Libya’da Rus Meydan Okuması ve Avrupa Birliği

Muammer Kaddafi rejiminin 2011 yılında devrilmesinden itibaren Libya’da birden fazla siyasi ve askeri oyuncular arasında iktidar mücadelesi yaşanmaktadır. Bu mücadele sonucunda ise çatışmalar günümüze kadar artarak devam etmiş ve ülkenin siyasi düzeninde sorunlar meydana getirerek iç savaşa neden olmuştur. Ülkede yaşanan iç savaş fiili olarak ülkeyi iki parçaya bölmüştür. Bunlardan ilki BM nezdinde ve uluslararası alanda meşru sayılan, ülkenin batı tarafına hâkim olan (başkent Trablus’a) Ulusal Mutakabat Hükümeti (UMH)’dir. Fayiz es-Serrac’ın başında bulunduğu meşru Trablus hükümeti devrimciler ve muhafazakâr gruplar tarafından desteklenmektedir. Bunun yanı sıra UMH, uluslararası arenada Avrupa Birliği tarafından da siyasi destek görmektedir. AB, 2015 yılında Trablus’ta BM destekli Ulusal Mutakabat Hükümeti’nin kurulmasına yardımcı olmuştur. Ayrıca savaşan taraflar ve onların uluslararası destekçileriyle ara bulucu politikalar izlemiştir. Ancak AB ülkeleri arasında bu desteğin parçalı olduğunu söylemek gerekir zira Fransa, Trablus hükümetini desteği ikirciklidir. Söz konusu bu durum AB’nin Libya’daki konumunu karmaşıklaştırmaktadır. İç savaşın ikinci tarafı ise ülkenin çoğunluğuna hâkim olan ve doğusunda bulunan Tobruk hükümetidir. Temsilciler Meclisi denen bu yönetim Halife Hafter tarafından idare edilmektedir ve ülkenin petrol sahalarının çoğu bu yönetim altındadır. Rusya, Tobruk hükümetini desteklemektedir. Libya’da yaşanan çatışma durumu Avrupa Birliği ve Rusya’yı iki önemli alanda karşı karşıya getirmektedir. Bunlar enerji ve askeri alanlardır.

Rusya, Akdeniz bölgesindeki enerji kaynakları pazarında sözü geçen bir oyuncu haline gelmeye çalışırken diğer yandan Libya’daki varlığını kalıcı hale getirecek politikalar yapmaktadır. Jeostratejik olarak düşünen Rusya’nın dış politikasına Akdeniz’de enerji kaynaklarına ve limanlara erişim konusu yön vermektedir. 2000 yılında Putin’in cumhurbaşkanı olmasıyla birlikte Rusya, Libya ile olan bağlarını canlandırmaya başladı ve 2008’de Trablus ziyareti ile bu ilişkiler daha da iyileştirildi. Kısa süre sonra da Rusya, Libya’nın 5 milyar dolarlık borcunun çoğunu petrol, gaz, silah ve demiryolları anlaşmaları karşılığında sildi [1]. Askeri olarak da Akdeniz’de var olmak isteyen Rusya için Libya -bilhassa Avrupa kıtasına 700 km uzaklıktaki Bingazi şehri- Rus silah sanayisi için cazip bir pazar oluşturmaktadır [2]. Kaddafi rejiminin yıkılmasından sonra Rus şirketleri enerjide işbirliği ve Rus silahlarının satın alınması noktasında kayıp yaşamıştır. Rusya Libya’ya silah satışlarında 4 milyar dolara kadar kayıp verdiğini iddia etmiştir. Rusya’nın Hafter yanlısı tutumuna bakıldığında hiç kuşkusuz Avrupa Birliği için enerji ve askeri alanda tehdit niteliğindedir. AFRICOM (ABD Afrika Kuvvetleri Komutanlığı)’na göre Rusya’nın Libya’ya savaş uçağı göndererek Libya kıyılarında hava sahası kapatabileceği Avrupa için önemli bir güvenlik kaygısı oluşturmaktadır. Aslında bölge gerek askeri gerekse petrol ihtiyaçları dolayısıyla yalnızca Rusya’ya bağımlı kalınmaması durumundan Avrupa için önemlidir. Zira Rusya Avrupa’yı enerji ve petrol bakımından kendisine bağlamak istemektedir. Avrupa Birliği’nin ortak bir dış politika geliştirememesi de Rusya’nın Libya’daki varlığını pekiştirmeyi daha da kolaylaştırmaktadır [3]. AB üye ülkelerinin Libya politikalarına baktığımızda özellikle İtalya’nın, Libya’daki varlığı uzun bir geçmişe dayandığını söylemek mümkündür. Kaddafi yönetimi sırasında Libya ile diplomatik bağlarını sürdüren birkaç ülkeden biri İtalya idi ve Kaddafi’nin düşüşünden sonra bile ülkede nüfuzunu sürdürmeyi hedeflemektedir. Zira İtalya’nın Libya’da önemli ekonomik yatırımları bulunmaktadır. İtalyan Eni şirketi ülkede petrol ve gaz çıkarmaya devam ederken, hükümet düzensiz göç meselesi için birlikte çalıştığı UMH’yi desteklemektedir [4].

Avrupa dış politikasında Libya’ya askeri açıdan bakıldığında bölgenin aşırı silahlanması, artan çatışma hali tehdit olarak varsayılmaktadır. AB’nin 2003 yılında yayımladığı Avrupa Güvenlik Belgesi’ne atıfta bulunduğumuzda Birlik, uluslararası alanda küresel barışa tehdit ve istikrarsızlık yaratan unsurlardan birinin “devlet başarısızlığı” olduğunu ifade etmektedir. Bu kısa ifadeden yola çıkarak Libya’nın da aslında bu çerçeve dahilinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Libya’da yaşanan bu çatışmacı ikilik Avrupa Birliği ve Rusya’yı karşı karşıya getirmektedir. Hiç kuşkusuz Rusya’nın bölgeye müdahalesi AB’ye karşı askeri ve enerji alanında bir meydan okumadır. Enerji ve askeri alanlardaki bu meydan okumaya göç olgusu da dahil olduğunda durum daha da karmaşıklaşmaktadır. Zira yukarıda belirttiğim üzere devlet başarısızlığı AB nezdinde küresel bir tehdittir ve Libya’da herhangi bir çatışma durumu göç meselesini daha da ileri boyutlara götürmektedir.

[irp posts=”27901″ name=”‘AB Gerekirse Libya’da Askeri Tehdit Seçeneğini Kullanmalı'”]