Afganistan ve Kadim Türk Yurdu: Güney Türkistan

Tarihe bakıp, zihnimizde bugün ve geçmiş arasında hayali bir köprü çizdiğimizde bu düşüncemizin sınırlarını belirleyen en büyük etken kültürdür. Bu sınırlara, bir milletin tarihi açısından bakıyorsak; o milletin dünden bugüne ne taşıdığı, diliyle, inançlarıyla, kendine has özellikleri ile medeniyete ne gibi katkıları olduğu dikkate alınmalıdır. Bu noktada konuya, mensubu olduğumuz Türk milleti açısından baktığımızda, tarih sahnesine çıktığımız günden beri yayından bir ok gibi fırlamış ve acuna yayılmışız. Türkler bağımsızlığına düşkünlüğü hasebiyle düşmanlarının her türlü girişimlerine rağmen her coğrafyada dün olduğu gibi bugün de ayaktadır. İşte bugün Türklerin yoğun olarak yaşadığı bölgelerden birisi de Afganistan sınırları içerisinde bulunan Güney Türkistan’dır. Güney Türkistan, Türklerin, gerek nüfusu, gerek Afganistan’ın üçte birini oluşturan yaşadıkları alanın genişliği itibariyle ve bahsedeceğimiz birçok etkenle birlikte adeta potansiyel bir bağımsız Türk devleti gibi görünmektedir. Nitekim Afganistan’ın sınırlarına ve komşularına bakarsak adı konulmamış bir Türk coğrafyası gözümüzün önüne gelmektedir.

Afganistan; doğu ve güneyde Pakistan, batıda İran, kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan, doğuda da küçük bir sınırla Doğu Türkistan (Çin) ile komşudur. Afganistan’ın kuzeyinde yani Güney Türkistan’da boy açısından baktığımızda Özbek ve Türkmen ağırlıklı olmak üzere az oranda da Kırgızlar gibi farklı Türk toplulukları yaşamaktadır. Bölge asırlarca Türk hakimiyetinde bulunmuş, birçok yerli ve yabancı kaynakta ülkenin kuzeyi; Güney Türkistan, Afgan Türkistan’ı, South Turkestan, Afghan Turkestan adlarıyla anılmaktadır. Son nüfus sayımına (2013) göre ülke nüfusu yaklaşık 40 milyon iken Türk nüfus bunun içinde %12’lik oranı kapsamaktadır. Ancak yine Doğu Türkistan’da, Sekelistan’da ve birçok Türk yurdunda olduğu gibi Güney Türkistan’da da Türkler arka plana itilmekte, dolaylı yoldan dışlanmaktadır. Nitekim nüfus konusunda devlet bürokrasisi tarafından negatif ayrımcılığa tabi tutuldukları için çoğu aile fertleri nüfus cüzdanı alamamaktadır. 7 kişilik bir aileden ortalama 2 kişinin kaydı bulunmaktadır. Dolayısıyla %12 olarak belirtilen nüfus oranının gerçekliği, üstü örtülen gerçeklerin altında kalmaktadır. Türklerin yoğun olarak yaşadığı yerlerde özellikle kırsal kesimde güvenlik güçleri az sayıda bulunmakta ve bu durumda halk Taliban ile karşı karşıya kalmaktadır. Sivil halk ya katliamlara uğramakta ya da göç etmek zorunda kalmaktadır. Bu da Güney Türkistan’da hayatı ve ayrıca nüfusu olumsuz etkilemektedir.

Afganistan, dolayısıyla Güney Türkistan, yıllardır iç savaşla ve Taliban gibi terör örgütlerinin saldırılarıyla uğraşmaktadır. Ancak bu durumu daha da ağır hale getiren Taliban ile mücadelede ön planda olan Türk komutanların yönetenlerce baskı altına alınmasıdır. Nitekim Türklerin yoğun olarak yaşadığı Feryap şehrinde Taliban’a karşı savaşan Nizamüddin Kaysari hiçbir sebep gösterilmeksizin Afganistan güvenlik güçlerince tutuklanmıştır. Güney Türkistan halkı bu duruma sert tepki göstermiştir. Bu noktada Afganistan’ın en kalabalık etnik unsuru olan Fars menşeili Peştunlar, mevcut Cumhurbaşkanı Peştun milliyetçisi Eşref Gani ve yönetimin Taliban’a yakın izlenen politikaları düşünüldüğünde uygulamalar şaşırtmamaktadır. Yöneticilerin bu yaklaşımları sadece Türkleri değil bölgenin en kalabalık unsurların olan Tacikleri de rahatsız etmektedir. Taliban’ın baskısından dolayı boşalan yerlerde Peştun nüfusunun artması tesadüf olarak görünmemektedir.

