İstihbarat, ulusal güvenliğini sağlamak ve ulusal çıkarlarını korumak isteyen devletler için olmazsa olmaz faaliyetlerden biridir. Devleti idare eden karar alıcılar kısa, orta ve uzun vadede önünü görebilmeye ve geleceğe yönelik ulusal stratejiler geliştirmeye ihtiyaç duyar.
Devletler içinde yaşadıkları uluslararası sistemin ürettiği veya üreteceği riskleri, tehditleri ve avantajları doğru algılamak, tanımlamak ve bunlar üzerinden ulusal çıkarlarını tespit etmek amacıyla strateji ve istihbarat unsurlarını eş güdümlü olarak kullanır [1]. Bu bağlamda stratejik istihbarat, devletlerin dış çevreye ilişkin algıları ve tepkilerini belirleyen en önemli unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.
Stratejik istihbaratın önemini anlayabilmek için öncelikle nasıl tanımlandığına göz atmak faydalı olacaktır.
– John G. Heidenrich‘in tanımına göre stratejik istihbarat, büyük stratejiler veya resmi ifadeyle ulusal stratejiler oluşturmak ve yürütmek için gerekli olan istihbarattır [2].
– Robert Mathams‘a göre stratejik istihbarat, barış zamanında dış politika ve ulusal güvenlik politikalarının oluşturulması ve savaş zamanında kuvvet seferberliği, hedef tespiti ve nihai hedefe ulaşma yollarının belirlenmesi amacıyla yürütülen bir faaliyettir [3].
– Sherman Kent, yüksek düzey pozitif dış istihbarat olarak nitelendirdiği stratejik istihbaratı devlet adamlarının veya askerlerin bilgisiz veya plansız davranışları sonucunda ülke hedeflerinin veya çıkarlarının zarar görmesini engellemek amacıyla ihtiyaç duyulan bilgi türü olarak ifade eder [4].
– Ümit Özdağ stratejik istihbaratı, bir devlet için gelecekte ortaya çıkabilecek fırsatları ve tehditleri tespit edip karar alıcılara seçenekler sunarak onların siyaset üretme sürecini daha doğru bir zemine çekmek amacıyla yapılan istihbarat olarak nitelendirmiştir [5].
Bu tanımlardan yola çıkarak stratejik istihbaratın ulusal güvenlik ve dış politika konularında riskleri, tehditleri, fırsatları, avantaj veya dezavantajları tespit etmek, mevcut veya olası rakip, müttefik ve tarafsız aktörlerin milli gücü ve ulusal stratejileri hakkında istihbari bilgi edinmek, geleceğe yönelik stratejik öngörüde bulunmak ve bu kapsamda ulusal düzeyde büyük strateji oluşturmak amacıyla barış veya savaş dönemlerinde yapılan kritik önemdeki ve yüksek düzeydeki istihbarat faaliyeti olduğunu ifade edebiliriz.
“Stratejik istihbarat neden önemlidir?” sorusuna 8 maddede şöyle cevap verebiliriz.
1) Ulusal güvenliği sağlamaya yönelik kararlar almaya ve bunları uygulamaya yardımcı olur. Devletin ve toplumun güvenliğine yönelik risk ve tehditleri öngörmeyi, tespit etmeyi ve bunlara karşı harekete geçmeyi sağlar.
2) Ulusal çıkarların belirlenmesi, korunması ve geliştirilmesine yardımcı olur. Devletin çıkarlarını ilgilendiren konulara ilişkin stratejik bir bakış açısı sunarak tehdit ve fırsatları değerlendirmeyi, bu çerçevede fikir üretmeyi ve eyleme geçmeyi sağlar.
3) Ulusal düzeydeki büyük/grand stratejileri planlamaya, üretmeye ve uygulamaya yardımcı olur. Ülkesel, bölgesel ve küresel düzeydeki stratejik değişimleri ve dönüşümleri analiz ederek bu kapsamda ulusal stratejiler üretmeyi sağlar. Bu yolla ülkenin ulusal, bölgesel ve küresel ölçekteki hedef ve çıkarlarının korunmasını sağlayacak alternatif politikaları ve stratejileri ortaya koyar [6].
4) Stratejik sürprizlere karşı önceden hazırlıklı olmayı sağlar. Ulusal güvenliği ve ulusal çıkarları ilgilendiren konularda stratejik öngörüde bulunarak tehditler, riskler ve fırsatlara karşı hazırlıklı olmaya ve farklı senaryolara göre olası hareket tarzlarını belirlemeye yardımcı olur. Mevcut olan veya gelecekte meydana gelmesi muhtemel bir konuda büyük resmi görebilmeyi, tahminler yaparak planlar hazırlamayı ve bunları gerçekleştirmeyi sağlar [7].
