Çin’de Ulus Kimliğinin Bilinmeyen Öyküsü

50 yılı aşkın bir süredir kültürel devrimin kaosu ve zulme henüz Çin halkının hafızalarından silinmemiştir. 1960’ların uzun süren korku atmosferi, 1966 ve 1976 yılları arasındaki on yıllar boyunca proletaryanın bir kalkışması olarak Mao zihniyeti tarafından sunulmuştur. Sosyalizm ve kapitalizm arasındaki bu ideolojik mücadele ve Çin’i kültürel değişim konusunda bir araya getirme arzusu Mao tarafından komünist parti içerisinde kendi gücünü artırmaya dönüşmüştü. Mao’nun bu çağrısı, Çin’de benzeri görülmemiş şiddet, yıkım ve can kaybıyla sonuçlandı ve Kültür Devrimi’ni, Çin tarihinin en korkunç olaylarından biri haline getirdi.

Fakat Mao’ya göre Kültür Devrimi, Çin halkının zihinlerini “yeniden şekillendirme” ve bir “burjuvazi diktatörlüğü” yaratmayı planlayan karşı-devrimci “revizyonistler” olarak da bilinen otoritedeki insanları ezme girişimiydi[i]. Aynı zamanda Mao ulusun gençliğini Çin toplumunun “saf olmayan” unsurlarını temizlemeye ve mevcut Komünist liderlerin partiye ve Çin’e yanlış yönde önderlik ettiğine inanarak 20 yıl önce iç savaşta ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunda zafere yol açan devrimci ruhu geri getirmeye çağırdı[ii]. Bunun için Mao ve yandaşları günümüzde genellikle Maoizm olarak bilinen ve ideolojilerini Sovyet tarzı Marksizmden ayırarak Batılı olmayan, sömürgecilik karşıtı bir gündemi öne ve merkeze yerleştirdi. Böylece, bu amaçlar için seferber edilen ilk insan gruplarından biri, daha sonra Kızıl Muhafız/Kızıl Ordu’nun temelini oluşturan öğrencilerdi. Korkusuz ve acımasız Çinli öğrenciler, Mao’nun “dört yaşlı” – eski fikirler, eski gelenekler, eski alışkanlıklar ve eski kültür – üzerinde kaos yaratmaya yönelik militan çağrısına bir yanıt olarak ülke çapında kargaşaya neden oldu. Bu, okullar ve üniversiteler gibi kurumların kapatılmasına ve kiliselerin, türbelerin, kütüphanelerin, dükkanların ve özel evlerin aranmasına ve yıkılmasına neden oldu[iii].

Anarşi ve terör Çin’in her yerine hızla yayılırken, öğretmenlerini katleden öğrencilerin ve yetkililerin aşağılanması, işkence görmesi ve öldürülmesiyle ilgili korku hikayeleri ortalıkta dolaşmaya başladı. Sonunda öğrenci gruplarına işçiler, köylüler, askerler ve hepsi Mao Zedong’un düşünceleriyle donanmış çok sayıda devrimci kadro ve aydın katıldı. Amaç kitleler arasında tamamen proletaryaya ait yeni bir ideoloji, kültür, gelenek ve alışkanlıklar teşvik etmekti[iv].

Bütün bunların ortasında Mao’nun Küçük Kırmızı Kitap’ı kitlelere, özellikle de Halkın Kurtuluş Ordusu’na tasfiye ve yıkım yolunda rehberlik eden ideolojik el kitabı olarak ortaya çıktı: “Her komünist gerçeği kavramalı: Siyasi güç bir silahın namlusundan çıkar.” Bu söz, Mao’nun siyasi kariyerinin ve mirasının büyük bir bölümünü oluşturan, Mao’nun liberalizm ve kapitalist üretim tarzı hakkında sahip olduğu korku ve endişelerin mükemmel bir özetiydi. Kültür Devrimi’nin zirvesinde, Küçük Kırmızı Kitap’ın kopyaları neredeyse bir milyar insan için basılıyor ve bu da onu İncil’den sonra dünyanın en çok basılan ikinci kitabı haline getiriyordu[v]. Sonunda kitap bir kült parçası, dini bir ikon ve çığır açan bir eser haline geldi (McDonnell, 2014).

