Cumhurbaşkanlığı Forsundaki 16 Türk Devleti

Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 yıldız, tarihteki 16 büyük Türk imparatorluğunu, ortadaki güneş ise Türkiye Cumhuriyeti’ni simgeler. Peki hangi devletler bu forsta yer almaktadır? Gelin beraber inceleyelim.

1.) Büyük Hun İmparatorluğu (M.Ö. 220-M.S. 216)

Büyük Hun İmparatorluğu, Teoman Han tarafından M.Ö. 220 yılında kurulmuştur. Diğer bir adı, Asya Hun İmparatorluğu’dur. Orta Asya’da kurulan İlk Türk devleti olma özelliği de taşıyan Büyük Hun İmparatorluğu aynı zamanda tarihte kurulan ilk Türk devleti olmasıyla da çok önemli bir yere sahiptir. Başkenti Ötüken’dir. Asya Hun İmparatorluğu Türk boylarını ilk kez tek bayrak altında toplamıştır. Yerleşik hayata geçmemişler, atlı-göçebe yaşam tarzını benimsemişlerdir. Teoman’dan sonra devleti büyük bir imparatorluk haline getiren Mete’dir. Mete, İpek Yolu’na egemen olmak için Çin ile savaşmıştır. Çin, Türklerin korkusundan Çin Seddi’ni yapmıştır. MÖ 200 yıllarında Çin’i yenilgiye uğratarak vergiye bağlamıştır. Mete devrinde Sibirya, Çin Denizi, Japon Denizi ve Hazar Denizi arasında kalan tüm topraklara hakim olunmuştur.

2.) Batı Hun İmparatorluğu (M.S. 48-216)

Büyük Hun İmparatorluğu M.Ö. 58 yılında Çiçi Yabgu ve Ho-Han-ye kardeşler arasında Doğu ve Batı olmak üzere ikiye bölünmüştür. Batı Hunlarını; Çiçi Yabgu, Doğu Hunlarını Ho-Han-Ye Kağan (Şenyu) yönetmiştir. Ho-Han-Ye’nin ölümünden sonra Doğu Hunları, Panu ve yeğeni Pi’nin taht kavgasına sahne olmuştur. M.S. 48 yılında Doğu Hunları; Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrılmıştır. Kuzey Hunlarını Pi, Güney Hunlarını Panu yönetmiştir. Güney Hunları yani Panu’nun yönettiği bu ülke Türk Tarih literatürüne Batı Hun İmparatorluğu olarak geçmiştir. Bu imparatorluk Talas’ın doğusunda Çin’e kadar olan topraklara egemen olmuştur.

3.) Avrupa Hun İmparatorluğu (M.S. 375-469)

Kavimler göçü sonucu Avrupa topraklarına ulaşan Türkler, Balamir Kağan önderliğinde Avrupa Hun Devleti’ni kurmuşlardır. Avrupa’da kurulan ilk Türk devleti olan Avrupa Hun İmparatorluğu bugünkü Macaristan topraklarında kurulmuştur. Attila döneminde en parlak devrini yaşamış olan Avrupa Hunları, Anadolu’ya yapılan ilk Türk akınlarını gerçekleştirmiştir. Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasında önemli bir etken olmuştur. Doğu Roma’yı vergiye bağlamıştır.

4.) Ak Hun İmparatorluğu (M.S. 420-552)

Büyük Hun İmparatorluğu’nun dağılması üzerine, Hunların büyük bir kısmı Volga ırmağı üzerinden Batı’ya doğru göç ederken, bir bölümü de Güneye doğru inmiştir. Güneye inen Hunlar daha sonraları Ak Hun İmparatorluğu’nu kurmuşlardır. Ak Hun İmparatorluğu’nun kurucusu Aksuvar’dır. Devletin başkenti Belh’dir. Ortadoğu Hunları da denen Ak Hunlar, bir yüzyıldan fazla bir süre Horasan, Pencap, Afganistan, Hindistan, Harezm, İran ve Doğu Türkistan bölgelerinde egemen olmuşlar ve imparatorluklarını sürdürmüşlerdir.

