Burundi İç Savaşı’nda (1993-2005) Ülke Siyaseti

Burundi Cumhuriyeti, Afrika kıtasının doğusunda yer alan bir ülkedir. Komşuları Ruanda, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Tanzanya’dır. Başkenti Gitega olan ülkenin resmi dilleri Rundice ve Fransızcadır. Halkın büyük bir çoğunluğu yerel dil Rundice’yi konuşmaktadır.

11.8 milyon nüfusa sahip olan ülkenin en büyük üç etnik grubu: Hutu,Tutsi ve Twalar.

Nüfusun %85’ini oluşturan Hutular ülkenin en kalabalık etnik unsurudur. Bunu %14 ile Tutsiler, %1 ile Twalar takip etmektedir.

Hristiyan inancına göre yaşayan insanların toplam nüfus içindeki oranı %84’dür. En yaygın ikinci din konumunda bulunan İslam dinine inananların nüfusa oranı %2-%5 arasındadır. Burundi 1 Temmuz 1962 yılında Belçika’dan bağımsızlığını kazanmıştır.

Burundi’de yaşanan siyasi krizin temeli kolonyal döneme dayanmaktadır. Belçikalılar sömürgeleştirdikleri bu topraklarda halkı sınıflara ayırmış ve Hutulara göre azınlık durumunda olan Tutsileri devletin önemli makamlarına getirmişlerdir. Genellikle çiftçilikle uğraşan Hutuların, çoğunluk olmalarına rağmen yönetimde söz sahibi olamamaları, aynı dili konuşan iki etnik unsur arasında günümüze kadar gelen bir mücadelenin oluşmasına yol açmıştır.

1992 yılında çok partili sistemin kabul edilmesiyle birlikte ülke bağımsızlık tarihinden beri ilk defa bir Hutu kökenli liderin yönetimi altına girdi.

Burundi Demokrasi Cephesi’nden Melchior Ndadaye Hazian 1993’te kısa bir süreliğine Burundi devlet başkanlığı görevinde bulunmuştur. Aynı yılın ekim ayında Tutsi askerleri tarafından öldürülmesiyle, sonrasında yaşanacak olan korkunç olayların fitili ateşlenmiştir.
Ndadaye’ye yapılan suikastin ardından devlet başkanlığına gelen isim, UPRONA’nın az sayıdaki Hutu üyesinden biri olan François Ngeze’dir.

Ngeze’nin kısa sürelik bir yönetimi ardından, yine aynı partinin Tutsi üyesi Sylvie Kinigi, Burundi Cumhuriyeti tarihinin ilk kadın devlet başkanı olarak ülkeyi yaklaşık altı ay yönetmiştir.

Ocak 2004’te Burundi Meclisi’nin verdiği kararla, hutu kökenli Cyprien Ntaryamira devlet başkanı olarak atanmıştır. 6 Nisan 1994’te Ruanda lideri Juvénal Habyarimana ve mevkidaşı Ntaryamira’nın bulunduğu uçak Ruanda’nın başkenti Kigali’de isyancılar tarafından düşürülmüş ve bu olay sonucunda 800.000’den fazla insanın hayatını kaybettiği Ruanda İç Savaşı başlamıştır.

Burundi’nin Hutu Meclis Başkanı Sylvestre Ntibantunganya 1 Ekim 1994’te devlet başkanlığına geldi fakat onun da sonu diğer Hutu liderleri gibi darbe ile görevinden alınmak olmuştur. Darbeyi gerçekleştiren Tutsi isyancı Pierre Buyoya, daha önce Eylül 1987’de Burundi’nin Tutsi başkanı Jean-Baptiste Bagaza’yı da askeri darbe ile devirmişti.

28 Ağustos 2000’de Nelson Mandela ve Julius Nyerere’nin arabulucuğunda Hutu-Tutsi güçleri arasında Tanzanya’nın Arusha kentinde bir barış antlaşması imzalandı. Antlaşma genel anlamda taraflardan herhangi birisinin kontrolsüz biçimde güçlenmesini engellemek ve meclisteki siyasi kadroların eşit şekilde yönetime katılmasını içeriyordu.

Pierre Buyoya 30 Haziran 2003 tarihinde istifa ederek antlaşma gereği görevini yardımcısı Domitien Ndayizeye’ye devretmiştir. Göreve başlayan Hutu lider Ndayizeye, 2003 yılının sonlarına doğru Hutulardan oluşan FDD(Demokrasiyi Savunma Kuvvetleri) ile iç savaşı sona erdirecek antlaşmalar imzalamıştır.

Devlet başkanı Ndayizeye, 19 Ağustos 2005 tarihindeki seçimlere adaylığını koymamış ve seçimin tek adayı Pierre Nkurunziza 26 Ağustos 2005’te görevi Ndayizeye’den devralmıştır.

Halil Karakuş

Stratejik Ortak Misafir Yazar