Yüz Senelik Terâne: Sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti

Yabancıların, mirasçısı olduğu devletler ve Türkiye üzerine harita çizme hastalıkları bilinen bir hakîkattir. Bu mevzû hakkında o kadar çok vesîka bulunmaktadır ki sırf haritalardan müteşekkil sayfalar dolusu kitap neşredilebilmiştir. Türklerin Anadolu’yu yurt edinmesiyle başlayıp bugüne kadar bilfiil devam eden bu vetîrenin uzak olmayan geçmişteki tezâhürlerinden biri de hiç şüphesiz Sevr Muâhedesi’dir. Damat Ferit Paşa tarafından oldubittiye getirilerek İstanbul Hükûmeti adına Saltanat Şûrâsı tarafından imzâ edilen muâhede, Meclis-i Mebûsan’ın kapalı olması sebebiyle mecliste görüşülememiş ve mer’iyete girmemiştir. TBMM Hükûmeti muâhedeye taraf olmadığı için muâhedenin TBMM Hükûmeti’ni bağlayan bir tarafı da yoktur. Klasik tâbirle Sevr, ölü doğmuş ve bir proje olmaktan öteye gidememiştir ancak yabancıların Türkiye üzerindeki en şiddetli arzularını gösterir bir muâhede olarak Türk milletinin hâfızasındaki yerini almıştır.

Sevr Muâhedesi üzerinden yaklaşık yüz sene geçmesine rağmen bugün dahi Türkiye toprakları üzerinde hak iddia edenlerin ana dayanak noktası olmaktadır. Bu iddiaları dile getiren devletlerin başında da Ermenistan gelmektedir. Hâlihazırda sözde soykırım iddiaları ile milletlerarası arenada Türkiye’yi işlemediği bir suça mahkûm etmek isteyen Ermenistan, Türkiye aleyhindeki faâliyetlerini sâdece bununla hudutlandırmamıştır. Sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti adında oluşturulmaya çalışılan devletçik Türkiye aleyhine yapılan çalışmaların son örneğidir.

Sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin Kuruluşu, İddiaları ve Faâliyetleri

Sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti’ne bağlı Batı Ermenistan Ulusal Meclisi’nin neşrettiği “Batı Ermenistan Ermenileri’nin ve Batı Ermenistan’ın haklarının savunmasına yönelik hukuki ve siyasi birleşik paket” adlı vesîka bu sözde cumhuriyeti ve taleplerini anlamamız noktasında anahtar mevkiindedir bu yüzden vesîkanın mühim kısımlarından iktibaslar yapacağım.

Sözde cumhuriyetin kuruluşu ve yapılanması vesîkanın önsözünde şöyle anlatılmaktadır:

“2004 Aralık 17 târihinde Artsakh’ın Şuşi şehrinde Batı Ermenistan Ulusal Konseyi kuruldu. Aynı gün Batı Ermenistan Ermenilerinin kendi kaderini tayin hakkına dair, 2007 yılında ise Ermeni yüksek platosu ve Tarihi Ermenistan`ın yerlisi (otokton) olarak Batı Ermenistan Ermenilerinin haklarına dair bildirge kabul edildi. 4 Şubat 2011 tarihinde Batı Ermenistan Hükümetinin oluşum sürecinin başlangıcı ilan edildi. 2014 yılı Ocak ayında daha önce gerçekleştirilmiş seçimler sonucunda, Batı Ermenistan Milli Meclisi(Parlamento) oluştu, Milli Meclis ise Cumhurbaşkanı seçimi yaptı.”

Aynı vesîkanın 22. sayfasında sözde cumhuriyetin hukûkî ve siyâsî dayanakları şöyle açıklanmaktadır:

“– Batı Ermenistan hakkında Rusya hükümetinin deklarasyonu, 29 Aralık 1917

– Sevr Barış antlaşması 10 Ağustos 1920

– ABD 28. Başkanı Woodrow Wilson’un hakem kararı 22 Kasım 1922

– Kilikya Bağımsızlık bildirgesi 4 Ağustos 1920

– Ek antlaşmalar ve hukuksal belgeler”

Not: Wilson’un hakem kararı 22 Kasım 1920 târihlidir. Aynen iktibas yapıldığı için yanlışlık düzeltilmemiştir.

Sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti Merkez Seçim Komisyonunun 14 Eylül 2018 târihli beyânatına göre sözde cumhuriyetin şâmil olduğu idârî mıntıkalar şöyle açıklanmıştır:

“Seçilmiş milletvekilleri, kökleri ve ile, Batı Ermenistan’ın 27 bölgeyi ve eyaleti temsil ederler. Bitlis, Sasun, Muş, Van, Tigranakert, Harput, Hemşin, Trabzon, Ordu, Sebastiya, Karin (Erzrum), Kars, Ardahan, Ani, Iğdır, Harput, Kilikya, Sis, Adana, Urfa, Malatya, Hnus, Dersim, Taron, Javakhq ve diğerleri.”

Not: İktibasta Tigranakert olarak geçen yer ismi, Rusya Federasyonu’nda faâliyet gösteren Ermeni diasporasının merkez yayın gazetesi Erkramas’a göre eski Ermenistan’ın başkenti ve Diyarbakır’ın eski ismidir. Sebastiya ismi Sivas’ı temsil etmektedir. Taron ismi Muş’u temsil etmektedir. Javakhq ismi Gürcistan hudutları içerisindeki Samtshe-Cavaheti idârî mıntıkasını temsil etmektedir.

Sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti başbakanı Tihran Pashabezyan’ın 04.02.2020 târihinde neşredilen beyânatında 2018 ve 2019 senelerinde sözde cumhuriyetin BM’ye sunduğu dilekçeler şöyle açıklanmıştır:

“1-Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin (Ermenistan Devleti) BM üyeliği için yaptığı başvuru, 25 Mayıs 2018.

2-Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin (Ermenistan Devleti) ABD Başkanı Woodrow Wilson’un Tehkim Karar’ıyla sınırları belirlenmiş bölgede Batı Ermenistan Cumhuriyeti’ni (Ermenistan Devleti) hayata geçirmek ve gerçekleştirmek ile ilgili başvurusu, 28 Mayıs 2018.

3-Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin (Ermenistan Devleti) Ermenistan ve Kilikya topraklarının askersizleştirilmesi, Türk işgal güçlerinin oradan çekilmesi ile ilgili başvurusu, 20 Kasım 2018.

4-Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin (Ermenistan Devleti), Ermenistan Devleti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasındaki sınırların belirlenmesi ile ilgili başvurusu, 7 Ağustos 2019.”

Bu iktibasların yanında birkaç husus hakkında da bilgi sahibi olmamız mühimdir. Birinci husus sözde cumhuriyetin 2018 yılında gerçekleştirdiği milletvekili seçimlerine 51505 seçmen katılmıştır. İkinci husus ise sözde cumhuriyet, farklı mecrâ ve platformlarda yayın yapmakta ve iddialarını yaymaktadır.

Sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti Üzerine Değerlendirmeler

Sözde Ermeni Soykırımı iddiaları ve sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti, Türkiye karşıtı siyâsetin farklı ayakları değil birbirinin devamı olan projelerdir. Gâye, önce milletlerarası arenada tatbik edilecek baskıyla Türkiye’ye soykırım iddialarını kabul ettirmek, sonra milletlerarası mahkemelerin belirlediği milyarlarca dolarlık tazmînata mahkûm etmek ve nihâyet sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti’ni gerçekleştirmektir. Meseleye bu perspektiften bakıldığında mevzuûbahis iddiaların Türkiye’ye dayatılmak istenen modern Sevr olduğundan şüphe edilmeyecektir. Bugün için bu iddiaların târihî ve hukûkî bakımdan incelenip müşterek bir karara bağlanması imkânsız hale gelmiştir çünkü Ermeni tarafı meselenin târihî ve hukûkî boyutlarıyla ilgilenmeyip meseleyi doğrudan doğruya siyâsetin mevzûu haline getirmiştir. Türkiye tarafının Ortak Târih Komisyonu oluşturulması teklifinin reddedilmesi Ermenistan hakkındaki kanaatimizi doğrular mâhiyettedir.

Ermenistan ve sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin topraklarında hak iddia ettiği ülkelerin Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan olduğu görülmektedir. Bu üç ülkenin, Ermenistan ve hâmîsi vaziyetindeki Rusya’ya karşı Kafkasya mıntıkasında istikrarı temin etmek maksadıyla her yıl müşterek gerçekleştirdiği savunma ve dışişleri bakanları nezdindeki toplantılar mühimdir. Türkiye’nin Azerbaycan ile 2010 senesinde imzâladığı Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması’nın bir benzerini Gürcistan ile de imzâlaması stratejik zorunluluktur. Adı geçen muâhedenin taraflardan birinin üçüncü ülke ya da ülkeler tarafından saldırıya mâruz kalması halinde ortak bir güvenlik ve savunma perspektifi oluşturulacağı şeklindeki ikinci maddesi tercihimizin sebebidir. Gürcistan ile de bu muâhede imzâlandığı takdirde Türkiye Azerbaycan ve Gürcistan’ın stratejik çıkarları fiili durumun yanında hukûkî zeminde de örtüşmüş olacaktır.

