Geleceğin Dünyasında Türk İstihbaratı

Bu çalışmam geleceğin dünyasında Türk istihbarat sisteminin nasıl şekillenmesi gerektiğine dair akademik kaynaklar çerçevesinde kişisel görüşlerimi ve istihbarat sistemimizin hâlihazırdaki sorunlarına dair tespitlerimi içermektedir. İyi okumalar…

Bu coğrafyada var olmaya devam edebilmemiz için devlet yönetimi ve güvenliği anlamında adımlarımızı zamanında ve dikkatle atmak zorundayız. Bunu yapabilmek için de evvela stratejik planlarımız içinde önceliklerimizi doğru belirlemeliyiz. Avrupa’nın gelecekte gücünü hissettirip hissettiremeyeceğinin tartışıldığı, 250-300 yıldır Batılı ülkelerin üstünlüğüne göre şekillenen dünya sisteminde önemli değişiklikler yaşanacağının konuşulduğu, ekonomik gücün Batı’dan Doğu ve Güney’e kaymasının ve değişen iklim koşullarının dünyanın coğrafi odağını da değiştireceği ve gücün Batı’dan Doğu’ya kayacağının öngörüldüğü bir küresel siyaset denkleminde yerimizi alabilmemiz için revize etmemiz gereken en önemli alan istihbarat alanıdır. Unutulmamalıdır ki Soğuk Savaş dönemi sonrası şartların getirdiği konjonktürde “ülkelerin güç parametreleri birbirinden bağımsız yalın unsurlar değil, her biri yeni fonksiyonlarla birbirini etkileyen dinamik unsurlar olarak görülmelidir.”[1] Bu güç parametrelerinin en önemlilerinden biri olan istihbarat, hiç şüphesiz diğer parametreleri çarpan olarak etkileyen hayati bir unsurdur.

İstihbarat algımızı ve mevcut istihbarat kurumlarındaki problemleri çözüme kavuşturmadığımız sürece istihbarat sistemine yeni kurumlar eklememizin devlet güvenliği anlamında bir fayda sağlamaktan öte hantallaşan bir bürokratik yapı ortaya çıkaracağı şüphesizdir. Çünkü kendilerinden beklenen faydayı sağlayamayan kurumların lağvedilmesi yahut bu kurumların eksikliklerini gidermek için yeni kurumların oluşturulması ile istihbarat sistemi içinde faaliyet gösteren devlet görevlilerinin algısını ve stratejik zihniyetini değiştiremezsiniz. Bu insanların paradigmaları, oluşturulan yeni kurumun stratejik yönelişine sirayet edecektir.

Mevcut istihbarat sistemimizin eksik yönlerini daha önceki yazılarımda da belirtmiştim. Bu eksiklikleri genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz:

Tüm bu problemlerin derin tarihsel kökleri vardır ve çoğu kemikleşmiştir. Bu problemleri çözüme kavuşturmak her ne kadar zor olsa da ortaya sağlam bir irade konulduğu zaman kolaylıkla aşılabilecek problemlerdir. Ayrıca şunu unutmamak gerekir ki siyasal tarihimize baktığımız zaman devlet güvenliği ve siyasal yaşamla alakalı problemlerin çözümsüz kalmasının sebebi çözümlerinin olmaması yahut eldeki imkânların var olan çözümü hayata geçirmeye yetmemesi değil, belli odaklarca bu çözümlerin istenmemesidir. Geleceğin dünyasında ihtiyaçlara cevap veren etkili bir istihbarat sistemi için mevcut problemlere şu şekilde çözüm önerileri getirilebilir:

Türk halkının gözünde MİT’in illegal faaliyetlerin odağı konumunda olması

Kabul etmek gerekir ki doğası gereği istihbarat “etik ile reelpolitiğin üzerinde durduğu tahterevalli” gibidir. Zaman zaman yürütülen faaliyetin getirdiği bir zorunluluk olarak istihbarat elemanları kendilerini illegal işlerin içinde bulabilirler. Ancak Sun Tzu’nun da belirttiği gibi istihbarat denilen şey düşmanın içinde bulunduğu durumu bilen insanlardan elde edilmelidir. Hal böyle olunca istihbarat elemanları için bilgi elde etmenin en iyi yolu bazı durumlarda hedef kitlenin içine sızmak olabilir. Dünyadaki tüm istihbarat teşkilatları için bu durum böyledir. İstihbarat teşkilatının illegal oluşumların içine sızması yahut görevin gereği olarak –belli bir değerler çerçevesi içinde kalmak kaydıyla– temas kurmaları yadırganacak bir durum değildir. Peki, başka ülkelerin istihbarat servislerinin bu tür faaliyetleri kendi halkları gözünde küçültücü bir etki yapmazken neden Türkiye’de MİT gibi onurlu bir kurum illegal faaliyetlerin odağı olmakla suçlanıp halk nazarında küçük düşürülmektedir?