5) Dış politikanın planlanması ve uygulanması sürecine yön verir. Dış politikadaki amaçları, hedefleri, araçları, stratejileri ve eylemleri belirlemeye yardımcı olur. Devletin benimseyeceği politikanın karşılaşabileceği engellere, avantajlı ve dezavantajlı durumlara, alternatif politika içeriklerinin fizibilite koşullarına ve aktörler ve faktörler açısından öngörülemez alanlara ışık tutar [8].
6) Hedef unsurların ulusal gücüne ilişkin kapsamlı ve güvenilir istihbari bilgi sağlar. Bu çerçevede cari ve olası düşmanlar, rakipler, dostlar, müttefikler ve tarafsızların ulusal gücünü gerçek anlamda tespit edebilmeye ve bu gücün nerede, ne zaman ve nasıl kullanılabileceğini öngörmeye yardımcı olur. Bu itibarla, hedef aktöre ilişkin siyasi, ekonomik, sosyolojik, biyografik, askeri, bilimsel ve teknolojik, ulaştırma ve iletişim, siber alan ve coğrafya gibi konulara odaklanarak ulusal gücü tespit etmeye çalışır [9].
7) Ulusal güvenlik ve dış politikaya ilişkin karar alma süreçlerini besler ve destekler. Stratejik istihbarat mahsusen, uzun erimli politikalar üretmeye ilişkin karar alma süreçlerini kolaylaştırma vazifesini ifa eder [10]. Stratejik istihbarat, ulusal seviyede karar alma yetkisine sahip olan karar mercileri ve bu kararların oluşma sürecine doğrudan katkıda bulunan kurumlar için üretilir [11]. Ayrıca, karar alma süreçlerine bilimsel bir bakış açısı sunar. Nitekim stratejik istihbarat, karar alıcılara delil ve analize dayanan bir düşünce ve çalışma tarzına sahip olma imkanı sağlayan bir faaliyettir [12].
8) Operatif ve taktik düzeyde yürütülen istihbari faaliyetlere katkı sağlar. Stratejik istihbarat, operasyonel istihbarata gelecekteki muhtemel hangi durumlara karşı hazırlıklı olunması, taktik istihbarata ise yöneleceği istikametin hangi taktik ve araçları gerektireceği hususunda yol göstericidir [13]. Böylece stratejik istihbarat, diğer düzeylerdeki istihbarat faaliyetinin yönünü, amacını ve kapsamını da belirlemeyi sağlar.
Misafir Yazar: Enes Kücet
Dipnotlar:
[1] Merve Seren, Stratejik İstihbarat ve Ulusal Güvenlik, Orion Kitabevi, Ankara, Ocak 2017, s. 323
[2] John G. Heidenrich, “The State of Strategic Intelligence – The Intelligence Community’s Neglect of Strategic Intelligence”, Studies in Intelligence Studies, Vol: 52, No: 2, June 28, 2008, https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/csi-studies/studies/vol51no2/the-state-of-strategic-intelligence.html, (erişim tarihi: 02.10.2018)
[3] Robert Mathams, “The Intelligence Analyst’s Notebook,” Strategic Intelligence: Theory and Application, Douglas H. Dearth and R. Thomas Goodden (Eds.), Second Edition, Joint Military Intelligence Training Center, Washington D.C., 1995; aktaran Merve Seren, a.g.e., s. 443
[4] Merve Seren, a.g.e, s. 345
[5] Ümit Özdağ, İstihbarat Teorisi, Kripto Yayınevi, 9. baskı, Ankara, Aralık 2014, ss. 131-132
[6] Merve Seren, a.g.e., s. 383
[7] B.D. Berkowitz ve A.E. Goodman, Strategic Intelligence for American National Security. Princeton University Press, Princeton, 1989; aktaran Zakir Gül, “Stratejik İstihbarat ve Genel Yanılgılar,” Güvenlik Bilimleri Dergisi, Mayıs 2015, 4 (1), 111-132, s.125
[8] Merve Seren, a.g.e., s. 383
[9] Ümit Özdağ, a.g.e., s. 134
[10] Don McDowell, Strategic Intelligence: A Handbook For Practitioners, Managers and Users, Revised Edition, The Scarecrow Press, Lanham, Maryland, 2009, s. 26
[11] Yunus Karaağaç, Geçmişten Geleceğe İstihbarat, İskenderiye Kitap, İstanbul, Mayıs 2018, s. 68
[12] E. Beşe ve M. Seren, “Stratejik İstihbarat Olgusunun Teorik Çerçevesi, Unsurları ve Terörle Mücadele Politikaları Açısından Rolü ve Önemi,” Polis Bilimleri Dergisi, Cilt: 13 (3), Mart 2011, ss.123-145; aktaran Yunus Karaağaç, a.g.e., s. 68
[13] Merve Seren, a.g.e., s. 444
E-BÜLTENE ABONE OLUN
Stratejik Ortak yazarlarının makalesi ve haritalar ücretsiz e-postanıza gelsin.
