Siyasi Coğrafya’da De Facto-De Jure Kavramları ve Bölgeleri

De Facto ve De Jure kavramları siyaset biliminde, jeopolitik konularda veya nüfus sayımlarında karşılaşılan, ancak günlük hayatta pek de aşina olunmayan kavramlardır. Siyasi tartışmalarda bile adından bahsedilmeyen bu kavramlar, aslında Türkiye’nin de içinde bulunduğu jeopolitik konularda (KKTC) örnekler barındırmaktadır.

De Facto ve De Jure kavramlarının jeopolitik olarak incelemeden önce, anlamlarını ele almak daha faydalı olacaktır. Her iki kavram da Latince kökenlidir ve birbirlerinin zıttı olaraktan nitelendirilebilinir. De Facto kelime anlamı olaraktan “gerçekte olan-fiili-uygulamada olan” gibi anlamlar taşımaktadır. De Jure ise “kanuna göre-hukuka göre” anlamlarını taşımaktadır. Her iki kavram incelendiğinde zıt gibi görünmeyebilir, ancak örnekler incelendiğinde iki kavramın aslında birbirinden farklı olduğu anlaşılacaktır.

Örneğin Türkiye’de bulunan herhangi bir haritayı elimize aldığımızda yavru vatan KKTC ile GKRY’nin ayrı olduğu ve her ikisininde farklı birer devlet olduğu görülür.

Dünya’da De Facto bölgelere en güzel örneklerden birisi olan KKTC bağımsız bir devlettir. KKTC uluslararası ilişkilerde Türkiye ve Libya tarafından tanınmış bir devlettir. Bu kadar az ülke tarafından tanınması KKTC’yi uluslararası alanda yok sayamaz. Çünkü o bölgeye gittiğinizde, De Facto kavramında geçen “gerçekte olan-fiili” durumla karşılaşılacaktır. Şöyle ki, KKTC’de dalgalanan bir bayrak, Türk askeri veya bağımsız bir meclis bulunmaktadır. Böylesi durumlarda Rumların veya Yunanların iddia ettiği şekilde KKTC’yi kimse yok sayamaz. Yok sayma durumları ancak kağıt üzerinde kalacaktır, çünkü o bölgeye gitmek istediğinizde vize için karşılaşacağınız devlet bellidir.

De Jure haritalarında ise Kıbrıs adasının haritası şu şekildedir:

Yine yanı başımızda komşumuz olan Gürcistan’da da De Facto devletler mevcuttur. Abhazya ve Osetya devletleri Rusya desteği ile Gürcistan’dan fiili olaraktan ayrılmış ve birer De Facto devlet haline gelmişlerdir.

Normal haritalarda gördüğümüz De Jure hali ise şu şekildedir:

Dünya’da birçok örneği bulunan De Facto devletler, haritalarda gözükmemesine rağmen gerçekte mevcudiyetleri bulunmaktadır. Yine Suriye haritasına bakıldığında kim Suriye’nin tek parça olduğunu söyleyebilir?

Dolayısı ile haritalar bizleri yanıltabilir. Dünya’nın herhangi bir yerinde seyahat ettiğinizde birden bire yolların askerler tarafından kapatıldığını ve size kimlik sorduklarını görebilirsiniz. Moldova’da giderken birden yolunuz tanklar ile kesilebilir veya bir Türk toprağı olan Azerbaycan Dağlık Karabağ’a yaklaştığınızda Ermenistan tarafından mermiler tarafından karşılaşabilirsiniz.