Yasemin Devrimi Sonrası Yeni Tunus’ta Siyasi Partiler

Kuzey Afrika’nın Avrupa’ya en yakın konumunda bulunan Arap devleti Tunus, geçmişten günümüze Fenikeliler, Kartacalılar gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, Osmanlı İmparatorluğu’nun himayesinde 308 yıl barınmış, Bardo Antlaşması ile Fransa’nın hakimiyeti altına girmiş ve 1957 yılında kurucu lider Habib Burgiba önderliğinde bağımsızlığını kazanmıştır. Ülke bağımsızlığını kazanmasının ardından ortaya birçok politik görüş ortaya çıkmıştır. Fakat Yasemin Devriminden sonra çok partili hayata geçen ülkede halen rejim tartışmaları gündeme gelmektedir.

Bu makale, Tunus’ta en geniş destekçi kitlesine sahip siyasi partileri incelemeyi amaçlar.

Yasemin Devrimi öncesi ülkede sadece 7 siyasi parti bulunmaktaydı. Devrimden sonra ise kurulan ve yeni düzende bulunmak isteyen parti sayısı eski ve yeni oluşumlar eklenerek 100’den fazla olarak kaydedilmiştir.

1-) En-Nahda Partisi: 1981 yılında Mısır’daki Müslüman Kardeşlerden esinlenilerek kurulmuş, Bin Ali döneminde ise birçok üyesi darbeye teşebbüs ve çeşitli nedenlerden tutuklanmıştır. 1 Mart 2011 yılında faaliyet izni alan parti [1]  merkez sağ parti olarak tanımlanmaktadır. Partinin lideri Raşid el-Gannuşi devrim sonrası 20 yıl sürgün hayatı yaşadığı İngiltere’den dönmüştür. Gannuşi, partisine model olarak Türkiye’yi seçmiş, İslam ve modernite arası bir denge kurmak istemiş; eğitim , sendikalaşma , kalkınma alanlarında projeler üretmiştir.Ülkedeki seküler kesim ise partinin içindeki bazı isimlerin bu hareketi radikalleştirecekleri endişesi taşımaktadır. En-Nahda hali hazırda meclisteki en çok milletvekiline sahip olan partidir.

2-) Cumhuriyet için Kongre Partisi: 8 Mart 2011 tarihinde faaliyet izni alan parti, kendisini seküler bir oluşum olarak tanımlamaktadır.[2] Tercihen merkez sol görüşünde ilerleyen parti, slogan olarak ise “halkın egemenliği, vatandaşın onuru” gibi olguları kullanmakla birlikte modernleşmeyi savunmaktadır.

“Tunus için iddialı program” başlığı altındaki seçim beyannamesiyle halkın karşısına çıkan parti, anayasal ve hukuki reformlar çerçevesinde siyasi ve toplumsal yapıda radikal ve kapsamlı bir değişime gidilmesi; yargı organlarının bağımsızlık ve etkinliğini sağlayacak somut tedbirler alınması; vatandaşa hizmeti esas alan ve modern kurumlarını oluşturmuş bir güvenlik sisteminin kurulması; sosyal adalet ilkesini esas alan dışa açık ve modern bir ekonomi programının yapılandırılması; servetin yeniden dağılımını esas alan bir vergi düzenlemesinin yapılması; çevreyle uyumlu bir ekonomik programın benimsenmesi; tüm vatandaşların layık oldukları bir sağlık sigorta sistemi kapsamına alınması, demokrasiye hizmet edecek şekilde özgür bir medyanın yapılandırılması, özgür Arap halklarının birliğini güçlendirecek ve adil davaları destekleyecek bir dış politikanın izlenmesi gibi söylemleri benimsemektedir.  [3]

3-) Özgürlük, Adalet ve Kalkınma için Halkın Talebi Partisi: 3 Mart 2011’de Tunus manşetlerinde kendisine geniş yer bulan Halkın Talebi Partisi, İngiltere’den Arapça yayın yapan El-Mustakilla kanalının sahibi Muhammed el Hamidi tarafından kurulmuştur.

Hamidi öncesinde Nahda’nın bir üyesi olup sonrasında ise 1992 yılında partiden ayrılmıştır.
Partinin seçim programında öne çıkan vaatleri arasında demokratik bir anayasa, ücretsiz sağlık hizmeti, işsizlik maaşı, insan hakları ofisi gibi vaatler bulunmaktaydı.

4-) İş ve Özgürlükler için Demokratik Forum Partisi: 25 Ekim 2002’de faaliyet izni alan partinin, sosyal demokrasi ve sekülerizm ekseninde politika yaptığı belirtilmekte ve siyasi arenada merkez sol parti olarak yer aldığı ifade edilmektedir. Bin Ali’nin devrilmesi sonrası kurulan kabinede kısa bir dönem Sağlık Bakanlığı yapıp kabinedeki eski rejim yanlılarına tepki olarak istifa eden Mustafa bin Cafer liderliğindeki parti, kendisini demokrasi ve açılım yanlısı olarak görmektedir.[4]

Parti bölgede Avrupa’ya nazaran Afrika ve Arap ülkeleriyle ekonomik işbirliklerini artırmayı ve demokratik bir Arap Birliği oluşturulmasını amaçlar.

5-) Nida Tunus Partisi: 2012 yılında kurulan Nida Tunus partisi kendisini seküler görüşte tanımlar. 2014 seçimlerinde kurucu başkanı Es-Sıbsi ile seçimleri kazanmıştır ve 2019 seçimlerine kadar parti ülke iktidarını elinde bulundurmuştur.

2019 yılının Kasım ayında yapılan son seçimlerde ise bağımsız aday Kays Said, %70 gibi mutlak bir sonuçla sandıktan çıkmıştır.

Ayrıca Said 2014 yılında yazılan Yeni Tunus Anayasası’nın mimarındandır. Parlamento seçiminin galibi Nahda partisi ise Said’e desteğini açıklayan en büyük oluşum olarak öne çıktı.

Buğra Nalcı

Stratejik Ortak Misafir Yazar