5.) Göktürk Kağanlığı (M.S. 552-745)

Göktürklerin tarih sahnesine çıktıkları sıralarda Orta Asya, Juan-Juanların hâkimiyetinde idi. Göktürkler de Altay dağları civarında, önemli bir siyasî güç hâlinde onlara bağlı olarak yaşıyorlardı. Bu esnada demircilikle uğraşan Göktürkler, Juan Juanların silâhlarını imal etmekteydiler. Göktürkler, daha 534 yıllarında Çin ile diplomatik ilişkiler kuracak güce erişmişlerdi. Bu sıralarda başlarında Bumin Kağan bulunuyordu. Bumin, bir Türk boyu olan Töleslerin isyanını bastırması karşılığında Juan Juan Kağan’ının kızı ile evlenmek istedi. Ancak bu isteğinin kabaca geri çevrilmesi üzerine Bumin, üst üste vurduğu darbelerle onların bütün topraklarını ele geçirmiş ve kağanlarını da öldürdü. 552 yılında meydana gelen bu olayla Göktürk İmparatorluğu  kurulmuştur. İl-Kağan unvanını alan Bumin, devletinin merkezî olarak da, Büyük Hun İmparatorluğu’nun merkezinin bulunduğu Ötüken’i (Orhun ırmağının hemen batısı) seçmiştir.

Bumin Kağan’ın kardeşi İstemi Yabgu ülkenin batı kanadını yönetmiştir. Göktürkler komşuları olan Çin, Sasani (İran) ve Bizans İmparatorluğu ile askerî , siyasi ve ekonomik ilişkiler kurmuşlardır.Köktürkler gerek ilk kez Türk adını kurdukları siyasi birliklere vermeleri ve gerekse de; Türkçenin bilinen en eski yazılı kaynaklarını vermeleri bakımından, Türk kültür ve edebiyat tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Türk adı bugün kullandığımız şekli ile ilk kez Göktürkler dönemine ait Orhun Yazıtları’nda geçmektedir. “Türk” adıyla kurulmuş ve Türk adını resmî devlet adı olarak kullanan ilk Türk devletidir. 552-659 yılları arasında I. Göktürk Devleti, 682-745 yılları arasında II. Göktürk Devleti hüküm sürmüştür.

6.) Avar Kağanlığı (M.S. 565-835)

Avarlar, Orta Avrupa’da, Frank krallığı ile Bizans imparatorluğu arasında, eski Hun, Sabar kalıntıları ve Ogur (Bulgar)’lar gibi Türk kitlelerinin desteği ile kudretli bir devlet kurarak, çeşitli Germen ve özellikle kalabalık îslav kabilelerini hakimiyetleri altına alarak Avrupa siyasetine yön veren bir imparatorluk olmuştur. Avar İmparatorluğu bugünkü Macaristan, Ukrayna, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Hırvatistan, Slovenya, Avusturya, Romanya ve Sırbistan topraklarında hüküm sürmüştür. Devletin kurucusu Bayan Kağan’dır. Segedin başkent olarak seçilmiştir. Tarihteki 16 Türk devleti arasında İstanbul’u ilk kuşatan devlet Avarlar olmuştur. İstanbul’u 619 ve 626 yıllarında iki defa kuşatıp ele geçirmeye çalışmışlarsa da, donanmaları olmaması nedeniyle zayıf kalan bu kuşatmalardan netice alamamışlardır. Netice alınamayan bu kuşatmalar Avar Devleti’nin zayıflamasına ve ardından Franklar tarafından 805 yılında yıkılmasına neden olmuştur. Dinlerini değiştirerek Hristiyanlaşan Avarlar, Hristiyanlığı kabul eden ilk Türk devleti olmuştur.

