II. Dünya Savaşına Çeyrek Kala: Lebendsraum Politikası, Anschluss ve Südet Krizi

Hitler’in iktidarı ele geçirmesinden henüz beş sene geçmesine rağmen 1938’de ilk Lebensraum adımını attı. Gözünü doğduğu Alman toprağı Avusturya’ya diken Hitler, ilk adımını Avusturya Nasyonal Sosyalist Partisini desteklemekle attı. Fakat bu destek sadece partiyi maddi açıdan fonlamak değil, Avusturya Şansölyesi Kurt Schuschnigg’e iktidarı Nazi partisine devretmesi için baskı yapmaktı. Şansölye Schuschnigg, bağımsızlığı korumak ümidiyle son bir hamle yaparak Almanya’yla birleşme ya da bağımsızlık üzerine 10 Nisan 1938’de bir referandum yapmaya karar verir. Bu hamle üzerine Hitler destekli Avusturya Nasyonal Sosyalist Partisi 11 Mart 1938’de Schuschnigg’e darbe yaparak iktidarı ele geçirdi ve bu olay üzerine Almanya ordusu rahatça Avusturya’ya girdi. Avusturya halkı ise Alman ordusuna karşı koymak yerine sevinç gösterileri ile ırkdaşlarını karşıladı. Birkaç gün sonra yapılacak referandumda Avusturya’nın Almanya’ya ilhakı ezici çoğunlukla kabul edilince Anschluss başarıyla gerçekleşmiş oldu.

Referandum pusulasında evet ve hayır seçeneklerinin boyutu ve konumu, oylamanın açık şekilde yapılması, oylama yerlerinde SS subaylarının bulunması seçimin ne kadar adil şekilde yapıldığını göstermektedir. Uluslararası diplomaside ise ilhaka karşı tepkiler hafif kaldı. Hatta Birleşik Krallık’ta yayınlanan The Times 200 yıl önce de İskoçya’nın İngiltere’ye katıldığını anımsatarak abartılacak bir durum olmadığı yorumunda bulundu. Birleşik Krallık Hükümeti ise sadece diplomatik protestoyla yetindi.

Südetler; Bohemya ile Almanya arasında kalan, Bohemya’yı adeta dıştan saran bölgeye verilen isimdir. Avusturya gibi çoğunluğu Alman olan bu bölge Hitler’in Lebensraum politikasının elbette bir parçasıydı. Südet bölgesinde yaşayan bu Almanların Çekoslovakya hükümeti ile arası iyi değildi.

Saint-Germain Antlaşması ile Çekoslovakya topraklarına katılmış olan bölgedeki 3 milyon dolayındaki Almanca konuşan nüfus, savaşta Almanya’yı desteklerken Çekler İtilaf Devletleri’nden yana olmuşlardır. Dahası, SSCB’nin Ekim Devrimi’nden sonra savaş esirlerini serbest bırakmasıyla oluşturulan Çek ordusu, Almanya’nın müttefiki Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na karşı savaşmıştı. Ayrıca, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sırasında Alman nüfusun yaygın olduğu sanayileşmiş bölgelerde yaşanan çöküntü, Almanca konuşan nüfusta yönetime karşı hoşnutsuzluklara, giderek tırmanan bir gerginliğe yol açmıştı. Hitler’in iktidara geldiği yıl olan 1933 yılı Çekoslovakya’da Südet Alman Partisi’nin kurulduğu yıldır. Parti, Konrad Henlein adında bir Nazi sempatizanı tarafından kurulmuştu ve sonuna kadar onun başkanlığında kaldı. 1935 yılının Mayıs ayındaki parlamento seçimlerinde Südet bölgesindeki Almanca konuşan nüfusun üçte ikisinin oyunu alan parti, Çekoslovakya’nın ikinci büyük partisi haline gelmiştir. 28 Mart 1938 tarihinde, Avusturya’nın ilhakından iki hafta sonra, Henlein Hitler’le bir görüşme yapmış. ve Hitler’in izleyeceği politika konusunda bilgilendirilmiştir. İzlenecek politika gereği Almanya, Çekoslovakya Hükümetinden kabul edemeyeceği taleplerde bulunacak ve reddedilmesinin ardından Südet bölgesi üzerinde casus belli, yani savaş nedeni, elde edecekti. Bütün dünyanın ortak korkusu Almanya hükümetinin ve Südet Alman Partisi’nin ortak talepleri sonucu başlayan krizin giderek yeni bir Dünya Savaşına dönüşmesiydi. Çünkü Almanya’nın bu emperyalist tavrına karşı koymak isteyen Birleşik Krallık, Fransa ve Sovyetler Çekoslovakya’nın toprak bütünlüğünü garanti ediyordu. Hitler’in, Çekoslovakya’ya askeri bir müdahalede bulunmayı düşünmediğini açıklaması üzerine Mayıs 1938 ayı sonunda durum yatışmıştır. Ancak, Südet Alman Partisi ile Çek hükûmeti arasında süren görüşmeler ve bölgede zaman zaman tekrarlanan silahlı çatışmalar, tansiyonu yüksek tutmaya devam etmiştir. Nazi Partisinin 6 Eylül’de başlayan ve 12 Eylül’de bitecek olan Nürnberg’deki parti kongresinin sonunda Hitler’in yapacağı konuşma önemliydi. Hitler bu konuşmasında Çek hükümeti Südet Almanlarına karşı “adil” davranmadığı takdirde Almanya’nın bunu sağlamak zorunda kalacağını belirtmesi, Südet bölgesinde ayaklanmalara neden oldu. Çek hükûmeti bölgeye asker göndermek ve sıkıyönetim ilan etmek zorunda kalmıştır.

