Musul Operasyonunun Gidişatı ve Haritası

24 Mart Perşembe günü başlayan ismini “Musul’u Kurtarma Operasyonu” olarak bildiğimiz ama Irak Savunma Bakanlığı’nın “Fetih” ismini verdiği Musul Operasyonu başladı ve uluslararası kamuoyunun dikkati yeniden Irak’a çekildi. Bu yazıda da Musul Operasyonu hakkında detaylı bilgiler, harita üzerinde yerleşim yerleri gösterilerek anlatılmaya çalışılmıştır.

24 Mart günü sabah saatlerinde başlayan ve IŞİD’in Musul’dan temizlenmesi amacını güden “Fetih Operasyonu” ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin hava desteğiyle birlikte, şimdilik sadece Irak Ordusu tarafından yürütülmektedir. Ancak bu operasyonu IŞİD’in ana merkez üssü olan Musul şehir merkezine yapılacak büyük bir operasyon gibi algılamak doğru olmayacaktır.

Irak Ordusu’nun da açıkladığı gibi operasyon, büyük Musul operasyonunun ilk aşaması olarak değerlendirilmek mümkündür. Yapılan operasyonla, Musul’a ulaşan IŞİD’in lojistik destek hatlarının kesilmesi ve IŞİD’in elindeki diğer bölgelerle Musul bağlantısının koparılması planlanmaktadır. Zira Musul’a bağlı ve Sincar ile Musul arasında bulunan Telafer, Musul’un güneyinde Selahaddin’e bağlı olan Şirgat ilçesi ve Musul’un güneydoğusunda Kerkük’e bağlı Havice ilçesi IŞİD’in kontrolündedir. IŞİD bu noktalardan lojistik destek sağlamaktadır. Bu bölgelerin kontrolü neticesinde IŞİD bölgeler arasında militanlarının geçişini de yapmaktadır. Bu nedenle Musul’un çevrelenmesi ve IŞİD’in dışarıdan destek almasının önüne geçilmesi açısından IŞİD’in kontrol bölgeleri arasındaki bağlantının koparılması ve lojistik destek hatlarının kesilmesi, Musul şehir merkezine düzenlenecek operasyon öncesinde oldukça önemlidir.

Nitekim Musul’un güneyindeki Mahmur bölgesinden başlanan operasyonda, peşmerge kuvvetleri destek gücü olarak Mahmur’da konuşlanmış durumdadır. Irak Ordusu, operasyonun ilk 5 saatinde Musul’un Geyyara nahiyesine bağlı 8 köyün IŞİD’den temizlendiği açıklanmıştır. Geyyara, IŞİD açısından son derece stratejik bir noktadır. Geyyara, IŞİD’in elindeki Musul-Tikrit bağlantı yolunun tam üzerinde bulunduğu gibi, IŞİD’in Geyyara’dan petrol çıkarttığı bilinmektedir. Ancak Irak Ordusu tarafından ele geçirilen köylerin Dicle Nehri’nin doğu yakasında Mahmur’a yakın bölgelerde olduğu bilinmektedir. Zira Geyyara’nın nahiye merkezi Dicle Nehri’nin batısındadır.  Bu nedenle Irak Ordusu’nun IŞİD’in lojistik destek hatlarını kesebilmesi için Dicle Nehri’ni geçmesi gerekmektedir. Irak Ordusu henüz Geyyara’nın merkezine ulaşılabilmiş değildir.

Musul Operasyon Haritası (Tam Ekran)

Irak Ordusu’nun Mahmur’da konuşlandırdığı mevcut gücüyle Dicle üzerinden bir kontrol sağlamasının mümkün olmadığı söylenmektedir. Nitekim Irak Ordusu, Mahmur’da konuşlu yaklaşık 6000 kişiyle operasyon yapmaktadır. Bu gücün yanında yaklaşık 4000 kişilik bir peşmerge destek gücünün Mahmur’da bulunduğu ancak henüz operasyonlara katılmadığı bilinmektedir. 25 Mart tarihi itibariyle Geyyara’ya bağlı 13 köyün daha alınması planlanırken, bu konuda şimdilik bir gelişme yaşanmamış olması, Musul operasyonunun daha uzun süre alacağını gözler önüne sermektedir.