Bu durum istihbarat sisteminde “gizlilik-şeffaflık dengesinin” doğru bir şekilde kurulamamasında dolayı meydana gelmektedir. İnsanlar siyasi ideolojilerinin kamçılamasıyla hakkı olmadığı halde devlet yönetimi ile alakalı tüm ayrıntıya vakıf olmak istemektedir. Ancak insanların mahremi olduğu gibi devlet mekanizmasının da bir mahremi vardır ve bu mahrem alanın büyük bir çoğunluğunu istihbarat oluşturmaktadır. Doğası gereği gizli kalması gereken istihbarat dünyası vatandaşın şeffaflık talebi üzerine yahut siyasi çıkarlar uğruna deşifre edilmemelidir. İstihbarat faaliyetlerinin mahiyeti ne olursa olsun gizli tutulması hem devlet güvenliği anlamında hem de operasyonu yürüten istihbarat elemanlarının ve ailelerinin güvenliği anlamında elzemdir. Ancak bizim ülkemizde siyasi hırslar uğruna çok kritik görevler icra etmiş istihbaratçıların kimlikleri ve görevleri deşifre edilmiş ve hayatları tehlikeye sokulmuştur. Örnek vermek gerekirse Abdullah Öcalan’ı İmralı’da sorgulayan komutanlardan birisi Hasan Atilla Uğur’dur ve 1 Temmuz 2008 tarihinde gözaltına alınana kadar kimse onun bu sorguyu yaptığını bilmiyordu. Abdullah Öcalan avukatlarına sürekli kendisini sorgulayanların kimliklerini soruyordu. Güvenlik nedeniyle hem devlet hem de kendisi bunu gizli tutmuştu. Gözaltına alındıktan sonra ise devlet bu gizliliği sağlayamadı ve kimliği deşifre oldu. Kendisinin ve ailesinin hayatı tehlikeye girdi.[2]

Halkın istihbarata ve istihbaratçıya bakış açısını değiştirmenin birinci yolu gizlilik-şeffaflık dengesinin doğru bir şekilde kurulmasıdır. Bunun yolu da kanuni düzenlemeden geçmektedir. 26.04.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6532 sayılı Kanun ile birlikte 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’na önemli yenilikler getirilmiştir. Bu bağlamda yasa koyucu 6532 sayılı kanunun ile 2937 sayılı kanuna şu maddeyi eklemiştir:

MADDE 3- 2937 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin………….onuncu fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.

d) Görevlerini yerine getirirken gizli çalışma usul, prensip ve tekniklerini kullanabilir.[3]

Milli İstihbarat Teşkilatı’nın bu yasa değişikliğine bakış açısı şu şekildedir: “Dünyanın hemen her bölgesinde istihbari faaliyetler gizli çalışma usul, prensip ve teknikleri ile yürütülmektedir. Bu gizliliğin sağlanmasında istihbari faaliyetlerde görevlendirilenlerin güvenlikleri önem taşımaktadır. Bu kapsamda 6532 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemeyle istihbari faaliyetlerde görevlendirilen şahısların, kimliklerinin değiştirilmesi gibi deşifre olmalarını önleyici tedbirlerin alınabilmesine imkân sağlanmıştır. MİT’in önleyici istihbarat kapasitesinin yapılan kanuni düzenlemeler ile artırılması, toplumun huzur ve güvenliğine yönelebilecek tehditlerin büyümeden engellenmesi bakımından büyük önem taşımaktadır.”[4]

