ayrımcılık ve adil olmayan davranışlar ve yüzde 58’i yozlaşma belirtileri olduğunu ifade etmiştir. Katılımcılardan çok azı Suriye’ye gelmeleri halinde alacaklarına söz verilen şeyleri aldıklarını söylemiştir. Katılımcılardan 6’sı bu yüzden ayrılmıştır. Katılımcılardan sırasıyla yüzde 42 ve yüzde 38’i psikolojik ve fiziksel zorluklar yüzünden ayrıldıklarını söylemişlerdir. Katılımcıların çoğu eğer bir ‘sponsor’ları ya da tanıdıkları yoksa dışlandıklarını ve istenmediklerini hissettiklerini söylemişlerdir.

BM Güvenlik Konseyi’nin 2178 sayılı kararında da söylendiği gibi “terörizm sadece askeri güç, yasal düzenlemeler ya da istihbarat operasyonları ile üstesinden gelinemez.” Terörizmi oluşturan, besleyen ve büyüten sebepler ortaya çıkarılması terörle mücadelede oldukça önemlidir. Terör örgütlerine katılımın altında yatan sosyal, ekonomik veya politik nedenlerin neler olduğunun ortaya konularak bunlara karşı politikalar geliştirilmesi gerekmektedir. BMTMO’nun bu çalışması YTS’ler ile ilgili yapılan çalışmalarda politika boyutu ile gerçeklik boyutu arasındaki boşluğu doldurması açısından için önemlidir.

__________________________________________

Kaynak

Birleşmiş Milletler Terörle Mücadele Ofisi (United Nations, Office of Counter-Terrorism). 2017. Suriye’de ki Yabancı Terörist Savaşçı Olgusunu Anlamayı Genişletmek (Enhancing the Understanding of the Foreign Terrorist Fighters Phenomenon in Syria). http://www.un.org/en/counterterrorism/assets/img/Report_Final_20170727.pdf (Erişim Tarihi: 17.08.2017).