Bu gelişmelere ek olarak Kültür Devrimi dönemine, Çin halkının düşünce ve yaşam tarzında bir değişiklik getirmeyi amaçlayan çok sayıda kampanya damgasını vurdu. Sokaklar, şu anda ne tür davranışların, kıyafetlerin ve saç stilinin kabul edilebilir olduğunu gösteren illüstrasyonlar ve açık resimlerden oluşan propaganda posterleriyle doluydu[vi]. Sokaklar kırmızı bayraklar, pankartlar ve kırmızı kolluk takan insanlarla doldukça, bu propaganda afişleri Çin halkı için tek bilgi kaynağı haline geldi ve onları Mao’nun yarattığı balonun dışında neler olup bittiğine kayıtsız hale getirdi. Mao, Batı’yı ve onun burjuva yaşam biçimlerini şeytanlaştırma yollarının bir parçası olarak, Çin’deki eğitim sistemi için şiddetle reformlar yaptı.

Eğitimin tıka basa değil, aydınlanmayla ilgili olması gerektiğine ve doğrudan üretken emekle bağlantılı olması gerektiğine inanıyordu. Böylece eğitim sistemini, erkekleri burjuva kapitalistlerinden sosyalist ve komünistlere dönüştürecek şekilde reforme etmeyi amaçladı[vii]. Bu, köylü sınıfının yeni Çin’in en eski siyasi sembollerinden biri olarak kurulmasına yol açtı. Bunun sonucunda Batılı kitap, sanat ve müzik koleksiyonları yok edildi ve yoksul ve orta sınıf köylüler tarafından “yeniden eğitilmek” amacıyla genç çeteler kırsala gönderildi[viii]. 1960’ların sonlarında Başkan Mao’nun rozetleri Kültür Devrimi’ni simgeleyen ikonik nesneler haline geldi.

Rozetler genellikle bakır alaşımından yapılırdı ve alıntılarından birinin yanında Mao’nun bir portresini içeriyordu. Kısa süre sonra, hem kentsel hem de kırsal alanlarda çeşitli Mao rozetleri dağıtılmaya başlandı ve Çin halkı tarafından Mao’ya sadakatin bir ifadesi olarak giyildi[ix]. Ayrıca bu “Mao rozeti fenomeni”, 1960’larda ortaya çıkan, günlük hayatı sembolik imgeler ve yazılarla doyuran tüm kişilik kültüne büyük ölçüde katkıda bulundu. Bugüne kadar, bu ideolojik savaşın kalıntıları olarak Mao rozetleri, ideolojik bir motive edici olarak imajın Çin halkı üzerindeki etkisini yansıtmaktadır.

Devrimin retoriği – Mao’nun öğretileri – aynı zamanda devrimci resimler, şarkılar ve danslar şeklinde sunuldu. Bu, Mao’nun düşüncelerinin ve öğretilerinin Çin halkının günlük yaşamına ne kadar derinden yerleştiğini gösteriyor. Sonuç olarak müzik, Kültür Devrimi retoriğinin ardındaki duyguları doğru bir şekilde temsil eden sanat formu haline geldi[x]. En dikkate değer örneklerden biri, ‘Doğu Kırmızıdır’ olarak bilinen Çin vatansever şarkısıdır. Bu şarkı, yalnızca Çin halkının yüksek duygusal çekiciliğine dokunmak amacıyla yazılmış, bestelenmiş ve icra edilmiştir. Şarkının nakarat kısmının Türçesi: “Başkan Mao insanları seviyor. O, yeni bir Çin inşa etme rehberimizdir.”[xi] Şarkıların çoğunda, Çin halkının geleceğine dair beklenti, lirik bir tarzda, ironik bir şekilde Batı müziğinin tonal bir temeli ile güzelleştirildi ve yüceltildi. Birkaç devrimci şarkı da Çinli azınlıklar tarafından yazılmıştır; örneğin, popüler şarkı “The Great Beijing”, Sincan azınlık danslarına özgü ritimler ve melodilerle dolu bir Sincan bestecisi tarafından yazılmıştır[xii]. Şu anda, orijinal olarak bestelenip söylenmelerinden bu yana 50 yıldan fazla bir süre sonra, bu şarkılar arşiv kaynakları olarak hareket ederek, çağdaş dünyanın Kültür Devrimi anlayışını ve incelemesini geliştirmektedir (Lau, 2008, s. 98-107).

