Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, uzun zamandır devletler arası para birimi olarak kullanılan doların artık kullanılmaması gerektiğini yineliyor. Peki neden? Gelin bu konuyu anlamak için geçmişe ve anlamamız gereken kavramlara kısaca bir göz atalım;
Nedir Bu Paranın Karşılığı ?
Eski zamanlarda, para olarak değerli madenler kullanılıyor ve insanlar alışverişini bu madenlerle yapıyordu. Yani değerli bir eşyayı başka bir değerli eşya olan para(değerli maden) ile takas ediyorlardı. Bunun mantıksız bir yanı yoktu; nitekim alışverişi yapan kişi ihtiyacı olanı, satıcı ise başka bir yerde takas etmek ya da (küçük ihtimal olsa da) onu kullanmak üzere parayı alıyordu ve işe yarar bir takas yapmış oluyorlardı. İlk kez 10. yüzyılda farklı bir şeyler oldu. Çin, bakır madeninde arzın azalmasıyla para basımını kısıtladı. Bu sıkıntıyı aşabilmek içinse karşılığı maden olan kağıt paraları yürürlüğe soktu. Bir nevi “bana kağıt para getirdiğinde sana bakır para vereceğim” şeklinde garanti vermek demekti bu. Daha sonra kağıt paraların daha kullanışlı olduğu farkedilince de yürürlükte kalmasına karar verdiler. Birinci Dünya Savaşına kadar karşılığı maden olan(çoğunlukla altın) kağıt para basımı devam etti ancak bu savaştan sonra devletlerin verdiği “getirdiğinde sana karşılığını vereceğim” sözü rafa kaldırıldı ve İkinci Dünya Savaşına kadar karşılıksız şekilde, yalnızca yasal zorunluluk şeklinde kullanımına devam edildi.
ABD Kendi Düzenini Kurmaya Başlıyor
İkinci Dünya Savaşından sonra ise 44 müttefik ülke bir araya gelip Bretton Woods sistemini oluşturdu. Bu sistem, dünya tarihinde ilk kez, bağımsız ulus-devletlerin kendi aralarında ortak bir parasal düzen üzerinde anlaşmaları sonucunda uygulamaya konuldu. Sistemin getirilmesini isteyen ABD’nin önerilerini ünlü ekonomist Harry Dexter White sunmuştur. Buna göre ise altına dönüştürülebilen tek para biriminin dolar olmasına, diğer para birimlerinin değerlerinin de dolara göre ayarlanmasına karar verildi. Kararlar, her ne kadar 1946 – 1971 arasında yürürlükte olsa da bu zamanlardan kalan uygulamalar ve psikososyal etki halen devam etmektedir. ABD’nin ekonomik-diplomatik gücü ve bu psikososyal etki sayesinde dolar tüm dünyada rezerv para statüsünü elde etmistir. Bahsettiğim sebepler, başka bir deyişle biraz önce bahsettiğim “bana kağıt para getirdiğinde sana maden(altın) vereceğim” garantisinin güvenilir olmasını sağlar. Doların genel rezerv para birimi olması da haliyle ABD’ye Putin’in itirazlarının da nedeni olan önemli avantajlar sağlıyor.
Peki nasıl avantajlar?
Bu itirazların temelinde yatan sebep; ekonomik kriz nedeni ile ABD Merkez Bankası- FED’in ekonomisini finanse etmek, bütçe açıklarını kapatmak için dolar basarak dolar arzını arttırmasından ve senyoraj geliri elde etmesinden kaynaklanmaktadır. Senyoraj geliri, bir ülkenin bastığı paranın yazılı değerinden, para basma maliyeti çıkarıldıktan sonra kalan gelirdir. Eğer ki, basılan para ekonomik büyümenin çok üzerinde ise ülkede enflasyon artışı görülür. Oysa ki ABD Dolarının rezerv para olması nedeni ile dolar talebinin çok olması bu enflasyonist etkiyi azaltmaktadır. Özet geçmek gerekirse ABD, küçük bir ülkenin ürettiği değerli ürünleri dolar verip aldıktan sonra aynı doları karşılıksız basıp kaybettiğini telafi eder hale gelmiştir. Yani Necmettin Erbakan’ın deyimiyle “para kiralama” işine başlamıştır.
Artık Putin’in bu ısrar ve itirazının, ABD tarafından dizayn edilen bu düzene karşı olduğunu biliyoruz. Sizce de agresif bir politikayla olmasa da dolar baskısından kurtulmamız gerekmiyor mu?
Hüseyin Kılınç
StratejikOrtak.com MİSAFİR YAZAR
Kaynaklar:
https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Bretton_Woods_sistemi
http://nasilkolay.com/fed-nedir
http://m.t24.com.tr/yazarlar/h-bader-arslan/dolar-neden-dunya-parasi,390
http://www.bilgiustam.com/gunumuzun-rezerv-parasi-abd-dolari/
E-BÜLTENE ABONE OLUN
Stratejik Ortak yazarlarının makalesi ve haritalar ücretsiz e-postanıza gelsin.
Abone oldunuz, teşekkürler.
Bir şeyler yanlış oldu. Lütfen daha sonra tekrar deneyin.
Gerçekten de saçma adama kağıt basıyor petrol alıyor yine basıyor altın alıyor yine basiyor demir bakir ne varda alıyor bu saçma düzene artık son vermek gerekiyor dünyada tek gerçek altın olmalidir
Elinize sağlık Hüseyin bey.Ama ben Amerika’nın da Rusya’nın da politikasının temelde dünyayı yekleştirmek olduğuna inanıyorum.Bunu da savaşla olmayacağının bilincindeydiler.Dünya’yı silahla fethetmekten ise kültürünü, dilini, geleneklerini asimile etmek veya yok etmek daha kolaydı.Yani bir yeri işgal etmektense o yeri amerikalılaştımak,sovyetleştirmek daha kolaydır.Ekonomide bunun bir parçasıdır.Birinci dünya savaşından sonra doğu bloğu bize komünizmi, batı bloğu is bize emperyalizmle geldi.Ama Atatürk çok zeki bir adamdı.İkisinin de eksik yanlarının olduğunu biliyordu.Bu nedenle iki görüşü sentezlemiştir.Bir yandan işçiyi, köylüyü desteklerken öte yandan rekabetin artması için liberal bir ekonomi benimsedi.Ama hiçbir zaman halkını aç gözlü şirketlerin insafına bırakmadı.Ama Atatürk’ten sonrası yönetimler emperyalizme boyun eğdi.Hatta ona hizmet etti.