NATO’nun Suriye Krizine Yönelik Adımları

Yazının temel araştırma konusu NATO’nun Suriye krizindeki rolünü incelemek ve bu bağlamda Suriye krizinin çözümünde yardımcı olabilecek NATO politikalarını ortaya koymaktır. NATO’nun bugün tek başına bir politika belirlemekten ziyade, ABD ve diğer Batılı devletlerin çıkarlarının örtüşmesi kapsamında NATO’nun Suriye Politikasının temel dinamikleri çoğunlukla ABD’nin ve daha az oranda ise diğer Batılı devletlerin genel Orta Doğu politikaları ile bağlantılı olarak belirlenmektedir. Çalışmada, bu açıklamalar ve Suriye politikaları analiz edilecektir.

NATO’nun Temel Suriye Politikaları

Nato’nun Suriye konusunda temel politikası,başlangıçta Esad yönetimine baskı oluşturarak demokratik hak ve özgürlüklerin artırılması, böylece olası bir iç savaşın önlenmesi yönünde olmuştur. Bu kapsamda uluslararası örgütlerin ve küresel güçlerin çabalarına destek vermiştir.

Suriye krizinin NATO’yu ilgilendiren önemli özelliği, NATO üyesi Türkiye’nin hemen güney sınırında olması ve bu krizin doğrudan doğruya NATO’yu ilgilendirmesidir.

Yaklaşık beş yıllık iç savaş süresince, Suriye krizi hem yayılma riski hem de sığınmacı sorunu nedeniyle bazı NATO ülkelerinin güvenliğini tehdit etmiştir. Ayrıca, ülkelerin ulusal güvenliği ile istikrarı için yeni önlemlere başvurmasına neden olmuştur.

İç savaşın şiddetlenmesi ve Türkiye’nin güvenliğini tehdit etmesi üzerine, NATO Türkiye’nin güvenliğini artırıcı tedbirler almıştır. Bu kapsamda NATO, 2012 yılında Türkiye’nin talebi üzerine kolektif savunma tedbirlerini uygulamaya koymuş ve “Patriot” hava savunma rampalarını ve füzelerini Türkiye’nin güneyindeki üç ilde konuşlandırma kararı almıştır.

2013 Yılında konuşlanan bu bataryalar, Suriye hükümetinin zayıflaması ve Suriye’den Türkiye’ye yönelik uzun menzilli füze tehdidinin ortadan kalkmasından sonra çekilmeye başlamışlardır. ABD, Almanya ve Hollanda füze bataryaları Ağustos 2015’te geri çekilmiştir. Mevcut durumda, sadece İspanya bataryası Türkiye’de görev yapmaya devam etmektedir.

Yine Türkiye’ye yönelik Suriye kaynaklı tehdidin artması üzerine 1 Aralık 2015 tarihinde NATO Savunma Bakanları toplantısında, Türkiye için ek kolektif savunma tedbirlerinin uygulanması kararı alınmıştır.

Özellikle Türkiye’nin hava savunmasının güçlendirilmesi bu tedbirlerin başındadır. Bu tedbirlerin, Türkiye’nin Rus savaş uçağını düşürmesinden sonra olası bir Rus tehdidine karşılık olarak alındığı değerlendirilmektedir.

Yine NATO, Şubat 2016’da, Türkiye-Suriye sınırında keşif ve gözlem görevlerinin arttırılması kararı almıştır.

NATO, Suriye krizinde bazen varlığı ile krizin daha da büyümesine veya şekil değiştirmesine neden olabilmektedir. 24 Kasım 2015’te Suriye’deki muhaliflere karşı bombardıman faaliyetine katılan ve Türkiye hava sahasını ihlal eden Rus savaş uçağının düşürülmesinden sonra Türkiye – Rusya ilişkileri olumsuz etkilenmiştir. Ancak, NATO’nun varlığı Rusya’nın krizi büyütmesine engel olmuş ve Türkiye’ye benzer bir yöntemle cevap ver(e)memesini sağlamış ve buna devam etmektedir.

Yukarıdaki açıklamalarda göründüğü üzere, NATO’nun Suriye krizine yönelik politikası aktif bir politikadan ziyade,uluslararası çabaları takviye edici yönde ve daha çok istihbarat,keşif,gözetleme ve bilgi paylaşımı ile sığınmacı akışının önlenmesi üzerinedir.

NATO’nun Suriye krizinde veya IŞID’e karşı yönelik operasyonlarda pasif bir politika izlemesinin nedenlerini şöyle sıralamak mümkündür.

• NATO tek başına devletlerden ayrı karar alan bir örgüt değildir.
• Üye ülkelerin oy birliği esasına göre karar alınan uluslararası kolektif savunma ve güvenlik teşkilatıdır.
• Üye devletlerin iradeleri NATO’nun kararlarını belirlemektedir.
• NATO mevcut yapısı ile ABD başta olmak üzere diğer Batılı Devletlerin (İngilitere,Almanya ve Fransa) ağırlığını hissettirdikleri bir ittifaktır.
• NATO’nun uluslararası kadroları,üyelerin NATO’nun bütçesine katkıları oranında belirlenmektedir.
• Bu devletler bütçenin büyük kısmını karşıladıkları için NATO içindeki karar mekanizmalarında önemli ağırlığa sahiptirler.
• Diğer üye ülkeler, NATO Karargahında,tasarının onaylanması aşamasında ret veya kabul şeklinde sürece katılmakta ve sonucu etkileyebilmektedirler.

Dolayısı ile ABD’nin istemediği bir kararın, NATO tarafından kabul edilmesi zor olmaktadır. Bu kapsamda ABD; Suriye konusunda aktif bir politika izlemediğinden NATO’da aktif bir yaklaşım göstermemektedir.

Sonuç olarak nato türkiye ilişkileri, türkiye suriye politikası, nato suriye kararı esas olarak ABD’nin Suriye’de izlemiş olduğu politika çerçevesinde belirlenmektedir.

Türkiye’nin sığınmacılar için Suriye’nin kuzeyinde uçuşa yasak bölge veya güvenli bölge tesisi etme çabalarına ABD ve NATO’nun olumsuz yaklaşımı bu kapsamda değerlendirilmelidir.

Sonuca gelecek olursak;

NATO’nun Suriye krizine yönelik politikası aktif bir politikadan ziyade,uluslararası çabaları takviye edici yöndedir. Özellikle, istihbarat, keşif, gözetleme ve bilgi paylaşımı ile sığınmacı akışının önlenmesi üzerine yoğunlaşmıştır. Bunun nedenleri özetle, NATO; Suriye’deki karmaşık muhalif yapı, olası bir müdahalenin Rusya ile çatışma riski yaratması, BM Güvenlik Konseyi’nde müdahele için karar alma zorluğu, bazı üye ülkelerin Suriye konusunda isteksizliği, ABD’nin Suriye politikası ile uyum sağlama çabası, Esad’ın yerine geçebilecek alternatif bir otoritenin bulunmaması veya yaratılmaması, Esad rejiminin yıkılması sonucunda IŞID’in tüm bölgeyi kontrol etme riskidir.

Bu gerekçelerden dolayı NATO Suriye’de iç silahlı çatışmaya silahlı unsurları ile müdahale etme politikası izlemektedir.

BM Güvenlik Konseyi Kararı olmaksızın NATO dahil hiçbir örgütün Suriye’ye müdahele etmemesi yerinde ve doğru bir yaklaşımdır.

NATO’nun uluslararası meşruiyeti olmayan bir operasyona katılması, İttifakın kazanımlarına gölge düşürebilecektir.

İbrahim Kart

Stratejik Ortak Misafir Yazar