Koronavirüs Salgınında Son Durum: Salgının Sonu, Rekabetin Başlangıcı

21 Şubat 2020 tarihinde Stratejik Ortak’ta Koronavirüs’ün ortaya çıkışı ve yayılmasını ele almıştım. O dönemler Covid-19, Veba, İspanyol gribi gibi salgınlarla kıyaslanarak küçümsenilse de durum tam olarak öyle değildi. Bizler, tarihin hiçbir döneminde bu kadar küreselleşen bir dünyada da yaşadığımız için Covid-19 farklı bir anlam taşımaktaydı. Şimdiden en ölümcül 9.salgın olarak tarihteki yerini almıştır.

Beklenilen gerçekleşti, Covid-19 dünyanın tüm köşelerine sızarak 224 ülke/bölgeye yayıldı, 115 milyon insan enfekte oldu, bunların 2.5 milyonu öldü. Birçok acı hikayelerin yanında maske hayatımızın merkezinde yerleşti.

Salgın’ın merkezi (Epicenter) Doğu Asya’dan Avrupa’ya, daha sonra ABD’ye ve Güney Amerika’ya kaydı. Şu anda vakaların görüldüğü ilk 10 ülke sırasıyla; ABD, Hindistan, Brezilya, Rusya, Birleşik Krallık, Fransa, İspanya, Türkiye ve Almanya olmaktadır. En çok etkilediği bölge ise sağlık altyapısı ve ekonomik kırılganlığıyla Afrika ve Latin Amerika coğrafyası olmaktadır.

Covid-19’dan kurtulmak için birçok yol denendi. Önlemler, tedbirler, karantina uygulamaları, sürü bağışıklığı stratejisi uygulandı fakat tüm stratejilerin yetersiz kaldığı veya çöktüğü görüldü. Bir yılın sonunda Covid-19’dan çıkış için en önemli umut (spekülasyon ve komplo teorileriyle birlikte) ortaya çıktı: Aşılama.

Aşı geliştirme alanında 4 ülke/bölge öne çıktı: Rusya, Avrupa, ABD ve Çin. Geliştirilen aşılar 3.Faz çalışmasının ardından aralık ayının sonunda aşılama çalışmaları başladı. Böylece ülkeler için 2021 yılına girilirken ana gündem belli olmuştu; Güvenilir aşıyı belirlemek, yüksek miktarda sipariş vermek ve kitlesel aşılama kampanyası.

Yarışın başladığını bazı ülkeler yeni fark etse de bazı ülkeler çok önceden planını uygulamaya koymuştu. Aşıyı üreten ABD, Birleşik Krallık, Avrupa bölgesi, Rusya, Hindistan ve Çin için aşıya ulaşmak konusunda sorun bulunmamaktadır. Fakat geri kalan 200’e yakın ülke aşıyı üreten ülkelere muhtaç konumdadır. Bu durum salgının sonunu ve yeni rekabetin başlangıcını doğuruyordu.

Avrupa Birliği, ilk başta yoksul ülkelere de aşı dağıtımı konusunda sözler vermiş olsa da “aşı milliyetçiliği” çerçevesinde Avrupa bölgesinin aşılanmasını öncelemektedir. Hatta bu konuda da ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Örneğin Avrupa Birliği üyesi Macaristan Çin’in geliştirdiği Sinovac aşısını sipariş vermek durumunda kalmıştır. Diğer bir ülke ise Sırbistan’dır. Aşı konusunda yardıma muhtaç ülke Avrupa’dan yardım gelmeyeceğini anlayınca Rusya’nın aşısına yönelmiştir. Eğer Avrupa’nın aşılama haritasına bakarsanız Bosna Hersek ve Kuzey Makedonya’nın tüm Avrupa’nın ortasında yalnız ve çaresiz kaldığını görebilirsiniz.

Amerika’da durum aynıdır. “America First” sloganlarının yoğun şekilde atıldığı bu dönemde ABD kendi halkına öncelik vermiştir. Şu an için dünyanın geri kalanıyla çok fazla ilgilenmemektedir.

Afrika uzun süre aşıya erişim sağlayamazken günümüzde sadece Fas güçlü şekilde aşılama kampanyası yürütebilmektedir.

Peki bu boşluğu kim doldurmaktadır?

