Kıbrıs Türk Diasporası

Akdeniz’in doğusunda oldukça önemli bir stratejik konumda bulunan Kıbrıs adası yaklaşık olarak 350 yıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu idaresinde kalmıştır. Türkler ve Rumlar uzun yıllar bu adada birlikte yaşamışlardır. Ancak gelişen milliyetçilik akımları sonrası Balkan devletleri başta olmak üzere Osmanlı Devleti’nden bağımsızlıklarını ilan etmeye başlamışlardır. Kıbrıs adasını da tamamen kaybetme riskine karşın 1878 yılında mülkiyeti Osmanlı’da kalmış idaresi İngiltere’ye bırakılmıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle İngiltere adayı ilhak etmiş ve Türkiye Cumhuriyeti 1923 yılında bu ilhakı tanıyarak büyükelçi atamıştır. Daha sonraları 1960 yılına gelindiğinde Türk – Rum çatışmaları artmış ve İngiltere sonu çözmek amacıyla Yunanistan, Türkiye ve İngiltere arasında üçlü garantörlük anlaşması imzalanmıştır, ancak bu da çatışmaları durdurmamıştır.

Kıbrıs Barış Harekatı

Türkiye 1974’te Kıbrıs Barış Harekatını yapmış ve bugünkü iki devletli yapı oluşmuştur. Ancak Güney Kıbrıs Rum Kesimi çoğu ülke tarafından tanınmış ve hatta AB üyesi olmuş; Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dünyada sadece Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınmaktadır. Bu da ortaya bir Kıbrıs sorununu çıkarmıştır. Tabii süreç bu noktaya gelinceye kadar 1955 yılından itibaren Ada’da yaşayan Türklerin bir kısmı ekonomik ve siyasi sebeplerden ötürü çeşitli ülkelere göç etmeye başlamışlardır. Özellikle Türkiye, Birleşik Krallık ve Avustralya çok sayıda göç almıştır. 1974 sonrasında gelen ambargolarla birlikte bu göçler sürekli hale gelmiştir. Kesin sayılar tam olarak bilinmemekle beraber ülke dışında yaşan Kıbrıslı Türklerin Ada’da yaşayan nüfustan daha fazla olduğu tahmin edilmektedir. Hatta Birleşik Krallık’ ta yaşan Türk nüfusu kadar Kıbrıs Türkü nüfusu olduğu sanılıyor. Diasporanın ortaya çıkışına bakacak olursak ilk göçlerden sonra varlıklarını pekiştirmek amacıyla Kıbrıs Türk Cemiyeti’ni kurmuşlardır. Özelikle dönemin Başbakanı Adnan Menderes’in desteği ile Kıbrıs’ ta taksim yapılması için mitingler düzenlemişlerdir. 70’li yıllarda ise bu cemiyetin dışında birçok vakıf, okul, dernek ve futbol federasyonu gibi toplumsal organizasyonlar kurulmuştur. Çok sayıda organizasyonun olması ise bir çatı kuruluş ihtiyacı doğmasına sebep olmuştur. 1975 yılında Kıbrıs Federe Türk Devleti’nin de kurulmasıyla birlikte bu çatı kuruluşun kurulması bizzat Kıbrıs hükümeti tarafından desteklenmiştir.

Tüm bu çabaların neticesinde 1983 yılında “İngiltere Kıbrıs Türk Dernekleri Konseyi” kurulmuştur. Bu konseye üye dernekler; Aksu Türk Birliği, Güney Londra Yaşlılar Birliği, Cezire Derneği Türk Aile Birliği, Enfield Türk Okulu Limasollular Derneği, Erenköy Mücahitler Derneği, Kuzey Londra Türk İslam Vakfı, Ergazililer Derneği İngiltere Türkleri Mağdurlar Derneği, Hazelwood Atatürk Okulu, Britanya Kıbrıslı Türkler Derneği, Hornsey Atatürk Okulu, Türk Muhasebeciler Derneği, İkinci Bahar Derneği, Çınarları Sevenler Derneği, İngiltere Türk Kadınları Yardım Derneği, Dr. Fazıl Küçük Türk Okulu, Kıbrıs Türk Kültür Derneği, Türk Mehmetçik Yardımseverler Derneği, İngiltere Balkan, Asya ve Kıbrıs Türkleri, Southwark Kıbrıs Türk Derneği Cemiyeti’dir. Konsey olarak bilinen bu organizasyon kurulduğu günden bu yana birçok faaliyette bulunmuştur. Amacı KKTC’yi tüm dünyaya tanıtmak ve Kıbrıs davası hakkında lobicilik faaliyeti yürütmektir. Zaman Zaman fazlaca siyasi konulara girdiği için eleştiri de almaktadır ve çok kapsayıcı olmadığı yönünde eleştirilere uğramaktadır. Bu organizasyonların dışında günümüz dünyasının en büyük kültür ve tanıtım araçlarından olan spor da Kıbrıs Türkleri tarafından kullanılmak istenmiştir. Bu bağlamda 2007 yılında dönemin KKTC Başbakanı Ferdi Sabit Soyer KKTC ligi şampiyonu Çetinkaya TSK ile İngiltere 2. Liginde oynayan Luton Town FC ile hazırlık maçı organize etmek istemiştir. Ancak Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nden FIFA’ya gelen baskılar neticesinde İngiliz ekibi İngiltere’ye geri dönmek zorunda kalmıştır. Her ne kadar başarılı olamasa da dikkatleri o yöne çekmeyi başarmıştır. Yine 2019 yılında Londra’da dokuz kurumun oluşturduğu İngiltere Kıbrıs Türk Vakfı tarafından düzenlenen 2. Kıbrıs Türk Kültür ve Sanat Festivali gerçekleştirildi. İngiltere’deki yeni nesle Kıbrıs Türk kültürünü tanıtmayı amaçlayan festivale Türkiye’nin Londra Başkonsolosu, KKTC’nin Londra temsilcisi, KKTC Londra Konsolosu, Londra Türk Toplumu Futbol Federasyonu Başkanı, ataşeler, milletvekilleri, belediye meclis üyeleriyle birlikte yaklaşık 20.000 kişi katılmıştır ve ses getiren bir organizasyon olmuştur. Kıbrıslı Türk sanatçı Ziynet Sali sevilen şarkılarının yanı sıra geleneksel Kıbrıs şarkılarını seslendirmiş ayrıc KKTC Demokrat Parti Genel Başkanı Serdar Denktaş da ısrarlar üzerine ‘Ah Kıbrısım Kıbrısım’ şarkısını söylemiştir.