İstihbaratın zihinlerde reaktif yönüyle yer etmesi

Günümüzde “haber alma” olarak Türkçeleştirilen “istihbarat” kelimesi köken olarak Arapça bir kelimedir. Bu Türkçeleştirme aslında toplum ve devlet olarak istihbarat denilen faaliyet hakkındaki paradigmamızın derin ipuçlarını içermektedir. Ülkemiz genel olarak Ortadoğu ve Arap kültürü etkisinde toplumsal dinamiklerini şekillendirmiş ve bu durum hiç şüphesiz felsefi boyutuyla, devlet teşkilatlarımızın yapısına ve işleyişine de menfi/müspet tesir etmiştir. Ortadoğu kültüründeki bu isimlendirmeye bakarsak istihbaratın insanların zihninde reaktif yönüyle yer ettiğini görürüz. . Doğu kültüründe “haber, bilgi” kavramları etrafında şekillenen bu çok önemli devlet faaliyeti Batı kültüründe “zekâ, akıl” kavramları etrafında şekillenmiş, isimlerine de bu şekilde yansımıştır.

Tüm dünyada istihbarat analistleri düşünen, mantıksal ve bilimsel metodu birleştirip uygulayan kişiler olarak istihbarat dünyasında geçmişte olduğundan daha fazla ilgi görmeye başlamışlardır. İstihbarat teknolojisi ve gizli bilgi toplama teknikleri önemli olmakla birlikte, politika üreticilerin karşı karşıya oldukları karmaşık ulusal güvenlik sorunlarına ilişkin “düşünceye dayalı bir analiz” daha üstündür.[5]

İstihbarat demek olan biteni haber almak değil olacak olanı öngörebilmektir. Bizim toplumumuz istihbarata sadece reaktif yönüyle yaklaşmakta ve bu sebepten dolayı da bu faaliyete hak ettiği değeri vermemektedir. Halkın bu konuya böyle bakmasından daha vahim olanı ise bürokraside ve siyasette karar alıcıların istihbarat algısının bu yönde şekillenmesidir. Böyle bir istihbarat algısı doğal olarak beraberinde reaktif hareket eden bir istihbarat teşkilatını getirecektir. Bu çok tehlikeli bir durumdur. Bu algı çerçevesinde şekillenen bir bürokratik yapı ve istihbarat sistemi, muadilleri geleceğin dünyasını anlamlandırmak ve şekillendirmek için ter dökerken, günümüz şartlarını anlamlandırmakta bile güçlük çekerler.

İstihbarat sisteminin etkili bir denetimden yoksun olması

İstihbarat her ne kadar gizli yürütülmesi gereken bir faaliyet olsa da milli menfaatlerden uzaklaşılmaması için etkili bir denetim altında olması gereken bir faaliyettir. Etkili bir denetim mekanizmasından yoksun olan istihbarat sistemlerinde kurumlar siyasi iradenin siyasi menfaat sağlamak adına kullandıkları bir argümana dönüşmektedir. Dünya tarihine bakacak olursak “Watergate Skandalı” bu durumun en çarpıcı örneklerindendir.

Görevleri gereği yasadışı oluşumların içine sızmak zorunda olan yahut temas kurmak zorunda kalan istihbarat teşkilatlarının milli menfaatler çizgisinde kalıp kalmadıklarının belirlenmesi ve gereken durumda gereken müdahalenin yapılabilmesi için de etkili bir denetim mekanizması zorunludur. Etkili bir denetim mekanizmasının varlığı halk nazarında da istihbarat teşkilatlarına karşı oluşabilecek menfi algıların önüne geçilmesini sağlayacaktır ve “gizlilik-şeffaflık dengesinin” sağlanmasında atılacak en somut adım olacaktır.

İstihbarat hizmet ve sağlayıcılarının denetim, gözetim ve kontrolünü sağlıklı bir şekilde yürütmek, onlardan en verimli şekilde yararlanmak yasama, yürütme ve yargının ortak sorumluluğunda olan yahut olması gereken bir şeydir. Gelişmiş modern ülkelerde çoğunlukla bu denge gözetilir. İstihbarat örgütleri görev alanlarına göre ilgili bakanlıklar bünyesinde yer alırlar ve görev alanları iyi tanımlanmıştır. İlgili Bakan, bakanlığı bünyesindeki güvenlik ve istihbarat konularına ilişkin politikaları belirlemede birincil yetki ve sorumluluklara sahiptir. Bunların parlamenter denetim ve kontrolünü sağlayan komiteler söz konusudur. İstihbarat komitelerinin bu teşkilatların politika ve uygulamalarının gerek belirlenmesi ve gerek denetim ve kontrolü üzerinde önemli yetkileri vardır.[6]

