İkinci Dünya Savaşı’ndan galip çıkan büyük devletlerin (ABD, Sovyetler Birliği, İngiltere, Fransa ve Çin Halk Cumhuriyeti ) liderliğinde oluşturulan bir dünya örgütü olan Birleşmiş Milletler (BM), 20. yüzyılın ilk yarısında yaşanan savaşların ve barışa yönelik tehditlerin tekrarını önlemek ve uluslararası barış ve güvenliği korumak amacıyla kurulmuştur.
BM’nin kurucu antlaşması niteliğindeki BM Şartı, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 50 ülke tarafından 26 Haziran 1945 tarihinde San Francisco’da imzalanmıştır. Polonya’nın da daha sonra BM Yasası’nı imzalamasıyla, kurucu üye devletlerin sayısı 51’e yükselmiştir. BM Teşkilatı, BM Şartı’nda öngörüldüğü üzere, BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) beş daimi üyesi dâhil BM’nin üye devletlerinin çoğunluğunun Teşkilat Şartı’nın onay işlemlerini tamamlamalarıyla, 24 Ekim 1945 tarihinde resmen faaliyete geçmiştir. Merkezi New York’tadır.
BM TEŞKİLATININ AMACI
BM amaçlarını üç madde de toplamaktadır. Bunlar:
- Savaşları ve barışa yönelik tehditleri önlemek
- Ülkeler arasında ilişkiler kurmak
- Uluslararası ekonomik ve sosyal işbirliğini sağlamak
TARTIŞMALARIN ODAK NOKTASI: GÜVENLİK KONSEYİ
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), Birleşmiş Milletler’in, üye ülkeler arasında güvenlik ve barışı korumakla yükümlü, en güçlü organıdır. Birleşmiş Milletler’in diğer organları sadece tavsiye kararı alabilirken, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin kararları, tüm üye ülkeler açısından bağlayıcılık taşımaktadır. Bu bağlayıcılık, üye ülkelerin tamamına yakını tarafından imzalanmış olan Birleşmiş Milletler Tüzüğü’nde açık bir şekilde belirtilmiştir.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 15 üye ülkeye sahiptir. Bu ülkelerden beş tanesi daimi üye, on tanesi ise seçilmiş üyelerdir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde, kararları veto etme hakkı bulunan daimi üyeler Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa, Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya ile on geçici üye ülke bulunur. Dönüşümlü 10 üye ülke her iki yılda bir Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yapılan seçimlerle belirlenir.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararları, üye ülkeler tarafından verilen bir önergenin, 15 üye ülkeden dokuzu tarafından kabul edilmesi ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Daimi Üyesi ülkelerden birinden ret oyu almamış olması şartıyla alınır.
Daimi üyelerin veto hakkı vardır. Veto hakları, BM’nin bu kurumunu tam anlamıyla demokratik bir kurum olmaktan çıkarmaktadır. Tartışmalar tam da bu haktan ötürü cereyan etmektedir. 193 üyeli Birleşmiş Milletlerden bağlayıcı karar çıkması için söz konusu beş ülkenin veto hakkını kullanmamasından geçmektedir. Bu özelliğiyle ‘‘evrenselliğini’’ yitiren Birleşmiş Milletlerin kuruluş aşamasını incelediğimizde balığın baştan koktuğunu görmekteyiz.
Prof. Dr. Mehmet Emin Çağıran, Uluslararası Örgütler kitabında bu konuya dikkat çekmiş ve şu ifadeleri kullanmıştır:
‘‘Savaş sonrasının uluslararası düzenleri savaşın galipleri olan güçlü devletlerin inisiyatifleriyle ve onların istediği şekilde kurulmuştur. Askeri ve iktisadi bakımdan büyük devletlerle rekabet edecek durumda olmayan diğer devletler ister istemez yeni kurulan örgütler içerisinde yerini almışlardır. İkinci Dünya Savaşı devam ederken başlayan ve 1945 San Francisco Konferansına kadar devam eden BM’nin kuruluş sürecinde siyasi örgütlerin kuruluşunda güç ilişkilerinin önemi ve formalitelerinin yeri açıkça görülmektedir: Müttefikler cephesinin büyük güçleri ABD, İngiltere ve Sovyetler Birliği’nin (bunlara daha sonra diğer iki büyük devlet Çin ve Fransa katılacaktır) Mihveri mağlup ettikten sonra yeni bir uluslararası düzen kurma beyanları, Birleşmiş Milletler adını alacak bu yeni düzenin anayasasını ve kurumsal yapısını kendi aralarında görüşüp hazırlamaları, savaşın sonunda devletleri yeni düzeni şeklen müzakere esasen teyit etmek için bir uluslararası konferansa çağırmaları, bu konferansta imzalanıp kabul edilen metnin devletlerin onayından geçtikten sonra yürürlüğe girmesi ve BM’nin çalışmaya başlaması. BM aslında Dumbarton Oaks ve Yalta’da kurulmuştu; San Francisco Konferansı uluslararası ilişkilerin temel ilkeleri gereği daha ziyade formaliteleri yerine getirmeye hizmet etmiştir.’’
