İstihbaratın Sağladığı Enformasyon ve Devletler Nezdinde Bunun Önemi

İstihbarat devletler ve şirketler için günümüzde oldukça önemli bir hale gelmiştir. Dağınık ve anlamsız olan ham bilgiyi düzenleyerek, işe yarar ve kaliteli bir bilgi sağlama işine istihbarat denmektedir [1]. İstihbarat toplama, birçok süreci ve yöntemi kendi içerisinde barındırmaktadır. Bunlar, haber kanallarını takip ederek çıkan haberleri derleme ve yorumlama sahada direkt kişilerden bilgi alma vb. olabilmektedir. Günümüzde, askeri istihbarat, ekonomik istihbarat, sağlık istihbaratı gibi çeşitleri bulunmaktadır. Uluslararası güvenlikte de özellikle II. Dünya Savaşı ve Soğuk Savaşta oldukça önem kazanan istihbarat toplama devletlerin vazgeçilmez organlarından olan istihbarat teşkilatlarının kurulmasına neden olmuştur.

Devletler, dostları ve düşmanları hakkında sürekli bir bilgi toplama arayışında olup ileriye dönük planlarını veya alacakları önlemleri bu istihbarat servislerinin sağladığı bilgiler aracılığıyla hayata geçirmektedir. Uluslararası ilişkilerde önemli olan, birçok krize dahi sebep olan istihbarat ajanları her zaman popüler olmuş ve hepimizin aşina olduğu sinema filmlerinde dahi kendine yer bulmuştur. Teknolojinin de gelişmesiyle istihbarat ve güvenlik daha önce olduğundan daha da fazla paralellik göstererek birlikte hareket etmeye başlamıştır. Devletler sadece askeri istihbarata değil güvenliklerini tehdit edecek her türlü kişi, kurum, araç, hastalık vb. şeyler hakkında istihbarat toplama ve bunları değerlendirme çabasına girmişlerdir.

Gizlilik istihbaratın temel özelliklerinden biridir. Gizlilik olmadığı durumlarda, istihbarat bilgileri ve istihbarata karşı koyma yöntemleri tehlikeye girecektir. Gizlilik istihbaratın karakteristik özelliği olduğu kadar, erdemidir. Kaynaklar ve istihbarat yöntemleri, hedefler tarafından bilinmemeli ve çözülmemelidir. İstihbaratın temelde bilgiden farklı özellikleri vardır bunlar, toplama, analiz ve karşı istihbarat olarak karşımıza çıkmaktadır [2].

Modern Demokrasilerde istihbarat içerikleri değişmese de istihbarat edinme yöntemleri değişmekte ve gelişmektedir. Çünkü, istihbarat toplamanın “gizli” yönü kamuoyu tarafından eleştirilmekte ve istihbarat servislerine olan destek azalmaktadır. Fakat, günümüz dünyasında bilgi her şeyden daha önemli hale gelmiş ve istihbarat toplama yöntemleri daha da önem kazanmıştır. Bugün iletişim kanallarının artması, insanların birbirleriyle temasının artması ve teknolojinin gelişimiyle birlikte toplanacak bilgi sayısı kat be kat artış göstermiştir. Burada sosyal medya ve internet gibi kaynaklardan çok fazla bilgi toplanıp analiz edilebileceği düşünülse de nitelikli bilgi toplama ve bilgi ayıklama işlemleri geçmişe nazaran daha zor olmaktadır [3]. Bunların dışında, istihbarat toplama yöntemleri de farklılık göstermektedir. Bunlar, insan istihbaratı, açık kaynak istihbaratı, görüntü istihbaratı, sinyal istihbaratı ve teknik istihbarat olarak kategorize edilmektedir [4].

İnsan istihbaratı, öznenin insan olduğu ve bilgi edinme gayretinin insan tarafından yapıldığı yani bizim genelde “casus” dediğimiz personel veya gönüllülerden oluşan kişiler tarafından toplanan istihbarat türü olmaktadır [5]. Açık kaynak istihbaratı ise medya araçları, diplomatik kaynaklar, iş çevreleri gibi ulaşılması daha kolay olan istihbarat kaynaklarını temsil etmektedir [6]. Görüntü istihbaratı ise adından da anlaşılacağı üzere, uydu, insanlı veya insansız hava araçları, uçak vb. araçlarla elde edilen görüntüleri incelemek üzere ortaya çıkan bir istihbarat türüdür [7]. Sinyal istihbaratı da iletişim araçlarına sızmayı amaçlayan ve buradan elde edilen bilgileri analiz eden bir istihbarat kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır [8].

