Belarus’ta İstikrarsızlık: AB ve Rus Dış Politikasına Etkisi

SSCB’nin çöküşünün ardından Belarus, Rusya’nın askeri bir müttefiki olarak varlığını gösterse de günümüzde ülkenin iç istikrarı ve uluslararası alandaki konumu sorgulanmaktadır. Lukaşenko’nun liderliğindeki Belarus, Rusya’nın çıkarlarına hiçbir zaman meydan okumamasına rağmen Batı ile olan ilişkileri gözle görülür nitelikteydi. Moskova’nın ise Batı sınırında başka bir NATO karargâhı kurulmasına izin vermeyeceğini söylemek yanlış olmayacaktır. Aslına bakılırsa Batı’nın Rusya’yı Belarus’tan çıkarmaya yönelik dış politik çabalarını bir NATO ülkesi ve ABD müttefiki olan Polonya ve Litvanya aracılığıyla yaptığını ifade etmek mümkündür. Belarus’ta muhalifleri destekleyen her iki ülke de Rusya sınırında askeri harekâtlar düzenlemekte ve Rusya’ya karşı zorlayıcı ekonomik önlemler almaktadır.

9 Ağustos 2020 yılında yapılan seçimlerde Lukaşenko oyların % 80’ini alarak yeniden cumhurbaşkanı seçilmiştir. Litvanya’ya sığınan muhalif aday olan Svetlana Tikhanovskaya ise iddiaya göre oyların sadece % 10’unu alabilmiştir. Aksine Svetlana Tikhanovskaya, oyların yaklaşık % 60 ile 70’ini aldığını öne sürerek seçimden hemen sonra komşu Litvanya’da sürgüne gitmek zorunda kalmıştır. Tikhanovskaya, ülkedeki neredeyse üç aydır devam eden kitlesel protestoların akabinde, Avrupa Birliği’ni uzun süredir egemen olan Aleksander Lukaşenko rejimine karşı harekete geçmeye çağırmıştır. Seçimlere hile karıştırıldığını ve adil bir şekilde yapılmadığını ifade eden Belaruslu muhalif liderler ise halkı protestolar için sokağa çağırmıştır. Muhalifler 13 Ekim’de cumhurbaşkanının istifa etmesi veya grevlerin gerçekleşmesi için bir “halk ültimatomu” önermiştir. Lukaşenko ise bunu reddetmiştir.

AB, Lukaşenko’nun 9 Ağustos’ta yapılan seçimleri kazandığı iddiasını reddetmekte, Lukaşenko’yu meşru devlet başkanı olarak tanımamakta ve muhalifler üzerindeki baskıları hoş karşılamamaktadır. Hem ABD hem de AB, cumhurbaşkanlığı seçimini reddetmekle beraber üst düzey Belarus yetkililerine oy manipülasyonu ve protestoculara baskı uyguladıkları için yaptırımlar uygulama kararı almıştır. Nitekim AB Konseyi 6 Kasım 2020 tarihinde Belarus’taki 2020 cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra Alexandr Lukaşenko’nun yanı sıra oğlu ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Viktor Lukaşenko da dahil olmak üzere Belarus yetkililerinin 15 üyesini barışçıl göstericilere, muhalefet üyelerine ve gazetecilere yönelik şiddetli baskı ve gözdağı ile ilgili olarak yaptırım listesine eklemiştir. Şimdiye kadarki en büyük protesto gösterilerinden biri, yaklaşık 200.000 kişiden oluşan başkent Minsk’te 25 Ekim’de yapılmıştır. Protestoların hızlanmasının ardından Lukaşenko, Minsk’e yeni bir içişleri bakanı ve polis şefi atamış ve ayrıca Belarus’un Polonya, Litvanya, Letonya ve Ukrayna ile sınırlarını kapatmıştır.

[irp posts=”29563″ name=”Avrupa Birliği’nin Etki Alanı: Belarus”]

Belarus’ta seçimlere ve iç işlere karışmakla ilgili karşılıklı suçlamalar ve siyasi kriz konusundaki anlaşmazlıklar Avrupa Birliği-Rusya ilişkilerini daha da zorlaştırmıştır. Rusya, Lukaşenko’ya destek vermenin yanı sıra Belarus’un borcunu kapatmak için 1.5 milyar dolarlık kredi vermiştir. AB ise protestoculara ve Tikhanovskaya’ya destek göstermiştir, hatta ona bir insan hakları ödülü bile vermiştir. Her ne kadar Tikhanovskaya, Belarus’un Rusya ve Avrupa Birliği arasında bir açmaz yeri olmasına gerek olmadığını dile getirse de ülkede yaşananlar tam tersine işaret etmektedir. Geçtiğimiz Ekim ayında Avrupa Parlamentosu’ndan yapılan açıklamada “Komşumuz Belarus ve onun halkı Avrupa değerlerimizi paylaşmakta ve AB vatandaşları ile aynı özgürlükleri ve vatandaşlık haklarını arzulamaktadır. Ayrıca halk, kendi ülkelerinde karar verici olmak istemektedir. Bu noktada Avrupa Birliği pasif bir gözlemci olamaz. Belarus’a melez veya doğrudan Rus müdahalesini önlemek için aktif önlemler alınmalıdır.” ifade edilmiştir. Parlamenter Petras Auštrevičius ise Avrupa Birliği Konseyi’nde dönem başkanlığını sürdüren Almanya’ya herhangi bir müdahaleyi önleme çağrısında bulunmuştur.

Önümüzdeki günlerde ülkede protestoların ve şiddetin boyutunun artması AB -ya da Batı- ve Rusya’nın ülkeye nasıl müdahale edeceğini gösterecektir. Şimdilik Rusya, Belarus’u siyasi olarak desteklerken ilerleyen günlerde ülkede istikrarın azalması Rusya’yı harekete geçirir demek yanlış olmayacaktır.

Elif Ateş
Stratejik Ortak Misafir Yazar