Stratejik ehemmiyetinden dolayı değinmemiz gereken ve sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin hak iddia ettiği bir başka mıntıka Gürcistan hudutları içerisindeki Samtshe-Cavaheti idârî mıntıkasıdır. Bu mıntıkanın ehemmiyeti birkaç sebebe dayanmaktadır. Birincisi Samtshe-Cavaheti nüfusunun yarısı Ermenilerden oluşmaktadır ve mıntıka Ermenistan ile hudut olduğu için Ermenistan tarafından ilhak edilme riski vardır. İkincisi Türkiye Azerbaycan karayolu irtibatı bu mıntıkadan geçmektedir. Üçüncüsü ise Ermenistan mıntıkayı ilhak ettiği takdirde Karadeniz’e ulaşması için sâdece 50 km’lik bir mesâfe kalacaktır. İran’ın kendisine tatbik edilen ambargoyu delmek için Batum limanına getirdiği malları Ermenistan üzerinden ülkeye soktuğu bilinmektedir bu yüzden İran’ın, Ermenistan’ın Samtshe-Cavaheti mıntıkasındaki hak iddialarına destek vereceği hatırdan çıkarılmamalıdır.

Sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin sürgündeki hükûmetinin ikâmet ettiği yer sözde cumhuriyetin vesîkalarından anlaşıldığı kadarıyla Paris’tir. Fransız hariciyesinin, sürgündeki hükûmetlere ev sahipliği yapma ve Fransız çıkarları için kullanma geleneğinin bir aksi olarak Fransa’nın sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti’nin sürgündeki hükûmetine ev sahipliği yapması tesâdüf değildir. Fransa’nın, Britanya’nın Filistin Mandası’na karşı savaşan Yahudi “direnişçi” teşkîlât liderlerini ülkesinde barındırma politikası hatırlanmalıdır. Fransa bu politika netîcesinde Britanya’nın elini zayıflatmayı ve Fransa’nın Suriye ve Lübnan’daki çıkarlarının Britanya tarafından kabul edilmesini gâye edinmiştir. Fransa’nın bu faâliyetleri yürütürken iki cihan harbinde de Britanya ile müttefik olduğu ve aralarında birçok gizli muâhedenin yapıldığı unutulmamalıdır. Bu bakımdan NATO müttefiki Türkiye’ye karşı aynı yıkıcı faâliyetlere girişmesinde şaşılacak bir hal yoktur.

Son olarak Rusya’da yayın yapan NTV (Türk basınında HTB olarak geçmiştir.) adlı kanalda yakın zamanda gösterilen sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti bayrağı, Sevr Muâhedesi ile çizilmesi planlanan Ermenistan hudutları ve aynı yayında geçen sözde “Sürgündeki Batı Ermenistan Hükûmeti” gibi ifâdeler, Rusya’nın da bu meseleyi çıkar oyunlarına alet edeceğini göstermektedir.

SONUÇ

Sözde Batı Ermenistan Cumhuriyeti, Türkiye’nin imzâcı taraf olmadığı ve Türkiye’yi ilgilendirmeyen birtakım vesîkaları öne sürerek Türkiye’den toprak talep etmektedir. Sözde hükûmetin teessüsünü tamamladığı ve göz ardı edilmeyecek bir seçmen kitlesine sahip olduğu görülmektedir. Sözde hükûmetin bu çalışmaları yaparken başta Fransa ve Rusya olmak üzere birtakım devletlerin himâyesinde ve yardımlarıyla hareket ettiği anlaşılmaktadır. Türkiye bu hamlelere Azerbaycan ve Gürcistan ile yaptığı teşrîkimesâîyi derinleştirerek cevap vermektedir. Bu mesele Türkiye aleyhine çalışanların ilhamlarını yüz sene evvel çizilmiş projelerden aldıklarını göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Târih kitaplarında kaldığını düşündüğümüz düşmanlıklar ve hesaplar bugün de mer’îdir. Müttefik ve dost olduğunu düşündüğümüz devletler Türkiye üzerine harita çizmekte bir beis görmemektedir. Yalnız şu târihî hâkikati bir kez daha hatırlatmak isterim ki Türk milletinin kaderini çizmeye çalışanlar mâzîde olduğu gibi yine Türk milleti tarafından akâmete uğratılacaklardır.

Ömer Fâruk Fidan

Stratejik Ortak Misafir Yazar