Yemen’de Son Durum Haritası (2016)

Arap Baharı sonrasında Yemen’i 6 bölgeye ayırmayı öngören anayasa tasarısını reddeden Husiler, ülke yönetiminde daha fazla söz sahibi olmak istediler. Bunun için de kendilerine daha fazla söz hakkı doğuracak olan iki bölgeli yapıyı desteklediler. 2014’ün son aylarında ise Husilerin ayaklanması hızla büyüdü ve başkent Sana’ya kadar ulaştı. Husiler Devlet Başkanı Hadi’yi ‘Batı yanlısı’ olmakla suçlayıp, görevden aldıklarını ilan ettiler. Sonra da parlamentoyu feshedip bir ‘Devrim Komitesi’ kurdular.

Yaklaşık 3 ay sonrada(26 Mart 2015) Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap ülkeleri Yemen’de ki Meşru hükümete destek vermeye başladı. Yemen ordusuyla birlikte Suudi Arabistan, eski devlet başkanı Abdullah Salih’e bağlı güçlerle birlikte hareket eden Husilere karşı operasyonlarını hâlâ devam etmektedir. Son olarak da Yemen ordusu haritada da belirtildiği gibi Cevf ve Ma’rib kentlerine operasyon düzenliyor ve git gide başkent Sana’ya yaklaşıyor.

Yemen Son Durum Haritası (2016)

Yemen’de ki Suudi Arabistan ve ABD etkisini fark eden İran yanlısı Şii kesim, 1990’lı yıllarda İran’ın desteği ile, önceleri Mü’min Gençler Hareketi daha sonra da Husi Hareketi olarak bilinen örgütü kurmuş ve bu örgüt zamanla güçlenmiştir.

ABD’nin Yemen’deki etkinliğini arttırması ülkede bazı değişikliklerin oluşmasına sebep olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri’nin bölgedeki şeriat isteyen hareketlere savaş açması ve Yemen rejimini desteklemesi üzerine, 2009 yılında Yemen ve Suudi Arabistan’da ki El Kaide kolları birleşerek Arap Yarımadasındaki El Kaide’yi kurmuştur. Böylece Yemen’de devlet dışı iki silahlı aktör ortaya çıkmış oldu. Bu iki gücün yükselmesi de zamanla Yemen rejimini zayıflattı.

Tarihler 2011’i gösterdiğinde ise Arap Baharıyla birlikte protesto gösterileri başladı ve Yemen’in ilk Devlet Başkanı Abdullah Salih’in 30 yıl süren iktidarı sarsılmaya başladı. Gösteriler sonrasında Ali Abdullah Salih yerine oğlunu geçirmek için meclise kanun tasarısı sunsa da, bu pek bir şey ifade etmedi. Abdullah Salih dokunulmazlık elde ederek görevi bıraktı/görevden alındı. Salih’in yerine ise şu anda Husi’lerin kendisine darbe yaptığı Abd-Rabbuh Hadi Mansur getirildi. Mansur, tıpkı Abdullah Salih gibi ABD yanlısı politikalar izlemeye devam etti.

YEMEN’DE NELER OLUYOR? Yemen’deki taraflar

Husilerin Yapılanması ve El Kaide Faktörü
Şuan Husilerin başındaki Abdulmelik el Husi İran’da askeri ve dini eğitim almıştır. Yemen’de ki Husiler aslında ülke içerisindeki %25-30’luk Zeydilerden oluşmaktadır. Yaklaşık olarak 100-120 bine yakın organize olmuş silahlı ve silahsız tabana sahip olan Husilerin ise en abartılı rakamlarla 20-30 bin arasında silahlı gücü olduğu tahmin edilmektedir.

Husilerin temsil ettiği kesim yukarıda da belirtildiği gibi nüfusun yarısından az. Ülkede %65 civarı Sünni nüfus vardır ve bu nüfus Şii Husi hareketine karşıdır.  Husilerin başkent Sana’yı ele geçirmesini protesto edenler olsa da silahlı Husi hareketi bu protestoları bastırmıştır.

Washington yönetimi, Yemen’de ki El Kaide örgütünün dünyadaki en tehlikeli Kaide yapılanması olduğunu açıklamıştı. Yemen’de ki bu El Kaide örgütü, Husiler’in etkinliğini arttırmasıyla daha da büyümeye başladı. Çünkü Husilere karşı olan Sünnilerin belli bir kısmı, El Kaide’ye destek vermeye başlıyor. Suudi Arabistan’ın El Kaide üzerinde az da olsa etkinliği olduğu söylense de, kendi ülkesinde ve bölgedeki El Kaide yapılanmalarına karşı çıkıyor ve yakaladığı çoğu militanı idam ediyor.

Yemen hakkında önemli bir dipnot:
Yemen Arap toplumları arasında aşiret güçleri en bağlı ülkelerdendir. Ülke nüfusunun %75’i kırsalda yaşamaktadır. Ülkede güçlü büyük aşiretlerin olması, aşiretlerin ordu ve siyasete etki göstermesine de sebep oluyor denebilir. Ülkede mezhepsel ve dini çatışmaların olduğu bilinse de, aşiretler arasındaki çatışma da gözardı edilmemelidir.

Yemen’deki Tüm Taraflar

Muhalefet Partileri: Ortak Buluşma hareketi isimli çatı örgüt Islah Partisi, Yemen Sosyalist Partisi, Hak Partisi ve Arap Sosyalizminin Yeniden Doğuşu partilerini bir araya getirmiştir. Bu gruplar içerisinde hiç şüphesiz en önemli yapı geniş bir tabana sahip olan Islah Partisi’dir. Bununla beraber Eylül Birliği ve Popüler Güçlerin Birlik Partisi de muhalif gruplar arasındadır.

İktidar’daki GPC (Genel Halk Kongresi Partisi): bu parti Ali Abdullah Salih’in iktidardaki partisidir. Yemenliler yolsuzluğa bulaşmakla suçladıkları partinin yasaklanmasını talep ediyorlar.

Aşiretler: Yemen’in orduda ve politikada etkin güce sahip aşiretleri ve bu aşiretlerin değişik çatı örgütlerle bir araya geldikleri birleşik muhalefet Yemen’in geleceğini ciddi anlamda etkileyecektir. Yemen protestolarının bir yönüyle aşiretlerin güç paylaşımı olduğu göz ardı edilmemelidir.

Husiler: Yemen’in kuzeyinde etkili olan bu Şii aşiret koalisyonu, özellikle İran’ın desteğiyle ülkede önemli kazanımlar elde etme potansiyeline sahiptir.

Ordu: Yemen’in homojen ve modern motivasyonlarla beslenen merkezi bir orduya sahip olduğu söylenemez. Yemen ordusu da tıpkı politik güç gibi çeşitli aşiretlerin güçlerine göre etkin olduğu bir denge üzerine kuruludur. Bu anlamıyla Yemen ordusu da siyasetin şekillenmesinde aşiretlerin etkisiyle paralel olarak belirleyici olacaktır.

El Kaide: Yemen’deki siyasi karmaşadan faydalanan örgüt Yemen’in önemli eyaletlerinden Abyan’ın kontrolünü eline geçirdi. El Kaide Yemen’in Sabva Vilayetinde de bazı bölgeleri ele geçirmiş durumda. Örgütün liderliğini Usame bin Ladin’in atadığı Nasır el Vuhayşi yapmaktadır.

Kaynak: Al Jazeera/incanews/Anadolu Ajansı/stratejikortak.com