Latin Amerika’nın En Büyük Davası: Lava Jato (Oto Yıkama Davası) 

17 Mart 2014 tarihinde Brezilya polisleri başkentte bir oto yıkama yerine baskın düzenlediler. Mahalle arasında küçük bir benzinlik ve oto yıkama yerine yapılmış bir basit gibi görülen baskının sonuçları Brezilya yakın tarihini derinden sarsacak olaylar zincirini başlatmıştır. Ardından ise tüm Latin Amerika’ya yayılacaktır.  

2008 yılında Hermes Magnus, çalıştığı firmanın Dunel Indústria e Comércio adlı bir firma üzerinde kara para akladığı yönünde suç duyurusu yaptı. Yapılan incelemede olayın 4 organize suç örgütüyle ilişkisi olduğu ortaya çıktı. 2014 tarihinde yaptığı Oto Yıkama baskınında bu organize suç örgütleriyle bağlantılar bulundu. Yapılan incelemelerde kolilerde muhafaza edilen yüzlerce belge ortaya çıktı. Belgeler Petrobas da dahil olmak üzere birçok isim ve şirketi içine alan sistematik bir yolsuzluk organizasyonunu göstermekteydi. Brezilya’da kimine göre “Temiz Eller” veya “Cadı Avı” başladı.  

Olayların merkezinde Brezilya’nın en büyük devlet firması olan “Petrobas” ve Latin Amerika’nın en büyük inşaat firması “Odebrecht” bulunmaktadır. Petrobas ile bazı inşaat şirketleri arasında yapılan sözleşmelerde inşaat şirketlerinin fazladan para aldıkları yönündedir. Bu sözleşmeyi ayarlayan milletvekillerine ise komisyon adı altında inşaat şirketleri pay vermektedir.  

Yargılanmaların merkezi Brezilya’nın en yenilikçi ve çevreci kenti olan Curitiba şehrinde gerçekleşti. Brezilya Federal Mahkemesi Curitiba yargısının soruşturmayı yapmasının önüne geçmedi. Küçük gibi görülen olaylar zinciri ülkesel, bölgesel ve küresel çapta bir statü kazandı. Soruşturmayı Sergio Moro yönetti. Brezilya hukuk sisteminin en önemli sorunlarından biri de soruşturmayı yöneten savcı aynı zamanda soruşturma hakimi olabilmesidir. Yani hem soruşturup hem karar vermesi uluslararası camiada eleştirilmiştir. Ülkesinde de hem taraftarı hem de ciddi aleyhtarı olan bir savcıdır. Bazı ses kayıtlarını basına sızdırması (Vaza Jato) ileride politikaya soyunduğu gösterdiği ifade edilmiştir. Gerçekten’de Bolsonaro hükümetinde Adalet Bakanı olarak görev almış ancak daha sonra başkanla anlaşamayarak istifa etmek durumunda kalıştır. Ayrıca kişilerin birbirlerini ifşa etmeleri için kullandığı ağır yöntemlerde eleştirilmiştir. Polis güçleri Brezilya’da 2015-2020 yılları arasında 60 operasyon düzenleyerek yüzlerce iş adamı ve suçla ilişkili kişileri tutukladı. Bunlardan en ünlüleri devlet başkanı Lula da Silva ve Brezilya’nın en büyük inşaat firması Ceo’su Marcelo Odebrecht’tir.  Lula da Silva yargılamayı engellediği ve rüşvet alındığına dair iddialar sebebiyle yargılandı. Temmuz 2017 tarihinde 5 davasından bir tanesinde suçlu bulundu ve cezaevine konuldu.  31 Aralık 2016 tarihinde devlet başkanı Dilma Petrobas’ı yönettiği dönemde yolsuzluklara bulaştığı için meclis tarafından görevinden azledildi. Yerine geçen en büyük rakibi aynı zamanda başkan yardımcısı Michel Temer bu yolsuzluk soruşturmalarında adı geçmedi. Fakat 17 Mayıs 2017’de Brezilya’da yolsuzluk soruşturmalarıyla ilgili yeni bir bomba patladı. Brezilya’nın ünlü O Globo Gazetesi, Taemer’in rüşvet görüşmeleri ses kayıtlarını yayınladı.  Temer her ne kadar bu durumu reddetse de hakkında soruşturmalar başlatıldı. Birkaç kez cezaevine girdikten sonra serbest bırakıldı. 

Dava’nın Yurt Dışına Sıçraması 

Şirketler sadece Brezilya’da değil bölgede ve çeşitli ülkelerde de benzer uygulamaları yaptığını itiraf etti. Arjantin, Angola, Kolombiya, Şili, Küba, El Salvador, Ekvator, Guatemala, Meksika, Norveç, Panama, Peru, Portekiz ve Venezuella’da çeşitli bağlantılı davalar açıldı.  

Sonuç 

Bir Yunan yazar der ki “Demokrasi yalnızca zenginler tehdit altında hissettiğinde işler. Yoksa güç oligarşinin elinde demekti” Brezilya demokrasisi hileli bir iskambil kağıdı gibidir. Dünyanın neredeyse tüm ülkelerinde yolsuzluk ciddi bir sorundur. Özellikle Latin Amerika coğrafyasında ise bu durum kronik bir hal taşımaktadır. Aynı zamanda rekabet halindeki siyasetçiler arasında bir savaş alanıdır.  Solcu bir siyasetçinin suçlu olduğunu söylenirse ona faşist damgası verilir. Sağ kanattan birinin yolsuzluğuna dil uzatıldığında ise “sosyalist ama lafta” denilmektedir. Oto Yıkama davası Brezilya’da devlet başkanının azledilmesi, hapse girmesi, milletvekillerinin ve birçok zengin iş adamlarının hapse girmesine neden olmuştur. 11 yıllık siyasi istikrar bozulmuş, uluslararası camiada Brezilya ciddi prestij kaybetmiş ve ekonomi 400 milyar dolarlık erime yaşamıştır. Brezilya’da Solcu siyasetçilerin bu olaya bulaşmasından dolayı  aşırı sağın Bolsonaro seçimi kazanmasında etkili olmuştur. Benzer şekilde Arjantin’de de Kirchner hükümeti ciddi yargılanmalardan geçmiştir. Arjantin’de uzun süre sonra sağcı hükümetin Macri göreve gelmesinde etkili olmuştur. Diğer ülkelerde de benzer soruşturmalar başlatılmıştır. Dava Brezilya’da Lula da Silva, Dilma Rousseff, Micheal Temer ve Fernardo Mello’yu doğrudan etkilemiştir. Dilma’nın görevden azledilmesi, Lula ve Temer’in hapse girmesi ve Mello hakkında önceden beri gelen yolsuzluk iddialarının tekrar gündeme gelmesini sağlamıştır.  

Petrobas bu soruşturmalardan dolayı sadece 2015 yılında 2 milyar dolar zarar etti. Eski üst düzey birçok yöneticisi şuanda cezaevlerinde bulunuyor. 

Odebrecht, Brezilya ve diğer ülkelerdeki devlet görevlilerine (Milletvekilleri dahil) sözleşmelerden fazla fayda sağlamak için rüşvet verdiğini kabul etti ve 3,5 milyon dolar ceza ödedi. Şirket CEO’su Marcelo Odebrecht 19 yıl ceza aldı.  

[irp posts=”24096″ name=”Latin Amerika’da Egemenliğin Sınırları: Küba, Meksika ve Brezilya”]