Son olarak teknik istihbarat ise hakkında istihbarat toplanacak hedefin sahip olduğu malzemelerin yeteneklerini, cihazlarının gelişmelerini ve bunların sürekli takip edilmesini ve detaylı bilgi toplayarak değerlendirilmesini, bunun sonucunda bu bilgileri kendi lehine kullanarak teknolojik olarak rakip aktör ile aynı düzeye gelinmesini amaçlamaktadır [9]. İstihbarat yöntemleri ve kategorileri sürekli değişiklik gösterse de temelde aynı amaca dayanır ve gizlilik en önemli unsur olarak yer almaktadır. Özellikle son dönemde ortaya çıkan, Covid-19 virüsü istihbarat konusunu tekrar gündeme getirmiş ve ne kadar önemli olduğunu bir kez daha kanıtlamıştır.

Bu dönemde kullanılan, haberleşme uygulamaları, mobil uygulamalar veya internet üzerinden yapılan işlemlerin gizliliği sorgulanmış birçok aktör tarafından kişisel bilgilerin ele geçirildiği ve gizliliğin ihlal edildiği durumlar ortaya çıkmıştır. Büyük teknoloji şirketlerinin devletlere sattığı cihazlar üzerinden gizli bilgiler toplanabilmiş ve çeşitli ülkelerin istihbarat servisleri bu bilgilere ulaşabilmiştir. Devletler de bazı mobil uygulamalar ve sosyal medya siteleri sayesinde vatandaşları hakkında istihbarat toplayabilmektedir. Günümüzde, teknoloji sayesinde siber güvenlik önem kazanmış ve siber alandaki istihbarat toplama eylemleri artmıştır [10].

Buna devletlerin üst kademelerindeki kişilerin bilgilerini toplamak, gizli kalması gereken bilgilere ulaşabilmek de dahil olmaktadır. Hayatımızın her alanını işgal eden teknoloji sayesinde artık istenilen her bilgiye daha kolay ulaşılabilmekte ve kişisel verilerin gizliliği sorgulanır hale gelmektedir. Covid-19 virüsünün getirdiği bir başka kavram ise sağlık istihbaratıdır. Sağlık istihbaratı, başka bir ülkede çıkan hastalık vb. şeylerin ya da sağlık alanındaki gelişmelerin takip edilmesi ve bu bilgilerin derlenerek devletlerin bilgilendirilmesi veya uyarılması şeklinde tanımlanabilir [11]. Salgın Hastalıkların sarstığı günümüz uluslararası ilişkiler sisteminde ise devletler sağlık istihbaratı üzerine daha çok eğilecek ve bu gibi durumların yaşanmaması ya da hafif atlatılması için önceden önlem almaya çalışacak gibi görünmektedir.

Sonuç olarak, istihbarat toplamanın en önemli dönemi Soğuk Savaş olsa da Soğuk Savaş sonrası dönemde de önemini kaybetmemiştir hatta çeşitlenmiş ve anlamını derinleştirmiştir. 11 Eylül olaylarından sorumlu tutulan Usame Bin Ladin’in yakalanması bile bir istihbarat başarısı olarak kendini göstermektedir. Fakat aynı şekilde 11 Eylül olaylarına engel olunamaması da istihbarat ve güvenlik sistemlerinin neden güçlü olması gerektiğinin cevabı niteliğinde karşımıza çıkmaktadır.

İstihbarat, özellikle devletleri başta hayatta kalma yarışı olmak üzere birçok yarışta öne geçirme potansiyeli olan bir alandır ve üzerine çok düşünülmüş devlet içerisinde ayrı bir departman olarak kendine yer bulmuştur. Özellikle, CIA, MOSSAD, KGB, MİT vb. örgütlerin istihbarat toplama çalışmaları Dünya’daki birçok kişi tarafından duyulmuştur ve ilgi çekmiştir. Bu kurumların yaptıkları iş, her ne kadar ilgi çekici ve heyecan verici gibi görünse de oldukça tehlikeli ve gizli kalması gereken bir iş olarak karşımıza çıkmaktadır.

Özellikle, istihbarat ajanlarının bilgi toplarken veya casusluk yaparken yakalanması devletler arası krizlere neden olmakta hatta savaşın eşiğine bile getirme ihtimali bulunmaktadır. Bu nedenle istihbarat servisleri ve bilgi toplama eylemleri devletler için çok önemli olmakta ve hayati önem taşımaktadır. Uluslararası sistemin bize getirdiği yenilikler ve değişimine bakılacak olursa elde edilen bu bilgiler her zaman güce dönüşecektir ve bu tarz eylemler devletler açısından her zaman önemini koruyacaktır.

[irp posts=”18873″ name=”‘Devletlerin Tepkilerini Belirleyen’ Stratejik İstihbarat Neden Önemlidir?”]