13 Eylül 1938 gecesi İngiliz başbakanı Neville Chamberlain, Hitler’e Südet Krizini görüşmek için Almanya’da kendisini kabul etmesini isteyen bir mesaj göndermiştir. Chamberlain, 15 Eylül 1938 tarihinde Almanya’da Hitler’le görüştü. Chamberlain, kendi hükümetine ve Fransa’ya danışmak üzere ülkesine dönerken Hitler’den, askeri bir girişimde bulunmamak üzere garanti istemiştir. Hitler’in bu talebi kabul etmesi üzerine İngiltere’ye dönen Chamberlain, burada Fransa başbakanı Édouard Daladier ve dışişleri bakanı Georges Bonnet ile 18 Eylül 1938 günü görüştü.

Bu görüşmelerde, nüfusun yüzde 50’den fazla olduğu toprakların Almanya’ya verilmesi kararına varmışlardır. Ayrıca yeni sınırların güvencesi için uluslararası bir garantiye katılacakları kararını aldılar. İngiliz ve Fransız hükümetleri 19 Eylül 1938 günü Çek hükûmetine, Südet Bölgesi’nin Almanya’ya verilmesi konusunda kararlarını bildirmişlerdir. 20 Eylül’de Çek hükûmeti bu teklifi reddetmiştir. Ertesi gün, İngiliz ve Fransız hükümetleri, Çek Cumhurbaşkanı Edvard Beneš’e, Almanya’nın Çekoslovakya’ya saldırması durumunda müdahale etmeyeceklerini bildirerek Çekoslovakya’yı bu tavize zorladılar. 21 Eylül 1938 de Çek hükümeti çaresiz öneriyi kabul edip istifa etti. Tüm bu gelişmelerin ardından 29 Eylül 1938 günü Münih’te buluşan Adolf Hitler, Neville Chamberlain, Édouard Daladier ve Benito Mussolini Münih Anlaşmasını karara bağladılar. Çekoslovakya hükûmeti anlaşmaya uymayı kabul etti. Anlaşma Südetlerin kontrolünü 10 Ekim 1938’den itibaren Almanya’ya veriyordu.

Südet Bölgesi’nin Almanya’ya verilmesi ile her şey bitmiş değildi. Zayıflayan ve uluslararası mecrada yalnızlaşan Çekoslovakya’nın paylaşılması konusunda Polonya ve Macaristan da talepte bulunmuştur. 21 Eylül 1938 tarihinde Polonya hükümeti, Çekoslovakya’nın Teschen bölgesinde plebisit yapılmasını Çek hükümetinden ister ve sınıra asker sevk eder.

Ertesi gün Macaristan aynı talebi Çek hükûmetine iletmiştir. Münih Antlaşmasının imzalanmasının ardından Macaristan ve Polonya diplomatik baskıyı arttırdı. Almanya ve İtalya’nın hakemliğinde Çekoslovakya, Kasım 1938’de Güney Slovakya’yı ve Mart 1939’da Güney Altkarpatya’yı (bugünkü Ukrayna’da) Macaristan’a verdi. Ayrıca Ekim 1938’de Polonya’ya Çekoslovakya Hükümetinden referandum talep ettiği Teschen Bölgesi verildi. Kalan Çekoslovakya toprakları ise Alman Hükümeti’nin baskıları sonucu ikiye bölünerek Almanya’ya bağlı Slovakya Devleti oluşturuldu, kalan Bohemya toprakları ise Almanya’ya ilhak edildi.