7.) Hazar Kağanlığı (M.S. 651-983)

Sabir toplulukları, Batı Göktürk devletinin güç kaybetmesiyle birlikte bölgede hakimiyet kurarak Hazar Devletini kurdular. Hazar Devleti, Hz Osman’ın İslam ordularının fetihlerini durdurarak İslam orduları ile savaşan ilk Türk devleti olmuş ve İslamiyet’in Kafkaslara ulaşmasının önünü kapatmıştır. Hazarlar 657 yılında Göktürk İmparatorluğu’nun yıkılmasının ardından Göktürk’lerin batısında kalan Türk topluluklarını da kendi sınırlarına katarak, Karadeniz’in Kuzeyi ile Hazar Denizi arasında kalan bölgenin hakimi olmuşlardır. Hazar Devleti, Museviliğin Karay mezhebini benimseyerek, Museviliği benimseyen tek-ilk Türk devleti olmuş ve diğer dinlere oldukça hoşgörülü davranmışlardır.

8.) Uygur Devleti (M.S. 745-1368)

İlk Türk devletleri arasında ilk kez yerleşik hayata geçen Uygurlardır. 744 yılında Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından kurulmuştur. Karabalgasun’u başkent yapmışlardır. Mimari eserler bırakan, minyatür ve tezhip sanatına ait eserler yapan ilk Türk devletidir. Göktürkler gibi kendisine ait bir alfabesi olan bu devlet aynı zamanda matbaayı kullanan ilk Türk devleti özelliği taşır. Uygur Devleti, kültür ve uygarlık açısından Orta Asya devletleri arasında en gelişmiş devlet olma özellikleri taşır. Uygurlar, Çin ile kurmuş oldukları yakın ilişkiler neticesinde Mani dinini benimsemiştir.

9.) Karahanlılar Devleti (M.S. 840-1040)

Doğu Türkistan’da Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından kurulmuştur. İlk Türk İslam devleti olan Karahanlılar Devleti’nin kurucusu Bilge Kül Kadir Han‘dır. Halkın %90’ı Türk olduğundan, resmi dilleri; edebiyatta, eğitimde Türkçe’dir. İslamiyet’i Satuk Buğra Han döneminde benimsemişlerdir. İlk Müslüman Türk devletidir. 1042 yılında doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

10.) Gazneliler Devleti (M.S. 962-1187)

Gazneliler Devleti adını, Doğu Afganistan’da bulunan başkentleri Gazne’den almaktadır. Ayrıca hükümdarlık hanedanının kurucusundan dolayı Sebük Teginliler veya lâkaplarından dolayı Yemînîler diye de anılırlar. Sâmanoğulları Devleti’nin dağılmaya başladığı sırada, bu devlette komutanlık ve valilik yapan Türkler, bazı bölgeler de hâkimiyet kurmuşlardı. Bunlardan birisi de Horasan Emiri Alp Tegin’dir. Alp Tegin, Doğu Afganistan’daki Gazne şehrini ele geçirerek, Gazneli Devleti’nin temellerini atmıştır. Gazneli Mahmut zamanında, devlet en parlak devrini yaşamıştır. Türk tarihinde “Sultan” unvanını ilk defa Gazneli Mahmut kullanmıştır. Gazneli Mahmut 1001-1027 tarihleri arasında Hindistan’a 17 sefer düzenleyerek, Kuzey Hindistan’ı topraklarına katmıştır. Bölgeyi İslâmlaştırmıştır ve böylece Pakistan devletinin temeli atılmıştır.

11.) Büyük Selçuklu Devleti (M.S. 1040-1157)

Büyük Selçuklu Devleti’ni kuran Selçuklu Türkleri, Oğuzların Üçoklar kolunun, Kınık boyuna mensupturlar. 10. yüzyılın sonu ile 11. yüzyılın başlarında İslamiyet’İ kabul etmişlerdir. Selçuklular; Çin’den, Batı Anadolu dahil bütün Ortadoğu ülkeleri, Akdeniz sahilleri, Kuzeybatı Afrika, Hicaz ve Yemen’den Rusya içlerine kadar yayılan hakimiyetin, muazzam bir kültür ve medeniyetin temsilcisidir. İlk hükümdarı Tuğrul Bey’dir. Dandanakan Savaşı sonrasında Gaznelileri yıkılış sürecine sokan Selçuklular kuruluşlarını bu savaş ile resmen gerçekleştirmiştir. Selçuklular Anadolu’ya ilk akınlarını Tuğrul Bey döneminde yapmışlardır. Anadolu’ya yaptıkları akınlar sonrasında Bizanslılarla ilk kez karşı karşıya geldikleri Pasinler Savaşı’ndaki galibiyetten sonra Selçuklular’ın Anadolu’ya akınları yoğunlaşmıştır. 1055 yılında Tuğrul Bey’in Abbasi Halifesi’ni koruma altına alması sonucu ona “Sultan” unvanı verilmiştir. Çağrı Bey ve Tuğrul Bey’in ölümünün ardından tahta Sultan Alparslan geçti Sultan Alparslan 1071 yılında yapılan Malazgirt Savaşı’nda Bizans İmparatoru Romen Diyojeni yenerek Türklere Anadolu’nun kapılarını açmıştır. Sultan Alparslan’dan sonra tahta geçen Melikşah, devlete en parlak dönemini yaşatmıştır.

