Koronavirüs Sonrası Akdeniz’de Olası İttifak: Akdeniz Birliği

1995’te başlayan ve Barselona Süreci olarak kamuoyunda bilinen Avrupa-Akdeniz Ortaklığı’nın (Euromed) devamı olan Akdeniz için Birlik (AİB), Akdeniz’de iş birliğinin güçlendirilmesini amaçlayan hükümetlerarası bölgesel bir örgüttür. AİB, 13 Temmuz 2008 tarihinde Paris’te düzenlenen Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde Nicolas Sarkozy öncülüğünde kurulmuştur.  Avrupa Birliği’nden 28 üye ve Türkiye’nin de aralarında yer aldığı 15 Akdeniz ülkesinin bir araya gelerek oluşturduğu bu girişim, o dönem yükselmekte olan avrasyacılık fikirlerine karşılık AB tarafından desteklenmiştir. Covid-19 salgını sonrası bu birliğin şekil değiştirmesi veya bu birliğe üye ülkelerin birtakım aksiyonlar alması muhtemel gözükmektedir.

Ortak tarihi geçmiş ve kültüre sahip olan Akdeniz ülkelerinden özellikle İtalya ve İspanya’nın dünyayı etkisi altına alan pandemi salgını sonrası AB üyeliklerini tartışmaya açacakları düşünülmektedir.

Kasım 2019’da İspanya’daki genel seçimlerde üçüncü olan Vox Partisi Spaxit’i desteklerken İtalya’da ise geçtiğimiz yıl yapılan ankette halkın %25’i AB’den ayrılmayı destekliyordu. [1]

AB’nin bu krizde pasif kalmasının esas sebebi olarak AB’nin ortak bir pazar olmasına rağmen ortak bir sağlık sistemlerinin olmaması yatıyor gibi görünüyor. AB ülkelerinde ikamet eden herkese AB çapında geçerli bir AB sağlık sigortası kartı verilmesine ve bu kart sayesinde istenilen ülkede tedavi olunabilmesine karşın yetersiz hastane kapasitelerine sahip olan AB ülkeleri sebebiyle bu haktan yeterince yararlanılamadığı söylenilebilir.

Şiddetli bir şekilde İtalya ve İspanya’da etkisini hissettiren bu salgına karşılık diğer üye ülkelerin kendi ülkelerinde yaşayabilecekleri yetersizlik durumlarından ötürü gereken desteği bu ülkelere sağlayamamışlardır.

Yaşanan bu salgın sonrası üye ülkelerin alacakları kararlara göre AB iki farklı yapıya dönüşebilir:

İlk ihtimal olarak kriz yönetimine karşı yeterince hazırlıklı olmadığı görülen Avrupa Birliği, yıllardır dile getirilen ABD veya SSCB modeli bir federasyona dönüşme sürecine gidilmesini hızlandırabilir. Mevcut konumundan Avrupa Birleşik Devletleri gibi bir yapıya dönüşmesi için öncelikle mali politikaların tek çatı altında birleşmesi gereklidir. Aşırı sağın yükselişe geçtiği ve ülkelerin milli para birimlerine geçmeyi dillendirdikleri bu dönemde böylesi bir planın çeşitli zorluklarla karşılaşacağı açıktır.

İkinci ihtimal olarak ise AB; Akdeniz Birliği ve Nordik Birliği gibi içerisinden bölgesel birlikler çıkararak geride kalan Fransa, Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Almanya, İsviçre, Liechtenstein ve Avusturya gibi ülkelerle yoluna devam edebilir. Kararların oy çokluğuyla alınması yüzünden karar alma süreçlerinin yavaş işlediği AB, pek çok konuda ortak hareket eden bu ülkelerle bu ihtimalde bu süreçten güçlenerek ayrılabilir.

Brexit gibi gerçekleştirilecek olası Spaxit ve Italexit sonrası iki ülke ekonomisinde ağırlığını ciddi derecede hissettiren Katalonya ve Kuzey İtalya’da yer alan Lombardiya, Veneto ve Trento gibi bölgelerdeki ayrılıkçılık hareketlerinin Kuzey İrlanda örneğindeki gibi AB’de kalmak istemesi muhtemel gözükmektedir.

2017’de Lombardiya ve Veneto bölgelerinde gerçekleştirilen danışma niteliğindeki referandumda Lombardiya’daki sandıklardan %95 evet oyu çıkarken Veneto’daki sandıklardan %98 evet oyu çıkmıştır. [2]

Böylesi bir durumda İtalya’nın GSYH’sinin %30’unu ve İspanya’nın GSYH’sinin %19’unu oluşturan bu bölgelerin bu iki ülkeden ayrılması sonucu ekonomilerinde ciddi küçülmeler yaşayacak olan İtalya ve İspanya Akdeniz Birliği fikrini masaya yatırabilir ve bu konuda çeşitli girişimlerin başlatılmasına ön ayak olabilir.

Bu fikre Fas, Cezayir, Tunus, Libya ve Mısır gibi Kuzey Afrika ülkeleri ve Türkiye, Yunanistan,İsrail ve Lübnan gibi Doğu Akdeniz ülkeleri tarafından sıcak bakılması durumunda Akdeniz, Roma İmparatorluğu dönemindeki gibi deniz ticaretinde etkili bir bölge haline tekrardan gelebilir ve değişen dünya dengelerinde önemli bir pay sahibi olabilir.

Kerem Demir

Stratejik Ortak Misafir Yazar