Bilindiği gibi Irak’ta IŞİD’in Musul’la birlikte iki merkez üssünden biri olan Ramadi (Anbar) operasyonu dahi tamamlanabilmiş değildir. Ramadi’ye yönelik ilk operasyon 2015’in Mart ayında başlamış, ancak IŞİD’in direnişi nedeniyle 2 ay sonra durdurulmuştur. Temmuz 2015’te “Lebbeyk Ya Hüseyin” ismiyle tekrar başlayan operasyon, Irak güvenlik güçlerinin Ramadi şehir merkezine girmesine rağmen halen devam etmektedir. IŞİD, tam olarak Ramadi şehir merkezinden temizlenemediği gibi, Anbar’a bağlı Felluce, Hit, Kaim (ki burada sınır kapısı da IŞİD’in kontrolünde) gibi bölgelerde IŞİD güçlü bir biçimde direnişini sürdürmekte, hatta zaman zaman Bağdat’a yaklaşık 20 km mesafede bulunan Ebu Garib bölgesine yönelik saldırılar düzenlemektedir. Ramadi operasyonu dahi tam anlamıyla tamamlanamamışken, Irak’ın en büyük ikinci şehri ve IŞİD’in en güçlü olduğu merkez olan, içerisinde halen 1 milyondan fazla sivilin yaşadığı Musul’a yönelik yapılacak operasyonun kısa vadede bitirilmesi olasılığı zor görünmektedir. Bununla birlikte Irak güvenlik güçlerinin operasyonun tamamlanması için sayısal olarak da hazır olmadığı da görülmektedir. Diğer taraftan halen Musul merkeze yönelik yapılacak operasyona ilişkin olarak, operasyona hangi grupların katılacağı da kesinlik kazanmamıştır.

Irak Başbakanı Haydar El-Abadi, Musul halkının istememesine rağmen, Haşdi Şaabi(Şii milisler) ve içerisinde yer alan milis grupların operasyona katılacağını açıklamıştır. Ayrıca peşmergelerin de ne kadar bir güçle operasyona eşlik edeceği, hangi bölgelerde konuşlanacağının da kesinlik kazanmadığını söylemek mümkündür. Her şeyden öte IŞİD sonrası Musul şehrinin geleceğine ilişkin bir planlama olmadığı da görülmektedir. IŞİD’in Musul’dan temizlenmesi durumunda Musul’un güvenliğini kimin sağlayacağı ya da Musul’daki yönetimin ne olacağı soru işaretleri taşımaktadır. Zira Musul’un eski valisi Etil Nuceyfi’nin kontrolünde olan Haşdi Vatani olarak bilinen “Musul Savunma Gücü” diyebileceğimiz yapılanmanın Musul’da etkinlik sağlamak isteyeceği aşikardır. Ya da peşmergelerin kontrolü ya da etkinlik sınırının nereye kadar olacağı veya peşmergelerin IŞİD sonrasında Musul’dan geri çekilip çekilmeyeceğine yönelik soru işaretleri akıllarda durmaktadır.

Musul çevresinde bulunan (özellikle Mahmur ve Sincar’da) terör örgütü PKK’nın varlığı da dikkat çekicidir. IŞİD sonrası süreçte Irak merkezi hükümetinin Musul’daki PKK varlığına yönelik tutumu da belirsizdir. Yıkılma tehlikesi içerisinde olan ve IŞİD’in saldırı kapasitesi sınırlarında bulunan Musul Barajı’nın akıbetine ilişkin planlamalar dahi soru işaretleri barındırmaktadır.

Öte yandan Musul operasyonuna ilişkin yukarıda ifade edilen ve daha da çoğaltılabilecek soru işaretlerinin yanı sıra Irak iç siyasetinin de karmaşık günler yaşaması, Musul operasyonuna ilişkin olarak kısa vadede bir sonuç alınması beklentilerini düşürmektedir. Irak Başbakanı Haydar El-Abadi hükümet reformu ile meşgul olurken, Irak Petrol Bakanı Adil Abdulmehdi, Irak Ulaştırma Bakanı Bakır Cebir Zubeydi ile Irak Gençlik ve Spor Bakanı Abdulkerim Abtan, istifa mektuplarını Abadi’ye sunmuştur. Bu durum hükümeti zora sokarken, karar alma mekanizmasını da aksatacaktır. Karar alma sürecinin aksaması da IŞİD’le mücadeleye zarar verecektir. Buradan hareketle Musul operasyonunun başladığı açıklamış olsa bile Musul’a ilişkin yerel ve Irak siyasetine ilişkin genel problemler bir arada ele alındığında Musul operasyonunun daha çok zaman alacağını söylemek mümkün olacaktır.

IŞİD’in Kontrol Ettiği Musul’dan Fotoğraflar

Analiz ORSAM Uzmanı, 2010 yılından sonra Irak'taki birçok seçimde uluslararası gözlemci olan Bilgay Duman'a aittir.