Uluslararası ilişkilerde alternatif liderler olarak sivrilmeye başlayan Çin ve Rusya’dır. Bu iki ülke aşıya ulaşamayan Asya, Orta Doğu, Afrika ve Latin Amerika’ya aşıyı ulaştırmaktadır. Çin ve Rusya’nın bu hayati yardımın karşılığı ilerleyen dönemlerde alacağı düşünülürken, Avrupa’nın bencilliği ve ABD’nin kendinden başka kimseye bir yardımının dokunmaması da dünyanın geri kalanı için net şekilde görülen bir tablodur.

Aşılama Kampanyası

Aralık ayının sonunda Birleşik Krallıkta ilk toplu aşılama kampanyası başlatıldı. Kısa sürede birçok ülkede kendi kampanyasını başlattı. Türkiye yaklaşık 2 haftalık gecikmeyle yarışa dahil oldu. Günümüzde dünya genelinde 268 milyon insan aşılanmıştır. Komplo teorileri ve spekülasyonların yoğun olduğu dönemde bu rakam ciddi bir sonuçtur.

Sıralama Ülke Aşılanan Kişi Nüfusa Oranı % Günlük Aşılanan Kişi

Sıralamada görüldüğü üzere uluslararası ilişkilerde aktif politika izleyen ülkelerin hepsi ilk 10 sıralamasında girebilmiştir. Uzun süreli izlediği akıllı politikalarla ekonomi, teknoloji, bilim vb alanlarda başarı yakalamış ABD, Çin ve Birleşik Krallık gibi ülkelerin ilk 3 sırada yer alması önemli bir ayrıntıdır. Ayrıca çıkarları için her şeyi yapan İsrail’in nüfusunun çoğunu aşılaması aslında bize bir işaret vermektedir.

Türkiye aşılama kampanyasında en hızlı davranan ülkelerden birisi olmuştur.

Komplo Teorileri

Her aşılıma dönemlerinde komplo teorileri ivme kazanmıştır. Modern dönemde bilgi teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte bu soru işaretleri daha hızlı yayılmaktadır. Ölen, felç kalan doktorlarla ilgili hikayeler herkes tarafından duyulmakta fakat duyulan bu bilgilerin kontrol edilmesi konusu ortada kalmaktadır. Ayrıca milyonlarca insana yapılan uygulamalarda muhakkak bu tür durumlarda ortaya çıkabilir. Komplo teorisyenlerinin tıkandığı nokta salgından çıkış konusudur.

Bu konuda 2013 yılında yayınlanan Salgın filmi ve özellikle Altın Çanak’ı savunan kişinin incelenmesi tavsiye edilmektedir.

Sonuç: Aşıların Etkisi

Dünya önlem alarak salgının sona erdirilemeyeceğini görmüştür. Bu konuda en başarılı Doğu Asya ülkelerinde dahi günlük vaka artışları görülmektedir. Tam tersi politika olan “sürü bağışıklığı stratejisi” uzun zaman önce çökmüştür.

Ülkeler aşı rekabetinde ön plana geçmek için hızlıca hareket etmiştir. Bu anlamda tezat politikalar izleyen bazı ülkelerde bulunmaktadır. Örneğin İsveç gibi İskandinav ülkeleri hem salgını yönetme hem de aşılama kampanyasını kötü yönetmiştir. Salgını güzel şekilde yöneten Japonya ve Güney Kore ise aşılama kampanyasında beklenilen performansı sağlayamamıştır.

Aşıların etkileriyle ilgili bireysel araştırma gerçekleştirdim. 09.02.2021 tarihinde virüs ve aşı dağılımıyla 1 ay sonrayı sonraki rakamları karşılaştırdım. Nüfusunun %20’sini aşılayan ülkeler ve değişim oranları aşağıdaki gibidir.

09.02.2021 Aşılama ve Yeni Vaka Kıyaslaması

Henüz aşılanan kişi oranı az olmakla birlikte etkisini giderek gösterdiği anlaşılmaktadır. İsrail ve İngiltere’de vaka sayılarının düşmesiyle birlikte yasaklar kaldırılırken, bazı ülkeler aşılama sürecinden dolayı kısıtlamaları gevşetme yoluna gitmektedir.