Birleşik Krallık Ülkeleri ve İlginç Devlet Sistemi

Birleşik Krallık Ülkeleri: İngiltere, Kuzey İrlanda, Galler ve İskoçya

Asıl adı Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı ya da kısaltılmış haliyle Birleşik Krallık. Türkiye’de ısrarla kullanılan adı ise İngiltere! Yalnız ülkemizde değil dünyanın pek çok yerinde yaygın bilinen ismi İngiltere. Ancak bu yanlışı yazının başında düzeltmekte fayda var çünkü İngiltere diye bir devlet yok. Devlet – ülke farkından girersek İngiltere diye bir ülkenin varlığından söz edebiliyoruz ancak İngiltere diye bir devletin varlığından söz edemiyoruz. Çünkü İngiltere’nin sınırları belli olan bir ülke olmasına karşın devlet yapılanması yok. Birleşik Krallık çatısı altında bir ülke demek daha doğru.

Birleşik Krallık’ın oluşumunu İngiltere’nin dünya sahnesine çıkışları diyebileceğimiz I. Elizabeth dönemine kadar götürebiliriz. Kısaca hatırlayacak olursak Elizabeth’in öldüğünde varis bırakmaması üzerine taht İskoçya Kralı VI. James’e geçmiş, kral her iki devleti de -ayrıca İrlanda Kralı- yönetiyordu. Ancak yaşanan iç savaş her iki devletin de tek elden yönetilmesi zorluğunu ortaya koymuş 1707’de İskoçların öncülüğündeki Birleşme Yasası ile Büyük Britanya Birleşik Krallığı oluşturulmuştu. 1801 yılında İrlanda’nın da katılmasıyla Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı adını almıştı. 1922’de ise İrlanda bağımsızlığını kazanacak ve ayrılacaktı. Ancak Kuzey İrlanda 1973’te Birleşik Krallık’a katılacak ve daha sonra hepimizin bildiği bir savaş süreci yaşanacaktı.

Günümüzde ise dört ülkeden oluşan yapısıyla Birleşik Krallık hala birliğini koruyor. İki yıl önce İskoçya’nın bağımsızlık referandumunda birlikten yana oy kullanması da artık Birleşik Krallık’ın sağlamlığını kanıtlar cinsten. Ancak geçtiğimiz ay yapılan AB’den ayrılık referandumunda İskoçların AB’den yana tavır alması birliğin dağılabileceği senaryolarını tekrar gündeme getirmiş durumda. Dolayısıyla bize de gelişmeleri yakından takip etmek düşüyor.

Yazımın başında İngiltere diye bir devletin olmadığından ancak ülkenin varlığından bahsetmiştim. İskoçya, Kuzey İrlanda ve Galler ise devlet teşkilatına sahip ülkeler. Bu üç devletin de kendilerine ait parlamentoları ve merkezi yönetim tarafından yetki devriyle belirlenmiş yetkileri var. Tabi her devletin yetkileri ayrı. İskoçya bu konuda daha bağımsız diyebiliriz. Ancak durumlar biraz karmaşık.

Bir de İngiltere’de bulunan merkezi hükümetin bulunduğu bir yapı var. O da esas devletimiz. Birleşik Krallık’ın en hayati meseleleri bu yönetimin çalışma alanına girmektedir. Birleşik Krallık’ın sistemini anladığınıza göre aklınıza ”ABD vb. devletlerin yapılanmasıyla bir benzerliği var mı?’‘ sorusu gelebilir. ABD ve onun gibi federatif devletlerle benzer yönleri elbette var ancak Birleşik Krallık’ın federal devletlerin yönetimine nazaran daha merkeziyetçi olduğunu ve üniter yapıya daha yakın durduğunu belirtmek gerekiyor. Zaten Birleşik Krallık’ın üniter devlet olarak geçmesi bile belirgin farkı ortaya koyuyor.

Birleşik Krallık gerçekten farklı bir oluşum. Mesela federal devletlerden ABD veya Almanya gibi bütün spor organizasyonlarında tek başına temsil edilmiyor. Örneğin futbolda dört ülkenin de takımları ayrı ayrı. UEFA ve FIFA üyelikleri de ayrı. Ancak olimpiyatlara Birleşik Krallık bayrağı altında katılıyorlar. Basketbolda ise bir ayrım söz konusu değil. Bu tarz farklılıklarıyla aslında Birleşik Krallık çeşitliliğin ve hoşgörünün bu konuda en güzel örneği. Gözünüzün önüne Türkiye Birleşik Devleti diye bir oluşum getirin, hemen oraya Kürdistan’ı koyun, ayrıca milli takımının olduğunu hayal edin. Edemediniz değil mi ? Neyse açın gözlerinizi, merak etmeyin sadece bir hayaldi.