Herhangi basit bir uluslararası andlaşma için yıllarca müzakere eden ve kabulden sonraki iç hukuk işlemleri aylar süren devletler, 1945 yılında aynı yıl içinde hem müzakerelerini hem de iç hukuk işlemlerini tamamlamışlardır. Buradan hareketle şunu söyleyebiliriz ki, 5 büyük gücün hazırladığı taslağı, 46 devlete sadece iç hukuktan geçirmek düştü.
Prof. Dr. Fahir Armaoğlu, Siyasi Tarih adlı kitabında Yalta Konferansı hakkında:
‘Burada bahis konusu olan veto ve üyelik meselesiydi. Güvenlik Konseyinin devamlı üyeleri için veto ilkesi kabul edildi. Üyelik meselesinde ise Ruslar, Türkiye ile, Rusya ile diplomatik münasebetler kurmamış olan Güney Amerika devletlerinin Birleşmiş Millet Teşkilatına üye olarak alınmamalarını istedi. Tartışmalardan sonra, 1 Mart 1945’e kadar ortak düşmana savaş ilan etmiş olanların üyeliğe alınması kabul edildi. Bunun üzerine Türkiye 23 Şubat 1945’te Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etti.’’
Beş büyük gücün askeri, ekonomik ve kültürel faaliyetlerinin meşrulaştırılması işlemine 46’sı kurucu olmak üzere 193 üye imza atmıştır. Bir uluslararası örgüt kategorisinde meydana gelen bu meşrulaştırma işleminde demokrasi aramak boşa kürek çekmekten başka bir şey olmayacaktır.
Günümüzde süre gelen Dünya Beş’ten Büyük tezini çürütmek adına, en basitinden, bu meşrulaştırma işlemini örnek verebiliriz.
Dünya mı Beş’ten Büyük Yoksa Beş mi Dünyadan?
Bu sorunun cevabını ararken inceleyeceğimiz ölçütler:
- Ekonomik Güç
- Askeri Güç
- Eğitim ve araştırma olacaktır.
EKONOMİK GÜÇ
Bu ölçütümüzde ilk ele alacağımız konu ihracat rakamları olacaktır. Zira devletlerin birincil gelir kaynağı ihracattır. Cia World Factbook verileri baz alındığında;
Daimi beşlinin dünya ihracatından payı $5.156.900.000.000’dır. Yaklaşık olarak 35 Türkiye etmektedir. İhraç edilen ürünlerin büyük bir kısmı Dünya’nın ilerlemesini hızlandıran teknoloji ve bilimdir.
İkinci ele alınacak konu Gayri Safi Yurtiçi Hasılası (GSYİH)’dır. Uluslararası para fonu (IMF), Dünya Bankası ve Cia World Factbook verileri baz alınarak;
Söz konusu 5 ülke IMF verilerine göre Dünya Gayri Safi Yurtiçi Hasılasının yaklaşık olarak %41,11’ini oluşturmaktadır. 5 ülke %41,11’lik pay sahibi iken 174 ülke %58,89’luk paya sahiptir.
Ekonomik güç bağlamında son ve önemli konu silah ticareti sonucunda elde edilen gelirler olacaktır.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi daimi üyelerinin silah ihracatında ilk 6 içinde olması, ekonomik gelirden ziyade BM’nin amaçları arasında sıralanan ‘’savaş ve barışa yönelik tehditleri önlemek’’ ilkesi açısından oldukça önemlidir. Savaş ve barışa yönelik tehditleri önleyecek 5’linin harıl harıl silah ihraç etmesi hiçte hafife alınacak bir nokta değildir.
Silah ticaretini önemli ekonomik gelir kalemi olarak gören bu devletlerden kendi tekerlerine çomak sokmasını beklemek ahmakça olacaktır.
ASKERİ GÜÇ
Askeri gücün belirlenmesinde kullanılan personel sayısı, nükleer silah sayısı, askeri harcamalar sırasıyla ele alınacaktır.
Söz konusu 5 devlet 9.413.651 askeri personele sahip bulunmaktadır.