1970’lerin ortalarına gelindiğinde, Çin’de hayat bir dereceye kadar normalleşmeye başlasa da, önceki on yılın şok dalgaları hala Partinin ve hükümetin en üst seviyelerinde hissedilmekteydi. Bu seferberliğin yol açtığı tüm siyasi ve sosyal istikrarsızlıkların yanı sıra Çin ekonomisi de büyük darbe almıştı (Kobayashi, 1971). İnsanlar 24 saat çalıştığı için haneler tükendi ve tarımsal olarak üretilenlerin çoğu ihraç edildi; ekonomik büyüme katlanarak yavaşladı ve hükümet mal ve hizmet sunmak için mücadele etti. İlk 5 yıllık planın (1953-57) ve Büyük İleri Atılımın başarısızlığı, 1950’lerin ikinci yarısında Büyük Çin Kıtlığının başlamasıyla yığıldı ve bu da yaklaşık 30 milyon Çinli’nin ölümüne yol açtı.

1960’larda Sovyetler Birliği ile ticari ilişkilerin kesilmesiyle Çin, Batı’ya açılmaya başladı, üretilen pirinç ve soya fasulyesinin çoğunu ihraç etti ve bu süreçte Çinlileri aç bıraktı. Bu mal kıtlığı nedeniyle, insanlar geleneksel rüşvet ve diğer ikna yöntemlerine geri dönmek zorunda kaldılar ve bu da parti içindeki yolsuzluk oranını artırdı. Sonunda, 1970’lerin ilk yarısında, Başbakan Zhou Enlai tarafından Çin’i bir tür istikrara yönlendirmek için girişimlerde bulunuldu.

Bunun bir parçası olarak Çin, ekonomisini dış dünyaya açmaya, ticari bağlantılarını artırmaya, siyasi ve kültürel ilişkilerini geliştirmeye başladı. Mao bu hareketlerin çoğundan bıkmış ve şüpheci olsa da, 1972’de ölümcül bir malignite teşhisi konduktan sonra yapabileceği çok az şey vardı[xiii]. 1980’lere gelindiğinde, Deng Xiaoping Çin’in hükümdarı olarak ortaya çıkmış, Kültür Devrimi sırasında Mao tarafından hapsedilen radikalleri serbest bırakmış ve onlara siyasi görevlerini geri vermişti. Deng, özel ekonomik bölgeler yarattı ve komün tarım sisteminden kurtararak Çin limanlarını yabancı yatırımcılara açtı. Birçok bilim adamı, kırsal Çin’deki bu reformların Çin’in piyasa ekonomisine genel geçişinde çok önemli bir rol oynadığına inanmaktaydı[xiv].

Sonuç Yerine

50 yıldan fazla bir süre sonra bile, 1966 ve 1976 arasındaki on yılın olayları, Çin’deki halk veya Komünist parti tarafından nadiren gündeme getirilmektedir. Kültür Devrimi sırasında 1,5 milyon insan öldürüldü ve milyonlarcası hapsedildi, mallarına el konuldu, işkence gördü veya bir şekilde aşağılanmıştır[xv]. Ölümü ve yıkımı yaşayanların çoğu için, o on yılın dehşetlerini hatırlamak ve bunlarla yüzleşmek hala zor ve bu nedenle, genellikle sağır edici bir sessizlik var. O zamandan kalma eserler artık Mao’nun kitleleri harekete geçirmek için kullandığı ideolojilerin ve kavramların fiziksel tezahürleri haline geldi ve böylece bize devrim hakkında bilgi edinmemiz için mükemmel bir arşiv malzemesi sağlamaktadır. Sonunda, halkın inandığı gibi, Kültür Devrimi şiddet ve kaostan başka bir şeye neden olmadı. Resmi Çin görüşüne göre, liderliği 1957 yazına kadar her şeyi doğru yapmış olsa da, Mao’nun son yıllarının hataları, yüzyılın ilk yarısındaki gerçek ekonomik başarılarını gölgede bıraktı.

[irp posts=”24833″ name=”‘Ekonomik Güç’ Çin Afrika’da Ne Yapıyor?”]