Güney Türkistan’da yaşanan terör olayları, eğitim, altyapı ve hizmet konusunda yönetimin bölgeyi dışlaması bölge halkını zor duruma düşürmüştür. Özellikle eğitim konusunda okulların her açıdan yetersizliği Türk halkını ne yazık ki olumsuz etkilemiştir. Bu şartlara rağmen Güney Türkistan’da Türkler varlığını korumuş, kültürüne ve özellikle de diline sahip çıkmış ve zor şartlarda bağrından devlet adamı, şair, yazarlar çıkarmayı başarmıştır. Onlar da, nice Türk devletine yurt olmuş olan bugünkü Güney Türkistan sınırları içindeki Herat’ta doğmuş Ali Şir Nevai gibi bayrağı devralmış Türkçe’yi yaşatmaktadırlar. Nitekim hatırlamak gerekirse ünlü Türk şair ve devlet adamı Nevai, en ünlü eseri Muhakemetül Lügateyn’de Türkçe’nin Farsça’dan zengin bir dil olduğunu anlatmıştır. Güney Türkistan’ın yakın dönem şair ve yazarlarından merhum Abdülmecit Turan şiirlerinde Türkçesi ve düşüncesiyle bu çağa da ışık olmuştur. Turan 1999’da yayınlanan Milletim şiirinde şöyle der:

Turanıng başından bulıt gitmedi, (Turan’ın başından bulut gitmedi,)

Allah bu ne bela millet gülmedi. (Allah’ım bu ne bela, millet gülmedi.)

Başka xalklar yalı dinc bolmadı, (Başka halklar gibi dinç olmadı,)

Aglap ötär boldı iylim milletim. (Ağlayıp biter oldu elim, milletim.)

Güney Türkistan’da siyasette de Türkler zorlu mücadeleler vermektedir. Bu mücadeleleri verenlerden birisi de Afganistan Türklerinin lideri ve eski milletvekili merhum Abdulkerim Mahdum’dur. Mahdum, ömrünü Güney Türkistan’ın ve Türk halkının sıkıntılarını çözmeye adamıştır. Okullarda Türk dilinde eğitim verilmesini sağlamıştır. Afgan Milli Radyosu’nda Türkmen ve Özbek Türkçesi ile iki saat yayın yapılmasını sağlamıştır. Güney Türkistan halkını tek çatı altında toplamak için Erkin Türkistan Partisi’ni kurmuştur. Yaşadığı baskılar, hapis ve işkenceler sonrası ortaya çıkan ölüm tehdidi sonrası dedesinin de vasiyeti üzerine 1978’de Türkiye’ye yerleşmiştir. Vefatından önce memleketi Cüzcan’a dönen Mahdum geçtiğimiz yıl 2019 Eylül ayında vefat etmiş ve orada defnedilmiştir.

Türk Dünyası, sadece nüfus varlığı ile değil Türk milleti olarak bulunduğu her yerde dilini ve kültürünü koruduğu ve nesillere aktardığı sürece, varlığı ebedi ve daha büyük olacaktır. Bugün Güney Türkistan’da; Herat’ta, Kandehar’da, Mezarışerif’te atan yürek, Kaşgar’da, Kerkük’te, Ankara’da ve dahi nice Türk’ün yaşadığı topraklarda attığı sürece Türk Dünyası daha ileriye gidecektir. M. Âkif Ersoy’un da dediği gibi “Toplu vurdukça yürekler, onu top sindiremez.” Güney Türkistan, Türk Dünyası’nın bir incisidir. Nitekim devletimizin kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemâl Atatürk “Efendiler! Türk devleti Afganistan’a yardım edecektir. Bu yardımların karşılığında göreceksiniz, bir gün orada müstakil bir Türk devletinin kuruluşuna şahit olacağız.” demiştir. İdealleriyle yürüyen bir Türk Dünyası hayallerin ötesine geçecektir.

Yusuf Ay

Stratejik Ortak Misafir Yazar

[irp posts=”1367″ name=”Kronolojik Doğu Türkistan Tarihi”]