Kıbrıs Türk örf adetlerini anlatan sahne gösterileri sahnelenmiş, sonrasında açılan stantlarda Kıbrıs yemekleri servis edilmiştir. En son olarak Kıbrıs Türk Dernekleri Konseyi 2020 Temmuz ayında İngiliz askeri üslerinin sivil kullanıma açılmasına tepki göstererek kararın uluslararası anlaşmalara göre hukuksuz olduğunu ve durdurulması gerektiğini deklare etmişlerdir. Dayanakları ise 1960 Kuruluş Anlaşması olmuştur. Konsey; “Sivillere açılan bu bölgenin %70’ine yakınının mülk sahibi Kıbrıs Türkleridir ve Rumların buraya yerleşmesi gibi bir ihtimal belirmiştir bu da kabul edilemez bir durumdur” diyerek tepkilerini dile getirmişlerdir. Genel bir bakışla bakacak olursak Türkiye Cumhuriyeti Kıbrıs Türklerine ve yurt dışında yaşayan diğer Türklere destek vermek amacıyla 2010 yılında Yurt dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nı (YTB) kurdu. Sloganı ise ‘‘Güçlü Türkiye güçlü diaspora” dır. Bu kurum sadece yurt dışında yaşayan Türklere diaspora desteği vermek amacıyla hareket etmiyor, tüm dünyadan belli kriterleri karşılayan öğrencileri ülkede ağırlayarak lisans, yüksek lisans, doktora eğitimi, barınma, burs gibi imkanlar vererek eğitim alan bu öğrencilerin ülkelerine döndüklerinde adeta bir Türkiye gönül elçisi olmalarını sağlıyor.

Sonuç

Yurt dışında yaşayan Türk nüfusuna baktığımız zaman 5 milyonu bulan rakamlar görüyoruz. Kıbrıs sorunu özelinde konuya baktığımız zaman ise özellikle Londra’da yaşayan 300 bini aşkın Kıbrıs Türk’ünün olduğu tahmin ediliyor. Kıbrıs Türkleri oldukça organize hareket eden kurumları olan bir topluluk olarak karşımıza çıkıyor.

Mevcut Kıbrıs sorununun çözümü ve dünyaya duyurulması daha iyi anlatılması açısından bu diasporanın faaliyetleri var. Türkiye Cumhuriyeti de destek veriyor ama diaspora dışarıdan bakıldığından devletin, siyasetin yoğun destek verdiği algısı yaratmamalı sivil insanlar kendi aralarında birlikte hareket etmeli daha fazla kurumsallaşmalı ve ses yükseltmeliler. Üzerinde durulması gereken dikkat çekici bir anıya değinmek istiyorum: Kıbrıs’ı, köyünü, hiç görmemiş orada yaşamamış Londra’da doğmuş genç bir Kıbrıs Türk’ü “Bizim köyümüz şöyle güzelmiş, şunlar varmış, insanlarımızın komşuluk anlayışı aile kadar yakınmış …’’ diye dedesinden babasından duyduklarıyla Kıbrıs’ı savunuyor ve bağlılık gösteriyor. İşte bu bağlılık ve aidiyet duygusu diasporayı güçlendirecek. Özellikle Londra’daki Kıbrıs Türklerinin mevcut Kıbrıs sorununun çözümünde, tanınmasında daha güçlü, daha etkili bir diaspora olabileceklerini düşünüyorum.

[irp posts=”30371″ name=”1960 – 1980 Kıbrıs Sorunu Ekseninde Türkiye-Yunanistan İlişkileri”]