Abone oldunuz, teşekkürler.
Bir şeyler yanlış oldu. Lütfen daha sonra tekrar deneyin.
Türklüğü koru ve yücelt olmalıydı bu birimin adı. Zira Türk olmakla ve Türklüğü korumakla zaten stratejik istihbarat faaliyeti yürütülebilir, Türklüğü yüceltmekle ise karşı istihbarata darbeler vurulur, çürütülmüş gardı olan kolları düşürülür ve Türk dünyasının alanı genişletilir. Burada ihtimam gösterilmesi gereken mesele ise nasıl Türk olunacağıdır. Atadan görme Türklük nasılsa öyle. Tek ilaha inanmış, O ilahın elçisini önder kabul etmiş, O ilahın emrine itaatkar olmuş atalarımızın yolunu tutmak stratejimiz, bu strateji de bize Türklüğü korumayı ve yüceltmeyi getiren vazifemizdir. Bu vazifeye uymayan Türklükten çıkmış olur. Vatana ihanet etmiş olur, dine sırt dönmüş, İlahına nankör olmuş olur.
Bilgilendirici,güzel bir yazı olmuş. Bu yazı bende istihbaratın çeşitleri ve arasındaki ayrımı detaylıca okuma isteği uyandırdı da.Sırada okuyacağım 3-4 kitap daha mevcut, vizeler,ales,yds derken zaman bulabilir miyim bilmiyorum. Bu şekilde özet olarak istihbarattaki grupları ve amaçlarını kıyaslayan bir yazı çok kişinin işine yarayabilir.Böyle bir yazı, detaylıca bir kitap okuyana kadar kafamızda az buçuk bir şablon oluşması açısından iyi olurdu. Bu yazı gibi geçmişte de okuduğum bazı yazıların şümulünden anladığım kadarıyla Stratejik istihbarat ile taktik istihbarat farklı dallar ancak tam olarak ne konuda ayrışıyorlar ve görevleri ne diye sorulsa aklıma bir cevap gelmemekte. Sadece stratejik istihbaratın benim istidatlarıma daha uygun olduğunu düşünmeye başladım. Yazınız için tekrardan teşekkürler…
Yukarıdaki yazıyı okudum bizde beyaz kağıdı karalamak istedim siyaset bir hedefe kilitlenip o hedefe ulaşmak için sebepleri ortaya koyup hedefe yürümektir mesela kostantin fethedilecektir onu fetheden Kumandan ne güzel kumandan o asker ne güzel asker demiş ve buna inananlar bir siyaset oluşturup costantine fetihler hazırlamışlardır ve başarılı olmamıştır ancak Akşemsettin Hazretleri ne sorulduğu zaman Hacı Bayram Veli’nin zamanını ve Kösem Sultan Fatih Sultan Mehmet i işaret etmiş yönetimde ona göre hazırlıklarını yapmış zaman geldiği zaman Akşemsettin Haydi yürü demiş Bu bir görerek Gitme siyasetidir körü körüne yapılan siyasetin büyük zayiatlar verdiğimiz görülmüştür mesela 70 bin askerimizin Şehit düşmesi gibi Siyasette baş olma sevdası insanı cehenneme götürür nefsinin vesvesesini kendisine ilah edinenler var ya görüyor zannedersin görmezler duyuyor zannedersin duymazlar onun için büyük Cihad dediğimiz önce kendi nefsimizi ıslah etmekten geçmektedir Eğer Şöyle geriye bakarsak Allah Resulü’nün Sözlerinde iyi ve zamanına göre okursak bize devlet Siyasetini nasıl yönlendireceğim izi işaret etmektedir mesela Türk cihan hakimiyeti gerçekleşmedikçe Kıyamet kopmayacaktır Roma’nın dört bir tarafından ezan okunacağinı ve Cihan’ın Türk’e secde edeceğini bildiğimiz halde ona göre siyasetimizi hazırlamazsak o zaman bildiklerimizle amel etmeyenlerin halini Kur’an’da Allah belirtiyor siyaset aldatma sanatı değildir Siyaset emrolunduğun gibi dosdoğru olma halidir Türk’e dost olan Allah’ın yardımcıları olalım ki Allah da bizleri korusun ve yüceltsin