Genel Bakış: Bask Sorunu ve ETA

Bask milliyetçiliğinin geçmişi oldukça eskilere dayanmaktadır. Bask halkı, Romalılardan beri kendi dilleriyle, kültürleriyle, İspanya’dan ayrı bir siyasal aktör olarak varlığını sürdürmüştür. Kendi parlamentolarını, idari ve askeri birimlerini etkin bir biçimde kullanmıştır.19.Yüzyılda Bask bölgesinde Karlist savaşları başlamış ve bunun sonucunda Madrid yönetimi bölgesel yönetimi ortadan kaldırmıştır. Bask dilinin kullanılması da yasaklanmıştır. Bask milliyetçiliği ise bu olaylardan sonra beklenildiği üzere şiddet şeklinde ortaya çıkmadı. Basklar 1895’te ilk siyasi partileri PNV(Partido Nacionel Vasco)’yi kurdu. PNV tüm Bask’ları birleştirmeyi ve tek bir örgüt altında toplamayı kendine misyon edinmişti.

İspanya’da 1936 yılında patlak veren iç savaşın ardından neredeyse tüm siyasal ve askeri kurumları ele geçiren Franco, 30 Ocak 1938’de devlet ve hükumet başkanlığı ile kara ve deniz kuvvetleri başkomutanlığına getirildi. General Franco iktidarı öncülüğünde Bask kimliği yok sayıldı. Basklıların tarihsel hakları, özerk statüleri ve özerk kurumları kaldırıldı, dilleri yasaklandı.Bask halkının ayrılıkçı hareketleri baskıcı hükümetin bu politik tavrı yüzünden ateşli ve kanlı bir milliyetçiliğe dönüşecekti.

1959 içerisinde, Birkaç üniversiteli Bask genci ETA(Bask Yurdu ve Özgürlük)’yı kurdu. Bu öğrenciler PNV içerisinden çıkmıştı ve 1968’e kadar ölümle sonuçlanacak bir eylem gerçekleştirmediler. Bu tarihten sonra ETA eylemlerinde hedef olarak çoğunlukla asker ve sivil bürokratları seçti. Franco’nun 1978’teki ölümünün ardından başa geçen Juan Carlos Bask sorununu demokratik yöntemlerle çözmek istiyordu. Carlos İspanya’yı otonom bölgelerden oluşan bir devlet haline getirdi fakat ETA bu adımlara rağmen şiddet eylemlerini arttırarak devam ettirdi. ETA’nın şiddet olayları karşısında hükümet olağanüstü hal ilan etti ve yakaladığı teröristleri ağır cezalaraçarptırdı . 1986’da Fransa’nın ETA üyelerini sınırdışı etmesi üzerine eylemler İspanya’da bulunan Fransızları da hedef almıştır. 1968 yılından beri sürdürdüğü silahlı mücadelede 800’den fazla kişinin ölümünden sorumlu tutulan ETA, AB tarafından 28 Aralık 2001 tarihinde kabul edilen “Ortak Terör Örgütleri Listesi”nde yer almaktadır.

ETA örgütünün bomba yüklü araçlar patlatması, soygunlar, halktan zorla alınan “Devrim Vergileri”, bu hareketi çocuk yaşlı farketmeksizin can alan bir katliam makinesine dönüştürdü. Bu eylemler örgütün PKK ile olan davranışsal benzerliğini de ortaya koymaktadır.Nitekim ETA İspanya dışında da birçok olay ve örgütle temas halinde olmuştur ancak bunlar başka bir yazının konusu olmalıdır.

“İspanya’nın 11 Eylül’ü”

ETA’nın uluslararası medyada adından çokça bahsettirecek bir olay da 11 Mart 2004 Madrid saldırılarıdır. O tarihte Madrid’te üç ayrı tren istasyonunda bombalı saldırı düzenlenmiş ve 192 kişi ölmüş, binlerce kişi yaralı olarak kurtulmuştu. Olayları El-Kaide üstlenmiş olsa da ETA’nın bu vahim olaya doğrudan veya dolaylı olarak müdahale etmediğini düşünmek oldukça zordur.

Kanlı eylemlerine 40 yıldır devam etmesinin ardından ETA, 24 Mart 2006 tarihinde “sürekli ateşkes” ilan etti. ETAnın bu kararı halkı bir nebze rahatlattı. Bu noktadan sonra İspanya hükümeti, ETA’yı klasik bir terör örgütü olarak kabul etme yaklaşımından vazgeçti ve ETA ile mücadeleyi Bask ulusunu da sürece dahil ederek sorunları uzlaşı ve sağduyu sürecinde çözmeye başladı.Nitekim bu stratejiye referandumdan çıkan %61’lik “silah bırakma şartı ile görüşmelere başlanması” kararı da destek oldu.

Bugün Bask ülkesi, Franco Yönetiminin totaliter yönetiminin güçten düşmesinden beri bir azınlığa verilebilecek en geniş özerklik haklarını kullanıyor. Dillerini özgürce kullanıp kültürlerini yaşayabiliyorlar.

Ertuğrul Albayrak

Stratejik Ortak Misafir Yazar