Ülkemizde bu bağlamda yetersiz de olsa çalışmalar sürmektedir. 6532 sayılı Kanunu’nun 12. Maddesi ile 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’na eklenen maddede Güvenlik ve İstihbarat Komisyonu’nun görevleri şu şekilde sıralanmıştır:

Kanunda sayılan bu yetkilere baktığımız zaman kurulan bu komisyonun modern devlet sistemlerindeki denetim görevini icra kabiliyetinden çok uzak olduğunu görürüz. Komisyonun “görüş ve öneri sunmak” ve “gelişmeleri izlemek” dışında aktif bir görevi kanunen yoktur. Yani istihbarat faaliyetlerinin yargısal denetimi dışında bunu tamamlayacak bir “parlamenter denetim” mekanizması henüz yoktur. Ancak MİT bu görüşte değildir ve konuya şu şekilde yaklaşmaktadır:

“MİT hâlihazırda, ülkemizin hukuk sisteminde kamu idarelerinin tabi olduğu tüm denetim mekanizmalarına tabidir. 6532 sayılı düzenlemeyle birlikte, Cumhuriyet tarihinde ilk defa MİT’in millet iradesinin doğrudan temsil edildiği TBMM tarafından denetlenmesinin önü açılmaktadır. TBMM bünyesinde kurulacak olan Güvenlik ve İstihbarat Komisyonu ile demokratik ülkelerde mevcut olan önemli bir mekanizma ülkemize de kazandırılmaktadır.

MİT Müsteşarı’nın oluşturacağı bir Komisyon tarafından Teşkilat uhdesindeki bilgi ve belgelerin kullanıma ve paylaşılma açılmasının ve bunların akademik çalışmalar ile her türlü yayın ve edebi eserde kullanılmasının da önü açılarak tarihe tanıklık edilmesi açısından önemli bir gelişmeye imza atılmıştır.”[8]

MİT’in siyasallaşmış bir kurum olduğunun düşünülmesi

MİT hiyerarşik olarak Başbakanlığa bağlıdır ve Başbakanlık ile arasında herhangi bir denetleme komisyonu veya istihbarat konseyi yoktur. İstihbarat sistemimizin kalbini oluşturan MİT’in siyasal irade ile olan bu yakın bağı, kurumun siyasallaştığının düşünülmesine sebep olmuştur. Mevcut sistem böyle iken MİT tarafından yürütülen faaliyetler ülke menfaatinden öte siyasal iradenin menfaatlerine yönelikmiş gibi bir algı oluşturmaktadır. Özellikle 2000’li yıllardan sonra teşkilat içindeki askeri vesayetin kırılmış olmasıyla beraber görev yapan sivil müsteşarlar, hükümet ile daha yakın bağlar kurmaya başlamıştır ve bu görüntü belli odaklarca suiistimal edilip MİT’in siyasallaştığı yorumu yapılmıştır.

Devlet güvenliği bağlamında kurumlar, hükümetin emirleri doğrultusunda hareket ederek milli menfaatler doğrultusunda hizmet etmelidir. Bu bakımdan istihbarat sisteminin unsurlarının tamamen siyasi iradeden bağımsız olarak hareket etmesi düşünülemez. Ancak bu konuda sicili pek de temiz olmayan bir sistem söz konusu olduğundan ve gerekli denetleme mekanizmaları mevcut olmadığından bu konuda yapılan eleştiriler çok da yersiz değildir.

1970-80 arası tarihlere baktığımız zaman MİT, küresel sistemde ülkenin ve kurumun pozisyonunu doğru belirleyememiş ve kurumun siyasallaştığını düşündürecek faaliyetlere girişmiştir. Güçlü bir milli iradenin ortaya koyulamadığı süreçlerde devlet kurumlarında bu tür eksen kaymaları görülmesi olasıdır. Konjonktür ne olursa olsun istihbarat kurumları her türlü siyasi kesime eşit mesafede durarak görev icra etmeli ve siyasi iradenin bu tarafsızlığa gölge düşürecek istihbarat ve güvenlik politikalarından belli denetim mekanizmaları vasıtasıyla uzak durmalıdır. Aynı şekilde siyasi irade de istihbarat kurumlarının bu hassasiyetini göz önünde bulundurarak hareket etmelidir.

