Bir İnsan Hakları Skandalı: Guantanamo Kampı

Gitmo veya Kamp X-Ray olarak da bilinen Guantanamo Kampı, Küba’nın güneydoğusundaki Guantanamo Körfezi Deniz üssünde yer alan askeri hapishanedir. Kampta, dönemin ABD başkanı George W. Bush tarafından 2002’den bu yana “Terörle Savaş” kapsamında özellikle Afganistan ve Irak’ta yakalanan terör zanlılar tutuluyor. Bu yazıda, sivil toplum örgütleri başta olmak üzere pek çok kesimin eleştirilerine rağmen halen açık olan Guantanamo Kampının tarihsel süreci anlatılacaktır.

Tarihçe

1898 İspanyol-Amerikan Savaşı’na kadar Küba İspanya sömürgesiydi. Bu esnada ABD Küba’ya bağımsızlığını kazanmasına yardımcı olma amacıyla askeri müdahalede bulunmaya başladı. Küba’nın bağımsızlığının tanınması karşılığında 1903 yılında ABD ve Küba arasında bir anlaşma imzalandı. Doksan dokuz yıl sürmesi planlanan bu anlaşmaya göre, Guantanamo Körfezinde ABD’ye ait gemilerin yakıt ikmallerini sağlama amacıyla bir deniz üssü kuruldu, ancak 1938’de anlaşmanın süresi “süresiz” olarak değiştirildi.[1] Ek olarak bu anlaşma, devamlı bir kiralama üzerinden bu üssün bulunduğu bölgenin tam yetki ve kontrolünün ABD’de olduğunu tanıdı. 1991’de Haiti askeri darbesinin ardından binlerce Haitili deniz yoluyla ABD’ye kaçmaya çalıştı, bunun ardından Guantanamo Körfezinde sığınmacılar için geçici kamp inşa edildi. Birkaç yıl içerisinde sığınmacıların bir kısmı ABD’ye taşınırken, bir kısmı evlerine geri gönderildi.[2]

11 Eylül 2001 saldırılarını takiben körfezde Guantanamo Kampı inşa edildi ve başta el-Kaide ile Taliban olmak üzere pek çok terör örgütüne karşı başlatılan askeri kampanya kapsamında ele geçirilen ve terör örgütleriyle bağlantılı olduğu iddia edilen zanlılar burada tutulmaya başlandı. İlk tutuklular 11 Ocak 2002’de hapishaneye yerleştirildi. 2003 yılı itibarıyla cezaevine yerleştirilen tutuklu sayısının 680 olduğu biliniyor.[3]

Zanlıların Statüsü ve İnsan Hakları İhlalleri

Konuyla ilgili altı çizilmesi gereken en önemli nokta, kampta tutulan mahkûmların statüsü; zira bu kişiler temel bir hak olmasına rağmen adil olarak yargılanmıyorlar.[4] Uluslararası Af Örgütü raporlarına göre, zanlıların büyük bir kısmı herhangi bir suçlama olmaksızın tutulup mahkemeye çıkarılmazken, diğer bir kısmı askeri komisyonların adil olmayan yargılamalarıyla karşılaşıyor. Bu kesimin ölüm cezası ihtimaliyle karşı karşıya olduğu belirtiliyor.[5]

Kasten alıkoyma ve adil yargılama süreçlerini başlatmama suçlarına ek olarak, Guantanamo Kampında tutulanlara dar bir alanda hapsederek günlerce yüzlerine su dökmek suretiyle zorla uykusuz bırakma, elleri ve ayakları kelepçeli vaziyette küçük kutuların içine hapsetme, vücudu parmaklıklara kilitleyerek germe, açlık grevi yapanlara zorla besin verilmesi gibi işkencelerin yapıldığı biliniyor.[6] Uluslararası Af Örgütü başta olmak üzere pek çok sivil toplum örgütü yıllardır uluslararası hukuk suçları işlenen Guantanamo Kampı’nın kapatılması için çağrılarını sürdürüyor.

Barack Obama 2009’da başkanlık görevini devraldıktan birkaç gün sonra Guantanamo’nun kapatılması talimatını verdi. Obama, geçen 7 yıllık sürede hapishanenin kapatılması için çabaladığını ancak Kongre’deki siyasi çekişmelerin bu hedefini gerçekleştirmesini engellediğini söyledi.[7] Ancak “insan hakları skandalı” olarak anılan Guantanamo Kampı hala açık. Her ne kadar 2008 yılından beri hapishaneye yeni esir götürülmediği belirtilse de, 2021 Ocak itibarıyla Guantanamo Kampında 40 kişi tutuluyor.[8]

Nazlı Tekdemirkoparan
Stratejik Ortak Misafir Yazarı