Trafiğin soldan aktığı ve anayasası olmayan meşhur devletimiz yine Birleşik Krallık. 1756’dan beri trafiğin soldan aktığı bu ülkede Napolyon’a karşın bütün Avrupa’yı da belli bir süre kendilerine benzettiğini söyleyebiliriz. Napolyon solak olduğu için Avrupa’yı solunda görmek istiyordu. Ancak bunu pek de başarabildiğini söyleyemeyiz. 1967’de İsveç’in de sağ yönlü trafiğe dönmesiyle Birleşik Krallık bu konuda yalnız kalmış durumda. Ancak meşhur kolonilerinde bunun izlerini görmek mümkün. Hindistan, Pakistan, Avustralya, Güney Afrika, Yeni Zelanda… Tren teknolojisini Birleşik Krallık’tan aldığı için Japonya da sol yönlü trafiğe eklemlenmiş durumda. Meşhur anayasasız devlet olayını da duymuşsunuzdur. Evet, Birleşik Krallık’ın yazılı bir anayasası yok çünkü demokrasi gelenekleri artık yüzyılların verdiği bir birikimle oturmuş, teamüller adeta yazılı bir anayasa haline gelmiştir. Böylesine karmaşık bir devletin üstüne bir de anayasasının olmaması hayran duyulacak bir başarı değildir de nedir? Bu arada Türkiye’de anayasa var ha, biz hukuk devletiyiz. Sadece uygulamıyoruz. Bu da bizim farkımız!

Birleşik Krallık laik bir devlet de değil. An itibariyle Birleşik Krallık’ı solladığımız bir alandayız. Evet, biz laik bir devletiz. Onlar ise değil. Ancak burası Türkiye olduğu için bizim solladığımız alan bile düz değil. Devamlı taşlı yollarda laikliği alıp alıp kullanmaya devam ediyoruz. Neyse biz konumuza dönelim. Laik olmayan devlet demek dindar devlet demek değil. Yani öyle olsaydı %25’i herhangi bir dine bağlı olmayan bir ülke için fazla uçuk bir söylem olurdu. Laik olmamalarının sebebi Lordlar Kamarası’nda gizli. İngiltere Kilisesi’nde gelen ‘Ruhani Lordlar’ olarak da bilinen 26 ruhbanın mecliste olmasından dolayı Birleşik Krallık laik bir devlet değil. İçerisindeki devletlere baktığımızda İskoçya laikliğe daha yakın hatta laik diyebileceğimiz bir yapıda. Tabi Birleşik Krallık’ta laiklik yok diye uygulamalarının da laikliğe ters olduğunu iddia etmek yanlış olur. 

Londra’nın dünyanın en önemli finans merkezlerinden (2.) biri olmasından ziyade ülkenin genel demografik yapısı itibariyle küçük bir dünya olduğunu iddia etmemiz mümkün.

2011 verilerine göre Birleşik Krallık’ın %87’si beyazlardan, %7’si Asyalılardan ve %3’ü siyahilerden oluşuyor. Daha detaylı olarak baktığımızda ise ülkede 776.603 kişiyle Hindistanlıların en büyük azınlık olduğunu görüyoruz. Sırasıyla Polonyalılar (703.050), Pakistanlılar (540.495), İrlandalılar (503.288) ve Almanlar (322.220) diğer büyük azınlıklar. Birleşik Krallık’taki Türk nüfusu ise 100 binin biraz üzerinde. Özellikle AB’den ayrılmalarıyla AB vatandaşı olup da Birleşik Krallık’ta yaşayanların durumu da belirsizliğini koruyor. Ülke nüfusuna tazelik getiren Asyalı nüfusun da artması bekleniyor. Birleşik Krallık da yaşlı nüfusun fazla olduğu (%16) ancak bu durumu çok da dert etmeyen bir ülke. Nedeni ise kolay göç alabilme durumu ile nüfusun kısa sürede tazelenebilmesi. Ancak Britanyalılar adalarına kolay kolay kimseyi sokmadığı için bu durumun da geleceğini merak etmekteyiz. Birleşik Krallık’ta nüfusu %60 oranında Hristiyan, %4.5 Müslüman, %25 oranında ise herhangi bir dinle bağlantısı bulunmayan dinsiz topluluk oluşturuyor.

Şimdi daha ilginç bir konuya değinmek istiyorum. Britanya ile İrlanda Adası arasında bulunan Man Adası ve Britanya’nın güneyindeki Fransa açıklarındaki Manş Adaları Birleşik Krallık’ın birer parçası değildir. Özerk statüdeki bu adalar sadece kraliyete bağımlıdırlar. Kraliçe Victoria Man Adası’nda ”Man’in Hanımefendisi” lakabını kullanmıştır. Bu adalar AB’ye de üye değildir. Gerçi artık Birleşik Krallık da çıktığı için yalnız değiller. Manş Adaları İkinci Dünya Savaşı’nda Almanlar tarafından işgal edilen tek İngiliz toprağıdır. Bu adaların neden özel statüde olduğu hakkında bir bilgim yok ancak bu da işin güzel tarafı değil mi zaten?

Çok kısa olarak da ünlü Commonwealth‘e değinmek istiyorum. Başka bir yazımda bu konuyu daha detaylı ele almak istediğim için derine girmeye gerek yok. Commonwealth günümüz adıyla İngiliz Uluslar Topluluğu anlamına geliyor ve buradaki devletler Birleşik Krallık monarkına bağlılığını bildiriyor. Ayrıca Birleşik Krallık monarkları bu devletleri Genel Valiler atayarak onların aracılığıyla sembolik olarak yönetme yetkisine de sahip. Günümüzde İngiliz Uluslar Topluluğu’nun 53 üyesi bulunuyor.

Faruk Aydın

StratejikOrtak.com MİSAFİR YAZAR