Bu algının yıkılması için istihbarat sistemi kanaatimce en genel anlamda şu şekilde çalıştırılmalıdır:

İstihbaratta iç-dış istihbarat ayrımına kurumsal olarak gidilmemesi

Ülkemizde istihbarat sistemi iç ve dış olarak ayrılmamıştır. Siyasi irade ve MİT bu konuyla alakalı kendilerince haklı görüşler öne sürerek bu ayrımın yapılmasının gerekli olmadığını söylemektedir. Ancak daha önce de belirttiğimiz gibi istihbarat, kendi kuralları ve doğası olan istisnai bir alandır. İstihbarat alanında düşünecekseniz devlet güvenliği anlamında diğer kurumlar bakımından kabul görmüş genellemeleri temel alamazsınız. Şöyle ki istihbarat teşkilatlarında kendi içinde her birim apayrı bir dünyadır. Bir stratejik istihbarat uzmanı ile bir kontrespiyonaj uzmanı birbirlerinin alanında çalışamazlar, çalışırlarsa verimli olmazlar. Yani istihbarat o kadar geniş bir alandır ki her faaliyet için ayrıca uzmanlaşma gerektirir. Her branşta çalışan elemanların paradigmaları birbirlerinden çok ayrıdır.

Bu bağlamda değerlendirildiğinde iç istihbarat ve dış istihbarat gibi çok temel iki alanın tek bir teşkilatta birleştirilmesi beraberinde verimsizliği getirir. Lafzen baktığımız zaman sanki aynı faaliyetin içte ve dışta olanı olarak algılansa da aslında durum böyle değildir. İstihbarat fonksiyonel olarak en genel anlamda “stratejik istihbarat” ve “taktik istihbarat” olarak ikiye ayrılabilir.

“Doğru bilgiye dayanarak geleceğe ilişkin gerçekçi öngörülerde bulunabilmek, imkân ve riskleri tahmin etmek ve olayları önceden kestirebilmek için sosyal bilimlerin ve teknolojinin sunmuş olduğu imkânlarla bilgi toplamak gerekmektedir. Bu bilgileri analiz etmek suretiyle geleceğe yönelik kararlar alma ihtiyacı, bir anlamda “strateji” ve “istihbaratın” kesiştiği bir alanı, “stratejik istihbarat” olgusunu ortaya çıkarmıştır. Bu çerçevede stratejik istihbaratın temel fonksiyonunun, geleceğe dair uyarılar yaparak izlenecek politikaların üzerine tesis edilebileceği bilgi, değerlendirme, analiz ve öngörüyü sağlamak olduğu söylenebilir.”[9] İç politika ile alakalı da muhakkak stratejik istihbarat çalışmaları yapılmalıdır ve yapılmaktadır, ancak stratejik istihbarat genel anlamda dış politika ile alakalıdır. Dış politika ile alakalı olarak stratejik istihbarat yapacak istihbarat analizcilerinin taktik istihbarat ile alakalı çalışan elemanlardan çok daha farklı bir eğitime tabi tutulmaları ve daha güçlü bir entelektüel zemine sahip olmaları gerekmektedir.

Tüm bunlar değerlendirildiğinde istihbarat sistemimiz iç ve dış istihbarat anlamında şu şekilde oluşturulmalıdır:

MİT’in operasyonel yetki ve kabiliyetinin olmaması

MİT bugüne kadar kanun gereği operasyon yapma yetkisine sahip değildi. (Bu konuyla alakalı geçmişte ayrıca bir yazı yazmıştım) Özellikle dış ülkelerde gerçekleştireceği operasyonlarda istihbari faaliyetleri bitirdikten sonra askeri operasyon için “Genelkurmay Özel Harekât Daire Başkanlığı” ile ortak hareket etmek durumunda kalıyordu. Günümüzde de bu durum devam etmektedir. Dünya üzerindeki gelişmiş ülkelerin istihbarat teşkilatlarına baktığımız zaman tamamına yakınının operasyonel yetkiye ve kabiliyete sahip olduğunu görürüz. Hatta dünya üzerinde operasyonel kabiliyeti ile deyim yerindeyse nam salmış teşkilatlar vardır ve bu teşkilatlar herkesin üzerinde görüş birliğine varacağı gibi dünyanın en gelişmiş istihbarat teşkilatlarıdır.

