Asya’nın NATO’su: QUAD

Quad ya da QSD (ing. Quadrilateral Security Dialogue) olarak bilinen Dörtlü Güvenlik Diyaloğu üye ülkeler arasında yarı düzenli zirveler ve bilgi alışverişi, bunlara ek olarak ortaklaşa askeri tatbikatlar yapmayı amaçlayan Amerika, Hindistan, Avustralya ve Japonya arasındaki gayrı resmi stratejik forumdur. 2007 yılında Japonya Başbakanı Shinzo Abe’nin öncülüğünde, ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney, Hindistan Başbakanı Manmohan Singh ve Avustralya Başbakanı John Howard’ın desteği ile bir diyalog olarak başlatıldı. Diyaloga Malabar adı verilen ortak askeri tatbikatlar eşlik etti. NATO gibi resmi bir askeri ittifak olmasa da, diplomatik ve askeri anlaşmaları ile Çin’in artan ekonomik ve askeri gücüne bir cevap olarak görüldü. Çin hükümeti de kurulmuş olan bu diyaloğa, katılımcı ülkelere yayınladığı resmi diplomatik protestolar ile karşılık verdi.

Quad’ın amacı Orta Asya ülkelerini, Moğolistan’ı, Kore Yarımadası’nı ve Güneydoğu Asya’nın diğer ülkelerini kapsayacak şekilde bir “demokrasi yayı” oluşturmaktı. Bunların Çin’in etrafındaki hemen hemen tüm ülkeler olduğu da söylenebilir. Bu sebeple, bazıları bu girişimi doğrudan Çin karşıtı bir hareket olarak, bazıları ise Çin’e karşı Amerika ile koordineli olarak Asya güçleri tarafından yürütülen demokratik bir meydan okuma olarak nitelendirdi. Oluşumun ortaya çıkarabileceği sonuçlara dair tahminler de birbiriyle zıt, bir kesim bunun askeri bir çatışmaya dönebileceğini, diğer kesim ise Çin Asya’da demokratik bir lider olursa barış için kalıcı bir temel oluşturabileceğini öne sürdü.

[irp posts=”29084″ name=”NATO’nun Kuruluşu ve Kore Savaşı”]

Quad, başlangıcından kısa bir süre sonra Çin hükümeti ile karşı karşıya kalmaktan çekinen Avustralya’nın geri çekilişi ile 2017 yılına kadar sürecek olan duraksama dönemine girdi. Avustralya’nın geri çekilmesi önemli olsa da diyaloğun duraksatılmasının tek sebebi değildi. Avustralya’nın çekilmesine yakın dönemlerde Japonya’da, Pekin’e yakın olan Yasuo Fukuda, Abe’nin yerine geçerek başbakanlık görevine geldi. Ayrıca Hindistan başbakanı Manmohan Singh de Ocak 2008’de Pekin’i ziyaret etti ve Çin ile ilişkilerinin öncelik olduğunu, Çin’i baskı altına almayı amaçlayan herhangi bir çabaya dahil olmadığını söyledi.

Dörtlü girişimin tekrardan tamamen bir araya gelmesi, ASEAN’ın diyalog ortağı olan ABD, Avustralya, Japonya ve Hindistan, 2017 yılı ASEAN zirveleri sırasında dörtlü ittifakı yeniden canlandırmak üzere görüşmeye başlamasına kadar sürdü. Bu toplantıda Çin’in Güney Çin Denizi’nde artan etkisi de tartışıldı ve bunun yanında Trump’ın bu toplantıda Quad’ı yeniden resmi olarak canlandırma amacı güttüğüne dair bir sinyal verdiği de söyleniyor. Zirvenin ardından 2017 ve 2019 yılları arasında Quad beş kez daha toplandı. Güney ve Orta Asya Bürosu Sekreter Vekili Alice Wells, örgütün “özgür ve açık bir Hint-Pasifik’i geliştirmeyi amaçladığını” söyledi. Dörtlünün, bu hedefi ancak Çin’in bölgedeki agresif duruşuna karşı çıkarak gerçekleştirebileceği şüphesiz. Ancak, özellikle Hindistan’ın Çin’in bu oluşuma vereceği tepkiden çekindiği de, dış işleri bakanlarının toplantısını kamusal alanda fazlaca duyurmamasından belliydi.

