Geçmişten Günümüze Dünya Düzenine Yönelik Tehdit: Salgın Hastalıklar

İnsan tarihinin başından itibaren salgın hastalıklar, sayısız ölümlere neden olmuştur. Bakıldığında salgın hastalıklar konusu tıp alanına giren bir konu olarak görünse de doğurduğu sonuçlar bakımından küresel sistemi oldukça etkilemiştir. En yakın örnek şu anda da içinde yaşadığımız Covid-19 pandemisidir. Ortaya çıkmış bu yeni virüs sebebiyle 2021 itibariyle yaklaşık iki milyon kişi yaşamını yitirmiştir. Pandemi sebebiyle birçok ülkede ekonomi, sağlık sistemleri, toplumsal hayat ve devletlerarası ilişkiler farklı bir boyut kazanmıştır. Salgın hastalıklar insanlık tarihinden itibaren belli dönemlerde patlak vermiş ve uluslararası sistemin yenilenmesine sebep olmuştur. Tarihsel sahneye ilk kez, MÖ 14. yüzyılda Hitit uygarlığında görülen veba salgını kayıtlara geçmişlerdir. Tabletlerde 20 yıl sürdüğü yazılan salgın uygarlıkta büyük kırılmalara neden olmuştur [1].

Antik Çağ’da Antonine (M.S. 165-180) vebası yaklaşık beş milyon insanın ölümü ile sonuçlanmış ve dönemin en güçlü imparatorluğu olan Roma İmparatorluğu’nun ordusunun üçte ikisini yok etmiştir. Bu kayıp karşısında Roma İmparatorluğu büyük bir askeri güç kaybetmiş ve çeşitli kavimler tarafından saldırıya maruz kalmıştır. Dünya tarihinde, 14. yy’da çok fazla ölüme sebep olmuş olan Kara Veba salgını yedi yıl içerisinde 100 milyondan fazla insanın ölümü ile sonuçlanmıştır.

Salgın sonucunda uluslararası ekonomik sistem değişmiştir. Tarıma dayalı ekonomiden ticarete doğru bir kayma yaşanmıştır. Bu salgının yarattığı en önemli sonuç Avrupa’da sömürgeciliğe dayalı sistemin doğmuş olmasıdır. Tifüs, Kolera, Veba daha sonraki yıllarda da dünyanın çoğu bölgesinde toplu ölümlere ve büyük kayıplara neden olmuştur. Bu salgınlar birçok savaşın seyrini değiştirmiştir. 19. yy’da Napolyon’un yaşadığı Rus hezimetinin sebebi de Tifüs olmuştur. Hastalığın ordu içinde yayılması ile Napolyon ordusunda büyük insan kayıpları yaşanmış ve yaptığı Rus seferi başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Bunun sonucunda 1815 Viyana Kongresi ile Avrupa’da yeni bir düzen tesis edilmiştir. 20. yy’da ortaya çıkan İspanyol Gribi I. Dünya Savaşı’nın da etkisi ile dünyanın çeşitli bölgelerine yayılmış, dünyanın yarısı bu salgın sebebiyle enfekte olmuştur. Bu salgın sonucunda salgın hastalıkların dünya düzenine etkisi daha iyi anlaşılmıştır. İnsan sağlığını korumak amacıyla uluslararası bir mücadele sürdürmek için 1919’da bugünkü Dünya Sağlık Örgütü kurulmuştur [2]. Salgın hastalıklar yalnızca insanlar ölümü ile sonuçlanmamıştır. Devletler tarafından biyolojik silah olarak da kullanılmıştır.

İlk başlarda hastalıktan ölen insanları su kuyularına atmışlar, hastalığı olanları karşı devletin ordusu arasına sokmuşlardır. Günümüzde ise durum farklı bir boyut kazanmıştır. Artık devletler yeni tip hastalıkları laboratuvarda üretmeye başlamış ve bunları bir silah olarak kullanmaya başlamıştır. Fakat bu durum şu anda her devlet için risk taşımaktadır.

Küreselleşmiş dünya sistemi içerisinde artık bir devletin dış dünyaya kendini kapatması pek mümkün olmadığından günümüzde ortaya çıkan bir salgın ülkeler arası seyahat sırasında farklı ülkelere de taşınmaktadır.

SONUÇ

İnsanlık tarihinin başlangıcından itibaren dönem dönem salgın hastalıklar patlak vermiştir. Grip, veba, tifüs, kolera vb. salgınlar birçok insanın ölümü ile sonuçlanmıştır. Uluslararası sistemi de etkileyen bu hastalıklar, tarihte birçok güçlü imparatorluğun yıkılmasında rol oynamıştır. Yıllar içerisinde gelişen teknoloji ve devlet politikalarının sağlığı da önceleyen durumu aslında bu hastalıkların sistemi ne denli etkilediğinin göstergesidir.

Şu anda içinde bulunduğumuz dünya da yeni tip bir salgın hastalıkla mücadele etmektedir. Covid-19 adı altında 2020 yılının başında hayatımıza girmiş olan bu hastalık, dünya düzeninde birçok eksiğin de bulunduğunu gözler önüne sermiştir. Bu salgınla birlikte geçmişte yaşanan salgın hastalıklardan ders çıkarılmadığı, gelişmiş ülke olarak birçok ülkenin sağlık sistemlerinin yeterli olmadığı ortaya çıkmıştır. Küçücük bir virüsün dünya gücü sayılan devletlerin gücünü nasıl kırabileceği daha net anlaşılmıştır. Salgın hastalıklarla mücadele uluslararası toplumun bir sorunudur. Devletler bu hastalıklarla mücadele konusunda işbirliği içinde olmalı ve ortak bir paydada buluşarak, ortak bir mücadele sağlanmalıdır.

[irp posts=”25230″ name=”Koronavirüsü: Salgının Ortaya Çıkışı, Yayılması ve Etkileri”]