İstihbarat mahrem bir alandır ve yürütülen faaliyetlerin azami ölçüde gizli olması gerekir. Hele ki yurtdışı görevlerinde bu gizlilik hem personelin can güvenliği hem de operasyonun tehlikeye düşmemesi bakımından son derece önemlidir. MİT’in operasyonel faaliyetlerini her ne kadar bu ülkenin kurumları yerine getirse de bu durum hem operasyonların gizliliği tehlikeye girdiği için hem de başarısız olan operasyonlar sonucunda kurumlar birbirlerini suçlayıp yıprandığı için sakıncalıdır.

Daha önce de belirttiğimiz gibi 17/4/2014 tarihinde yürürlüğe giren 6532 sayılı kanunun birinci maddesi ile eklenen ‘h’ bendi yurt içi ve dışında operasyonel yetki anlamında açık kapı bırakmıştır. Kanun maddesine göre MİT, dış güvenlik, terörle mücadele ve millî güvenliğe ilişkin konularda Bakanlar Kurulunca verilen görevleri yerine getirmekle mükellefti.[10] Bu madde MİT’e operasyonel yetki verilebileceği şeklinde yorumlanmıştır.

6532 sayılı kanun ile getirilen değişiklik her ne kadar operasyonel yetki anlamında açık kapı bıraksa da bu yetkini kanunda açıkça verilmesi gerekmektedir. Çünkü bu tür yoruma açık maddeler kurumların siyasi tartışmalar ile yıpranmasına sebep olmaktadır. Ayrıca kanunen operasyonel yetki verilmiş olsa bile önemli olan bunu hayata geçirmektir. Verilecek bu yetkinin pratikte uygulanabilmesi için de MİT içinde operasyonel kadrolar yetiştirilmelidir.

İstihbarat kurumları arasındaki koordinasyon eksikliği

Prof.Dr.Mahir KAYNAK’ın deyimiyle “darbeli demokrasiye” sahip ülkemizde çalkantılı siyasal süreçler beraberinde hantal ve güvensiz bir bürokrasi anlayışı getirmiştir. Güvensizden kastım hem halka olan güvensizlik hem de devlet güvenlik mekanizmasındaki kurumların birbirine karşı olan güvensizlikleridir. Halka olan güvensizlik devlet yapımıza en basit anlamda “fişleme kültürü” şeklinde yansımışken kurumların birbirlerine olan güvensizlikleri “istihbarat savaşları” şeklinde yansımıştır. Milli menfaatler ve devlet güvenliği doğrultusunda müşterek hareket etmeleri gereken kurumlardan kimi kendisini “laikliğin koruyucusu”, kimi “devletin koruyucusu” kimi ise ‘’toplumsal düzenin koruyucusu’’ ilan etmiş ve bundan dolayı da sürekli birbirleri ile savaş halinde olmuşlardır.

Kurumlar arası bu savaş daha çok istihbarat zemininde olmuştur. Tabi oldukları kanunlar gereği siyasi arenada doğrudan etkinlik sergileyemeyen kurumlar bu eksikliği istihbarat alanında birbirlerini mağlup ederek kapatmaya çalışmışlardır. Zaten hiç şüphesiz istihbarat savaşları vasıtası ile siyasi anlamda yaratmak istedikleri etkiyi yaratmayı başarmışlardır. Müslüm Gündüz vakası asker ile polis arasındaki istihbarat savaşları açısından gayet popüler bir örnektir.

Birbirlerine güveni olmayan savaş halindeki kurumlardan koordineli bir şekilde çalışarak devlet güvenliğine müşterek katkı sunmalarını beklemek çok zordur. Birbirlerinden istihbarat saklamayı bırakın birbirlerine karşı kontrespiyonaj faaliyetleri yürüten kurumlarımız ayrı ayrı değerlendirildiğinde güçlü kurumlar olmasına karşın birbirlerinin enerjisini yok ederek devlet güvenliği anlamında zafiyet oluşturmaktadır. Bu problemin giderilmesi için yapılması gerekenler kanaatimce şunlardır:

SONUÇ

Tüm bu bilgiler ışığında son olarak kısaca geleceğin dünyasında devlet güvenliği anlamında daha etkili olabilecek güçlü bir Türk istihbarat sisteminin nasıl şekillenmesine dair kanaatlerime yer vereceğim.