Çin en başından beri bu oluşuma karşı tepkisini korusa da, çoğunlukla gayrı resmi tepkilerde bulunmakla yetindi. Karşısında yer alan ve gittikçe elini güçlendiren bu oluşumun Çin açısından en rahatsız edici yanının Malabar ismi verilen ortak askeri tatbikatlar olduğu söylenebilir.

İlk olarak 1992 yılında Hindistan ve ABD arasında yapılan Malabar tatbikatı, 1998’e kadar toplamda üç kez yapıldı. Hindistan’ın 1998’deki nükleer silah denemeleriyle birlikte durdurulan tatbikatlar 11 Eylül’ü takiben Hindistan’ın George Bush’un terörizm karşıtı mücadelesine dahil olmasıyla birlikte günümüze kadar devam etmek üzere yeniden başladı. 2007 yılına kadar tatbikatlar ABD ve Hindistan’ın katılımıyla gerçekleşirken 2007 sonrasında Japonya da zaman zaman dahil olmaya başladı. Malabar 2007 tatbikatı ise beş ülkenin askeri gücünü içeriyordu, ABD büyük çapta bir güç ile katılım gösterirken misafir konumunda ilk ve son kez katılan Singapur ile diğer katılımcı ülkeler ABD’ye kıyasla daha küçük çaplı güç öne sürdü. Bunda bir ölçüde Pekin ile ilişkilerinin bozulmasını istememelerinin etkisi olduğunu, Haziran ayında Hindistan, ABD, Avustralya ve Japonya’nın dahil olduğu, Çin’in Dörtlü Girişim olarak adlandırdığı bu dört uluslu toplantıların detaylarını öğrenmeyi amaçlayan politik adımı karşısında Hindistan ve Avustralya’nın hızla Pekin’i güvenlik ve savunma konularının toplantılarının gündeminde olmadığına dair güvence vermesinde görülebilir.

2020 yılına kadar düzenli bir şekilde devam eden bu askeri tatbikatların katılımcıları çoğunlukla ABD ve Hindistan ikilisi oldu, Japonya 2015 yılından sonra düzenli katılım göstermeye başlarken Japonya’nın aksine 2015 yılından beri bu tatbikatlara dahil olmaya çalışan Avustralya bu çabasında başarılı olamadı. Avustralya’nın tatbikatlara katılımının kabul edilmeyişinde, bölgedeki en önemli rakibi olan Çin’in tepkisini çekmek istemeyen Hindistan’ın payı var. 2020 yılına geldiğimizde, bu çekingenlik en azından şimdilik Hindistan’ın dış politikasındaki önemini kaybetmiş gibi görünüyor.

Mart ayında, Quad ülkeleri bünyesindeki yetkililer küresel KOVİD-19 salgınını tartışmak üzere bir araya geldi. Bu toplantıda katılımcı ülkelere ilk kez Yeni Zelanda, Güney Kore ve Vietnam da katıldı. Bu toplantıyı takiben Temmuz ayında ise Hindistan, Japonya ve ABD, Koronavirüs salgını sebebiyle 2020’nin sonunda yapılması planlanan ortak donanma tatbikatı Malabar 2020’ye Avustralya’yı da davet etmek için görüşmelerde bulundular. Ekim ayında, katılımcı dört ülke Japonya’nın Tokyo şehrinde Çin’in bölgede gittikçe güçlenen etkisini konuşmak üzere toplandılar ancak görüşmenin sonucunda herhangi bir ortak açıklamada bulunmadılar. 19 Ekim’de Hindistan tarafından yayınlanan bir bildiri ile Avustralya’nın Malabar 2020’ye dahil olacağı resmi olarak duyuruldu. Bildiride, Malabar 2020 katılımcılarının deniz alanında güvenliği arttırmayı amaçladığı ve kurallara dayalı bir uluslararası düzene bağlı kaldıkları belirtilirken özgür ve açık Hint-Pasifik amacı güdüldüğü de tekrarlandı. Malabar 2020, Quad açısından bir dönüm noktası olarak girişimin geleceği hakkında önemli bir fikir verecektir.

Stratejik Ortak Misafir Yazar
Tuğçe PULURLUOĞLU