Günümüzde insanlık için oldukça tehlikeli, devletler adına övünç kaynağı ve caydırıcı güç olan nükleer silahlar askeri güç olarak önemli bir yer tutmaktadır.
Toplam nükleer silahların %98’ine Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi daimi üyeleri sahiptir. Bir kez daha insanlık için tehlikeli silahlara sahip olanların insanlara güvenlik sağlamasını umduğumuzu görmekteyiz.
Askeri güç konusundaki ele alınacak son konu askeri harcamalardır.
Güvenlik Konseyi daimi beşlinin toplam askeri harcaması 1033,3 milyar dolardır. İhracatta olduğu gibi askeri harcamalarda da daimi beşlinin ilk 6’da oluşu dikkat çekicidir.
EĞİTİM ve ARAŞTIRMA
Son olarak OECD verileri temel alınan eğitim ve araştırmaya ayrılan bütçelere bakacak olursak;
SONUÇ
Dünya beşten, matematiksel olarak, büyüktür ancak belli kıstaslar çerçevesinde incelediğimizde durum hiçte öyle değildir. Gerek ekonomik güç gerek askeri güç karşılaştırması yapıldığında veto yetkisine sahip beşlinin üstünlüğünü görmekteyiz.
Dünya yönetimini pastaya benzetecek olursak pasta 5’e bölünmüş, pastayı süsleyen çilek, mum ve kokonatlar, geriye kalan 188 üye arasında ‘‘adil ve eşitçe’’ paylaştırılmıştır. Evrensel barış ve huzur maskesi altında küresel hâkimiyet meşruluğundan başka bir şey olmayan bu sistem, insanlığa hiçbir faydasının bulunmadığı gibi zararı olmuş ve olmaya devam edecektir.
Dünya, silahlanma yarışına, terörizme, nükleer silahlara vs. son vermesi için devletlere ve terörist gruplara çekinmeden silah satan, nükleer silahlarla gövde gösterisi yapan ve sermaye ile istediği her şeyi yaptıran grup, beşli görevlendirmiştir. İşte tam da bu yüzden dünya 5’ten küçüktür.
İstediği vakit terörü kışkırtabilen, hükümetleri devirebilen, azınlıkları isyana sevk edebilen ve bu durum karşısında yine aynı gruptan yardım beklenildiği için Dünya 5’ten küçüktür.
Dünya, 5’linin ekonomisine, askeri gücüne, eğitim seviyesine, bilimine ve refahına ulaşamadığı için küçüktür.
Dünya, 5’ten kölelik bakımından büyük, nitelik bakımından küçüktür.
Abdullah Özdil
StratejikOrtak.com MİSAFİR YAZAR
KAYNAKÇA
Armaoğlu, Fahir, 20.yy Siyasi Tarihi, Timaş Yayınevi, İstanbul, 2013, 2013 s.
Çağıran, Mehmet Emin, Uluslararası Örgütler, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014, 459 s.
www.mfa.gov.tr/birlesmis-milletler-teskilati-ve-turkiye.tr.mfa
TABLO
1. www.un.org/en/sc/members/
2. www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2078rank.html
3.tr.wikipedia.org/wiki/%C3%9Clkelerin_GSY%C4%B0H%E2%80%99ya_(SAGP)_g%C3%B6re_s%C4%B1ralan%C4%B1%C5%9F%C4%B1 4. armstrade.sipri.org/armstrade/page/toplist.php
5. tr.wikipedia.org/wiki/Asker_say%C4%B1s%C4%B1na_g%C3%B6re_%C3%BClkeler_listesi#IISS2010
6. SIPRI Yearbook 2015 (Oxford University Press: Oxford, 2015).
7. www.hurriyet.com.tr/sipri-listesinde-turkiye-15inci-siraya-indi-28723325
8. www.haberler.com/turkiye-egitime-en-fazla-pay-ayiran-ulkeler-7201630-haberi/
9. therichest.com
GÖRSEL
Başlık Görseli http://www.unicankara.org.tr/docs/logoson.png
Görsel1. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/31/UN_security_council_2005.jpg
Görsel2. upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/5/50/Daimi_be%C5%9Flerin_vetolar%C4%B1.png
Görsel3. http://www.sipri.org/news/pix/states-with-the-highest-military-expenditure-2012/view
E-BÜLTENE ABONE OLUN
Stratejik Ortak yazarlarının makalesi ve haritalar ücretsiz e-postanıza gelsin.
Abone oldunuz, teşekkürler.
Bir şeyler yanlış oldu. Lütfen daha sonra tekrar deneyin.