Öncelikle Türkiye’nin ihtiyaçlarına cevap verebilecek yeni bir istihbarat sistemi inşa ederken geçmişte yaptığımız gibi kurum kapatıp kurum açmak yolunu tercih etmek yerine mevcut kurumların aksayan yönlerini gidermeli ve bu kurumların stratejik zihniyetlerini revize etmeliyiz. Halk unsurunu her zaman göz önünde bulundurmalı ve halkın devlet güvenlik kurumlarına bakış açısındaki algı yanlışlıklarını giderecek politikalar üretmeliyiz.

2000’li yıllardan sonraki istihbarat sistemimizi incelediğimiz zaman özellikle son yıllarda sistemli bir genişleme göze çarpmaktadır. Örneğin 2006 yılında Başbakanlı Güvenlik İşleri Başkanlığı genel müdürlük statüsüne dönüştürülmüştür. 2011 yılında 5952 sayılı kanun ile “Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı” kurulmuştur. Nisan 2014’de 6532 sayılı kanun ile MİT bazı alanlarda daha güçlü bir hale getirilmiştir.

Bunlar hiç şüphesiz güzel gelişmelerdir ancak ülkedeki siyasal süreçle beraber değerlendirildiğinde karşımıza daha farklı bir tablo çıkmaktadır. İlk olarak devletin PKK konusunda çözüm sürecine giriştiği bir dönemde KDGM gibi terörle alakalı konularda devlet kurumları arasındaki koordinasyonu sağlamak için bir kurum oluşturulması pek yerinde bir hamle olarak görülmemektedir. Zaten baktığımız zaman KDGM’nin hiçbir zaman etkili bir teşkilat olamadığı görmekteyiz. Bu durum akıllara şu soruları getirmektedir; acaba siyasi iradenin 2023 gibi bir hedef koyduğu bir konjonktürde bize anlamsız gelen hareketler Türkiye’nin stratejik planları çerçevesinde yeni istihbarat sistemi için atılan tohumlar mıdır? Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN’ın başbakan olduğu dönemde, aynı zamanda KDGM kurulmadan hemen önce, Mayıs 2010 tarihinde Brezilya’ya giderken söylediği “MİT’in birinci derecede ağırlıklı görevi yurtdışı istihbaratıdır.” söylemi bu bağlamda bir mesaj olarak değerlendirilebilir mi?

Tüm bunlar çerçevesinde kanaatimce gelecekte Türk istihbarat sistemi şu şekilde oluşturulmalıdır:

“Kara Vasıf Bey ile birlikte Mondros Mütarekesi’nden sonra Karakol Cemiyeti’ni kuran, milli mücadele sürecinde Anadolu’ya silah ve subay kaçırmakla görevli istihbaratçımız “İsa” kod adlı GALATALI ŞEVKET’in aziz hatırasına ithaf… Ruhu şad olsun… Saygılarımla…”

[1] Ahmet DAVUTOĞLU, Stratejik Derinlik, Küre Yayınları, 80.Baskı, İstanbul, Kasım 2012,  sf.17

[2] Saygı ÖZTÜRK,  Apo Olayının Perde Arkası, Doğan Yayıncılık, 4.Baskı, İstanbul, Mayıs 2009, sf.73-76

[3] 6532 Sayılı “Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, madde.3

[4] http://www.mit.gov.tr/2937.html, (25.03.2015 Tarihinde Erişilmiştir)

[5] Ertan BEŞE ve Merve SEREN, “Stratejik İstihbarat Olgusunun Teorik Çerçevesi, Unsurları ve Terörle Mücadele Politikaları Açısından Rolü ve Önemi’’, Polis Bilimleri Dergisi, Cilt:13, Ankara, 2011, s.123-145

[6] Onur SEÇKİN, “ Devlet Güvenliği Kapsamında İstihbarat Alanında Karşılaşılan Sorunlar’’, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2010, sf.47

[7] 6532 sayılı ‘’Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’’, madde.12

[8] http://www.mit.gov.tr/2937.html, (25.03.2015 Tarihinde Erişilmiştir)

[9] Ertan BEŞE ve Merve SEREN, a.g.e. , sf.127

[10] 2937 sayılı ‘’Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’’, madde.4/h