Vak’a-i Hayriyye: Yeniçeri Ocağı’ının Kaldırılması

Yeniçeriler, askerî sahadaki güçsüzlüklerine ek olarak askeri alandaki yeniliklere de karşıydı. Cephelerde üst üste alınan mağlubiyetlerin üzerine halk da yeniçerilerin haksız yere kötü davranışlarından bıkmış vaziyetteydi. Bu durumlardan dolayı bu eşkıyaların ters tutumunun kırılması gerekiyordu. Çünkü daha önceki Nizam-ı Cedit ve Sekban ordularına karşı isyan tertip edip yenilik girişimlerine ket vurmuşlardı. Bunun üzerine II. Mahmud döneminde devlet ricali gizli toplantlarla ocağın durumunu ve yenilik konusundaki fikirleri istişare etmekteydiler. Sadrazam Benderli Mehmet Selim Paşa, Şeyhülislam Kadızade Mehmed Tahir Efendi ve Yeniçeri Ağası Mehmed Celaleddin Ağa’nın da hazır bulundukları bir toplantıda yeniçerilerin eğitim alması oybirliğiyle kabul edildi ve fetva verildi. (Şeyhülislam Mehmed Tahir Efendi, Yeniçeriler hakkında Sultan’la aynı kanaati paylaştığı için yakın zamanda bu vazifeye getirilmişti; kendisi ocağın ilgasının fetvasını verebilecek kararlılıktaydı.)

“Eşkinci” ismini alan bu grubun da ıslahı mümkün olmamıştı. Harcanan onca zaman ve yüklü miktar paraya rağmen “Yunan Meselesi”nin hâlâ çözülememiş olması ciddi bir problem olarak görülmüştür. Sadrazam ve Şeyhülislam’ın da bulunduğu bir toplantıda Yeniçeri Ocağı’nın yüksek rütbeli zabitlerinden Kul Kethüdası’nın “böyle düzensiz askerle savaş görevi alsam gitmekte duraklarım.” sözlerinin ardından askere ciddi bir eğitim vermeyi ve karışıklık çıkaranları en ağır şekilde cezalandırmayı kabul eden fetva müttefiken kabul edildi. Daha sonra Eşkinci Ocağı’nın varlığının Yeniçeriler tarafından aslında kabul edilmediği ve ciddi bir isyan hazırlığında olunduğundan bahsolunup, bu durum kanıtlanınca, Sadrazam, telaşa kapılarak Hüseyin Ağa’yı yanına çağırıp bu meseleyi sordu. O da “Mademki kanun yolu ile toplanıp karar verilmiştir, bundan dönmek doğru olmaz. Dayatıp bu işi başarmak gerektir.” demiştir.

9 Zilkade (28 Nisan) günü Yeniçeriler isyan için Et Meydanı’nda toplanmaya başlamışlardı. Yeniçeri Ağası Celaleddin Ağa’nın nezaretinde olmayan bu isyanda o da öldürülmek istenmiş ancak o an bulunamayıp öldürülememiştir. Yeniçerilerin toplanmaya başlamaları ve isyan bayrağı çekmeleri üzerine Sadrazam, diğer paşalar ve beylerden askerlerini derhal toplamalarını emretmiştir. Bu sırada Sultan II. Mahmud da kılıcını kuşanıp Topkapı Sarayı’na gelmiştir. Sultan’ın Sadrazam, Şeyhülislam ve son olarak devlet ricaliyle yaptığı görüşmelerde Yeniçerilerin eşkiyaca davranışlarından dolayı yok edilmeleri kararı alındı. Bu karar sonrası Hz. Peygamber’in Sancak-ı Şerif’inin de alınması, Yeniçerilerin zulmünden bıkan halkın manevi olarak da Sultan’ın yanında olmalarını sağlamak konusunda ciddi bir önem taşımaktaydı. Halk, Sancak-ı Şerif’in altında toplanmaktaydı. Yeniçeriler buna engel olmak adına halktan bazı kimseleri şehit etse de bu desteğe engel olamadı.

Kara Cehennem İbrahim Ağa, Yeniçeriler’i nasihat yoluyla isyandan vazgeçirmek istese de karşılık bulamadı ve Yeniçeriler Et Meydanı kapısının ardında kaldılar. Bir müddet sonra İbrahim Ağa ve Hüseyin Ağa, Yeniçerilerin ilk önce saldırdıkları ancak başarısız oldukları topçu askerlerini kullanarak onlara ciddi kayıplar verdirmiş ve kalanlarını perişan hale sokmuştu. Böylece Yeniçeriler bozguna uğradı ve ortadan kaldırıldı. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırıldığı 11 Zilkade 1241 (17 Haziran 1826)’den sonra “Asakir-i Mansure-i Muhammediyye” ordusu kuruldu ve yapılmak istenen diğer yeniliklerin de önü açılmış oldu.