Orta Asya’daki 5 Türk Devleti’nin Yeraltı Kaynakları

Orta Asya’da yer alan bağımsız Türk Cumhuriyetleri dış politikadaki sessizliğini koruyan ülkeler olarak biliniyor. Dünyaya en açık Türk devleti Azerbaycan, en kapalı ülke ise Türkmenistan. Ekonomilerinin büyük bir kısmı yeraltı kaynaklarına dayanan Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan, Kazakistan ve Türkmenistan‘ın bilinen yeraltı kaynakları neler? Petrol ve doğal gaz zengini olan Türk Cumhuriyeti hangisi?

Bu yazımızda Türk cumhuriyetlerinin yeraltı kaynaklarını sizler için derledik.

Azerbaycan

Türkiye’nin ‘kardeş ülkesi’ ve Türk Cumhuriyetleri arasında en güçlü ordularından birine sahip olan Azerbaycan, petrol ve gaz yatakları ile bölgede güçlü bir ülke profiline sahip. Azerbaycan denildiğinde akla petrol ve gaz yatakları gelmektedir. Türkiye’de birçok birçok yatırımı da bulunan kardeş ülkenin topraklarının yüzde 70’i petrol ve gaz yataklarından oluşmaktadır. Bu madenlerin büyük bir kısmı yerin 3000 metre altında yer almaktadır. Hazar Denizi’nde de paya sahip olan ülkenin, Bakü-Ceyhan Boru Hattı projesiyle kaderi değişmiş, son olarak da Avrupa’ya gaz ihraç etmenin hedeflendiği TANAP ile gelirini ikiye katlayacağı belirtilmektedir.

Yaklaşık 10 milyon nüfusu ile 53 milyar dolar GSYİH’ye sahiptir. Petrol ve doğal gazın yanında ülke’de Demir, mangan, titan, kromit, Bakür, kobalt, polimetal, sürme, altın, gümüş, molibden v.s. yatakları mevcuttur.

2018 verilerine göre Azerbaycan, en fazla petrole sahip ülkeler listesinde 19. sırada yer almaktadır.

Kırgızistan

Diğer Türk devletlerine göre yeraltı kaynaklarından en yoksun olan ülke Kırgızistan. Almazbek Atambayev ile özdeşeleşen ve şu anda Sooronbay Ceenbekov’un devlet başkanı olduğu ülke Türkiye ile FETÖ nedeniyle bazı sorunlar yaşamakta. En önemli yeraltı kaynakları, kömür, altın, uranyum, cıva, çelik, antimuan, tungsten, çinko, kalay, kurşun olsa da; ülke belirgin ve konumunu güçlendiren bir madene sahip değil.

Özbekistan

Ülke topraklarının yüzde 60’ına yayılan petrol ve doğalgaz yatakları, 5 ayrı bölgede 78 kuyudan çıkarılan petrol ve doğal gaz ile ülke ekonomisinde büyük bir paya sahip. 92 kuyuda sondaj çalışmalarının bulunduğu Özbekistan’da toplam petrol yatakları rezervi 5 milyar 300 bin ton, doğalgaz yatakları rezervi ise  5 trilyon 95 milyar metreküp ve toplam altın yatakları rezervleri de 3 bin 350 ton civarında.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “Rusya’nın güvenli müttefiki, stratejik ortağı” olarak nitelendirdiği Özbekistan, Rusya’ya askeri uçaklar için hava sahasını da açmıştı.

Kazakistan

Ülkenin kurucu lideri Devlet Başkanı Nursultan’ın istifa ederek görevi bıraktığı Kazakistan; 1.225 mineral tipte toplam 493 rezerve sahip, Orta Asya ülkeleri arasında en çeşitli yeraltı kaynaklarına sahip ülke konumunda. Çin ve Rusya’nın ardından Asya kıtasında bor madenine sahip üç ülkeden biri olan Kazakistan, uranyum yataklarının zenginliği itibarıyla dünya ikincisi.

Toplam petrol rezervi 5 milyar tonu geçmektedir. Bu rezervlerin yüzde 75’i Kaşagan, Karaçaganak ve Tengiz petrol sahalarında yer alıyor. 2017 yılında 60’tan fazla yer altı kaynağının açık satışa çıkaran, Rusya’nın nükleer silahlarının konuşlandırdığı ülkede bilinen dünya rezervleri ve sıralamaları şöyle:

Çinko, tungsten ve baryum rezervlerinde dünyada birinci, gümüş, kurşun ve kromit rezervlerinde ikinci, bakır ve florit rezervlerinde üçüncü, molibden rezervinde dördüncü ve altın rezervinde altıncıdır.

Ana maden rezervleri; petrol (5,4 Milyar ton), doğal gaz (3 trilyon metre küp), kömür (31,3 Milyar ton), çinko (237,3 bin ton), bakır (444,8 bin ton), krom (dünya rezervinin %30‘u), manganez (dünya rezervinin %25‘i), kalay (3,6 bin ton), altın (16,9 bin ton), gümüş (396,4 bin ton), fosforit ,uranyum (4,3 Milyon tondan fazla) ve demir (bilinen dünya rezervlerinin %10’u).

Türkmenistan

Dünyanın Kuzey Kore’den sonra ‘dünyanın en kapalı ülkesi’ konumunda bulunan Türkmenistan yeraltı zenginlikleri bakımından oldukça zengin bir ülkedir. Bağımsızlık politikası BM tarafından onaylanan ülke uluslararası organizasyonlardan uzak, dış politikada Moskova’ya da Ankara’ya da temkinli ve dengeli yaklaşmaktadır.

Çeleken yarımadasındaki Nebit Dağ, Kum Dağ ve Okarem’de petrol ve doğal gaz yatakları bulunan ülkede Karakum’da doğalgaz, Gavrdak’ta kükürt, kurşun, Kara Boğaz Gölünde kalium, madeni tuz çıkarılmaktadır.

2018 verilerine göre Türkmenistan, en fazla doğal gaz rezervine sahip 4. ülkedir.

Yazıyı dünyanın en fazla petrol ve doğal gaz rezervine sahip ülkeler listesiyle sonlandıralım:

Kaynak: StratejikOrtak.com