12.) Harezmşahlar Devleti (M.S. 1097-1231)

Harzemşahlar Devleti, Orta Asya’da Harezm bölgesinde Kutbeddin Muhammed Harezmşah tarafından kurulan bir Türk-İslam devletidir. Bu devlet, Anadolu Selçuklu Devleti tarafından Yassı Çemen savaşı ile 1230 yılında yıkılmıştır.

13.) Altın Orda Devleti (M.S. 1236-1502)

Devletin kurucusu Cengiz Han’ın torunu olan Batu Han’dır. Türk-Moğol Devleti olarak 266 yıl boyunca hüküm sürmüşlerdir. Kafkaslardan başlayıp Orta Asya’ya kadar sınırları uzanıyordu. Yani günümüzün Avrupa Rusya’sı, Karadeniz’in kuzeyi, Gürcistan, Ukrayna ve Kazakistan’ın Avrupa yakası egemenlik alanlarına giriyordu.

14.) Büyük Timur İmparatorluğu (M.S. 1368-1501)

Timur İmparatorluğu, Fars ve İslam medeniyeti unsurları ile Türk-Moğol devlet ve askeri teşkilat unsurlarını bünyesinde barındıran ve soyu Türk-Moğol boylarından biri olan Barlaslar’a dayanan Çağatay Emiri Timur tarafından kurulmuş bir Türk-İslam devletidir. Timurlu İmparatorluğu; Hunlar, Göktürkler, Uygurlar, Karahanlılar, Gazneliler, Selçuklular ve Harezmşahlar’ın yıkılmasından sonra Türklerin Türkistan’da kurduğu en büyük devlet olmuş ve bu devirde Türkistan ve Horasan, İslam mimarisi açısından en parlak dönemini yaşamıştır.

15.) Babür İmparatorluğu (M.S. 1526-1858)

Babürlüler, günümüzdeki Hindistan ve çevresi üzerinde kurulmuş ve hüküm sürmüş Türk-Moğol kökenli bir devlettir. Babür Şah tarafından 1526 yılında kurulmuştur. 17. yüzyılın sonu ile 18. yüzyılın başında imparatorluk gücünün zirvesindedir ve Hindistan’ın büyük bir bölümüne hakimdir. İmparatorluğu’nun hakimiyet alanı, en geniş olduğu dönemde bugünkü Hindistan, Pakistan, Bangladeş ve Afganistan’ı kapsamıştır.

16.) Osmanlı İmparatorluğu (M.S. 1299-1922)

Osmanlı İmparatorluğu, 13. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüş bir devlettir. Doğu Avrupa, Güneybatı Asya ve Kuzey Afrika’ya kadar topraklarını genişletmiş ve 16. yüzyılda dünyanın en güçlü imparatorluğu halini almıştır. En geniş sınırlarına 1683 yılında ulaşmıştır. Devletin kurucusu ve Osmanlı Hanedanı’nın atası olan Osman Gazi, Oğuz Türklerindendir. Devlet, Bilecik ilinin Söğüt ilçesinde kurulmuştur. Zamanla güçlenen devlet, büyük bir imparatorluk haline gelmiş ve üç kıtaya hükmetmiştir. Çağ açıp çağ kapatan padişahlara sahip olan bu devlet, dünyayı titretmiş bir devlettir. Tarih sahnesinden çekilirken yerini Türkiye Cumhuriyeti’ne bırakmıştır.